Το ΔΝΤ έκλεισε το παραθυράκι στους κανόνες δανεισμού για την κατ’ εξαίρεση χορήγηση μεγαλύτερων δανείων σε περίπτωση που η χρεοκοπία μιας χώρας απειλούσε να προκαλέσει σημαντική συστημική αστάθεια ευρύτερης κλίμακας. Το συγκεκριμένο παραθυράκι δημιουργήθηκε από το Ταμείο το 2010 για την χρηματοδότηση της Ελλάδας, όταν ξέσπασε η οικονομική κρίση της Ευρωζώνης.

 

Το ΔΝΤ έκλεισε το παραθυράκι στους κανόνες δανεισμού για την κατ’ εξαίρεση χορήγηση μεγαλύτερων δανείων σε περίπτωση που η χρεοκοπία μιας χώρας απειλούσε να προκαλέσει σημαντική συστημική αστάθεια ευρύτερης κλίμακας. Το συγκεκριμένο παραθυράκι δημιουργήθηκε από το Ταμείο το 2010 για την χρηματοδότηση της Ελλάδας, όταν ξέσπασε η οικονομική κρίση της Ευρωζώνης.

Το ΔΝΤ ψήφισε την Τετάρτη την απάλειψη της λεγόμενης «συστημικής εξαίρεσης». Τι σημαίνει αυτό;

Αυτό που ίσχυε ως το 2010, και που επαναφέρει το ΔΝΤ, είναι ότι για να πάρει μια χώρα δάνειο μεγαλύτερο από το ανώτατο όριο δανεισμού του ΔΝΤ θα πρέπει να αποδείξει πως το χρέος της είναι βιώσιμο μεσοπρόθεσμα.

Το 2010 το ΔΣ του Ταμείου αποφάσισε να παρακάμψει αυτή την προϋπόθεση αν υπήρχε ο κίνδυνος η χρεοκοπία μιας χώρας να δημιουργήσει ντόμινο συνεπειών για την σταθερότητα του διεθνούς χρηματοπιστωτικού συστήματος.

Η αλλαγή αυτή του 2010 επέτρεψε στο Ταμείο να χορηγήσει στην Ελλάδα δάνειο 30 δισ. ευρώ σε τρία χρόνια, το μεγαλύτερο δάνειο στην ιστορία του Ταμείου αναλογικά με το μερίδιο συμμετοχής της χώρας στο ΔΝΤ. Τότε το Ταμείο είχε εκτιμήσει ότι το ρίσκο και ο κίνδυνος μετάδοσης της ελληνικής κρίσης σε άλλα κράτη της Ευρωζώνης ήταν τεράστιος.

Το δάνειο που χορηγήθηκε τότε στην Ελλάδα ήταν πολλαπλάσιο του ποσού που επιτρεπόταν σύμφωνα με τα συμβατικά όρια τα οποία συνδέονται με το μέγεθος/μερίδιο συμμετοχής της χώρας στο Ταμείο.

 

Τότε αποφασίστηκε η εξαίρεση

Στις 9 Μαΐου 2010, το ΔΝΤ ανακοίνωνε δάνειο 30 δισ. ευρώ για την Ελλάδα, κάνοντας λόγο πρώτη φορά λόγο για «κατ’ εξαίρεση πρόσβαση»:

«Εγκρίθηκε με τις διαδικασίες του Μηχανισμού Χρηματοδότησης Ανάγκης του Ταμείου η Διευθέτηση Ετοιμότητας Διάθεσης που αποτελεί μέρος τριετούς κοινού χρηματοδοτικού πακέτου μαζί με την Ευρωπαϊκή Ένωση και ανέρχεται σε 110 δισεκατομμύρια Ευρώ (περίπου 145 δισεκατομμύρια δολάρια). Προβλέπει μια κατ’ εξαίρεση πρόσβαση σε πόρους του ΔΝΤ που αναλογεί περίπου στο 3.200% της ποσόστωσης της Ελλάδας». Υπερ-πολλαπλάσιο του επιτρεπόμενου ποσοστού, δηλαδή.

 

Τι ισχύει για τον δανεισμό

Η Ελλάδα έχει το ρεκόρ μέλους με τον υψηλότερο δανεισμό από το Ταμείο, αναλογικά με το ποσοστό – μέρισμα της χώρας στο ΔΝΤ. Το 2013 ο δανεισμός για την Ελλάδα έπεσε κάπως στο 2.247% του εθνικού της ποσοστού, ενώ το 2015 μειώθηκε κι άλλο στο 1.530%. Ωστόσο, παρέμενε έτσι κι αλλιώς σε δυσθεώρητα ύψη, σύμφωνα με τους κανόνες του ΔΝΤ.

Οι κανονισμοί του ΔΝΤ προβλέπουν ταβάνι δανεισμού μάξιμουμ έξι φορές πάνω από το μέρισμα συμμετοχής της κάθε χώρας στο ΔΝΤ. Αυτό ίσχυε μέχρι το 2010, όταν αποφασίστηκε πως όταν το χρέος μιας χώρας είναι βιώσιμο, τότε μπορεί να ζητήσει παραπάνω χρηματοδότηση κατ’ εξαίρεση. Όπως συνέβη αρχικά, επί Στρος Καν, με την Ελλάδα.

Τα τελευταία χρόνια, όμως, το ΔΝΤ θεωρεί το χρέος «εξαιρετικά μη βιώσιμο», με συνέπεια η Λαγκάρντ να κινδυνεύει να κατηγορηθεί για εκ νέου παράκαμψη των κανόνων του ΔΝΤ. Γι’ αυτό και η στάση του Ταμείου έχει σκληρύνει, κάτι που φαίνεται κι από τις τελευταίες του αποφάσεις.

 

Τι προτείνει το ΔΝΤ

Στόχος του ΔΝΤ είναι μια σειρά αλλαγών, που ήδη έχουν αποφασιστεί ή βρίσκονται στο στάδιο τελικών συζητήσεων, με σκοπό τον εξορθολογισμό του κόστους και των βαρών που επωμίζονται τα μέλη του Ταμείου και τον αποτελεσματικότερο μηχανισμό του ΔΝΤ στην χορήγηση δανείων. Με την τωρινή αφαίρεση εξαιρέσεων, το Ταμείο αναμένεται να πιέζει ακόμα πιο επιθετικά χώρες με μεγάλο χρέος, προκειμένου αυτό να γίνει βιώσιμο.

Για την Ελλάδα το πρόγραμμα λήγει τον προσεχή Μάρτιο και το ΔΝΤ έχει ανακοινώσει ότι θα χορηγήσει νέο δάνειο μόνο εφόσον οι ευρωπαϊκές χώρες προχωρήσουν σε ελάφρυνση του ελληνικού χρέους και, ταυτόχρονα, η χώρα μας έχει σημειώσει σημαντική πρόοδο στις οικονομικές μεταρρυθμίσεις.

Ηδη από το 2014 το ΔΝΤ σημείωνε, με ειδική αναφορά, ότι η συστημική εξαίρεση δεν αποτελεί μακροπρόθεσμη λύση. Το Ταμείο αντιπρότεινε το εξής: Οι πιστωτές μιας χώρας να προσφέρουν επέκταση των προθεσμιών εξόφλησης ως αντάλλαγμα για την οικονομική στήριξη του ΔΝΤ.

Για περιπτώσεις κινδύνου μετάδοσης ενός κράχ, δηλαδή σε συνθήκες παρόμοιες με αυτές του 2010, το ΔΝΤ πρότεινε τον δανεισμό από εναλλακτικές πηγές, δηλαδή από άλλους δανειστές όπως αναπτυξιακές τράπεζες ή ευρωπαϊκούς μηχανισμούς. Σε εκείνη την αναφορά του σημείωνε ότι «σε κάποιες περιπτώσεις θα ήταν καλύτερα να καθυστερήσει η όποια απόφαση για αναδιάρθρωση του χρέους».

 

Περίεργα παιχνίδια κι εξαιρέσεις κατά το δοκούν

Ωστόσο, τα πράγματα δεν είναι πάντα όπως δείχνουν ή όπως ανακοινώνονται. Μπορεί μερικές εξαιρέσεις να καταργούνται, όμως άλλες ενισχύονται. Κατά το δοκούν, προφανώς.

Στις 11.12.15 το ΔΝΤ αποφάσισε να καταργήσει έναν πάγιο όρο δανεισμού, ο οποίος προέβλεπε οι χώρες που αιτούνται δάνειο «να μην έχουν ληξιπρόθεσμες οφειλές προς άλλα κράτη, αλλά και προς ιδιώτες ομολογιούχους». Η κίνηση αυτή ερμηνεύθηκε ως πολιτική παρέμβαση στην κρίση της Ουκρανίας, προκειμένου να χορηγηθεί, κατ’ εξαίρεση, περαιτέρω βοήθεια στο Κίεβο.

Ντέρμπι ισορροπιών, όμως, υπήρξε και στο αμερικανικό Κογκρέσο λίγο πριν εκπνεύσει το 2015. Ο υπουργός Οικονομικών των ΗΠΑ Τζακ Λιού συμφώνησε στην ανάκληση της εξαίρεσης στους κανόνες του Ταμείου, με αντάλλαγμα την υποστήριξη των Ρεπουμπλικάνων σε αλλαγές στην διαχείριση του Ταμείου που θα αυξάνουν το κεφάλαιό του και θα δίνουν στις ψήφους των αναδυόμενων αγορών μεγαλύτερη ισχύ.

Μετά απ’ όλα αυτά είναι φανερό ότι η κατάσταση γίνεται πιο απρόβλεπτη, όσον αφορά την Ελλάδα εν όψει Μαρτίου. Το ΔΝΤ, με την κατάργηση της εξαίρεσης χρηματοδότησης λόγω συστημικού κινδύνου, έχει πλέον το πάτημα, ως μέσο πίεσης προς την Ευρώπη, να τραβήξει την ουρά του στην περίπτωση που το χρέος δεν καταστεί βιώσιμο.

Μοχλός… πρέσινγκ, όμως, στην περίπτωση που η Ελλάδα δεν εκπληρώσει τις συμβατικές της υποχρεώσεις από το τρίτο Μνημόνιο, είναι και η τελευταία απόφαση του Ταμείου για περιορισμό ή και αποκλεισμό χωρών από την πρόσβαση στην χρηματοδότηση. Με λίγα λόγια, το ΔΝΤ φαίνεται να έχει φέρει εντελώς πια το παιχνίδι στα μέτρα του.