Το όραμα υπάρχει από την εποχή… Καντάφι, όπως και η διάθεση υλοποίησης, αλλά οι ανησυχίες για κρίσεις δημόσιας υγείας, γραφειοκρατία και οικονομικές ανισότητες είναι έντονες και προς το παρόν αξεπέραστες

 

Μεταξύ 11-13 Μαϊου έλαβε χώρα το Παγκόσμιο Οικονομικό Φόρουμ για την Αφρική, στην πρωτεύουσα της Ρουάντα, Κιγκάλι. Εκτός των υπολοίπων θεμάτων, αυτό που συζητήθηκε έντονα ήταν οι κινήσεις προς την ενοποίηση των οικονομιών της Αφρικής. Ουσιαστικό ζητούμενο ήταν η Αφρικανική Ένωση να ακολουθήσει τα χνάρια της Ευρωπαϊκής Ένωσης.

Η Αφρικανική Ένωση, που υπάρχει από το 2002, αποτελείται από 54 κράτη – μέλη. Ουσιαστικά, το μόνο αφρικανικό κράτος που δεν είναι μέλος είναι το Μαρόκο, λόγω του στάτους στην Δυτική Σαχάρα. Προς το παρόν οι στόχοι και οι λειτουργίες της Ένωσης αφορούσαν γενικά στην προώθηση της σταθερότητας, ειρήνης, ευημερίας και συνεργασίας στην αφρικανική ήπειρο.

Ίσως να μην είναι ευρέως γνωστό, αλλά αυτός που είχε το ιδιαίτερα μοντέρνο πολιτικό όραμα ενός παναφρικανικού κράτους ήταν, παραδόξως, ο Καντάφι. Από το 1999 είχε αρχίσει να πιέζει για την δημιουργία μιας Αφρικανικής Ένωσης, που να προσομοιάζει χαλαρά στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Την επόμενη δεκαετία προέτρεπε άλλους ηγέτες στην καμπάνια για την δημιουργία μιας κοινής κυβέρνησης που θα λειτουργούσε ως αντίστοιχο της ΕΕ και των ΗΠΑ.

Το 2008 ο Καντάφι είχε ανακοινώσει ότι «θέλουμε έναν αφρικανικό στρατό, ένα κοινό αφρικανικό νόμισμα, ένα κοινό αφρικανικό διαβατήριο».

Σήμερα, η Αφρικανική Ένωση αρχίζει να κάνει τα πρώτα ουσιαστικά βήματα προς το όραμα του Καντάφι, σχεδόν πέντε χρόνια μετά τον θάνατό του.

Οι πιέσεις για κινήσεις ενοποίησης των αφρικανικών οικονομιών έρχονται την στιγμή που στο πρότυπό της, την Ευρωπαϊκή Ένωση, τα ανοιχτά σύνορα και η ελεύθερη διακίνηση δοκιμάζονται από παράλληλα προβλήματα: Τις αιματηρές επιθέσεις τζιχαντιστών, μια εισροή 1,2 εκατ. προσφύγων και μεταναστών την προηγούμενη χρονιά, την οικονομική κρίση της Ελλάδας και το δημοψήφισμα της Βρετανίας για παραμονή ή έξοδο τον Ιούνιο.

Όμως, οι υποστηρικτές της Αφρικανικής Ένωσης επικεντρώνουν σε ένα άλλο δεδομένο σχετικά με την ΕΕ. Στο ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση έφερε ευημερία και ειρήνη σε μια περιοχή που ως ήπειρος επί αιώνες συχνά καταστρεφόταν από πολέμους.

Στην Αφρική υπάρχει μια όλο και αυξανόμενη αίσθηση ότι τώρα είναι η στιγμή για ένα παρόμοιο μπλοκ. Η Αφρικανική Ένωση πρότεινε να δημιουργηθεί μια ηπειρωτική ζώνη ελευθέρων συναλλαγών ως το 2017, να εγκαταλειφθεί η υποχρέωση έκδοσης βίζας για τις αφρικανικές χώρες ως το 2018 και εν τέλει να υπάρξει ένα αφρικανικό διαβατήριο.

Σε κάποια κομμάτια της Αφρικής η οικονομία τρέχει, όπως σε Ρουάντα και Αιθιοπία. Το ΔΝΤ υπολογίζει ότι οι οικονομίες της Υποσαχάριας Αφρικής θα αναπτυχθούν με ρυθμό 4.3% το 2016. Η Αφρικανική Ένωση πιέζει για ανοιχτά σύνορα ως μέσο να δοθεί ώθηση στην ευημερία σε ολόκληρη την αφρικανική ήπειρο. Ουσιαστικά, με το να… εξαχθεί ευημερία και στις χώρες που δεν τα πάνε τόσο καλά.

Όμως, ενώ οι κινήσεις προς μια Αφρική χωρίς σύνορα γίνονται σε εποχή ανάπτυξης για κάποιες χώρες, κάποιες άλλες παλεύουν με τεράστια προβλήματα.

Κρίσεις δημόσιας υγείας, όπως η επιδημία του Έμπολα το 2014, δημιούργησαν έντονες ανησυχίες ότι η διακίνηση χωρίς διαβατήριο θα μπορούσε να χειροτερέψει την εξάπλωση τυχόν παρόμοιων ασθενειών.

Τα εμπόδια γραφειοκρατίας, επίσης, καθιστούν το εμπόριο ανάμεσα στα κράτη της Αφρικής δύσκολο και συχνά οικονομικά ασύμφορο. Σύμφωνα με τον τομέα για τις διεθνείς πρακτικές εμπορίου της Παγκόσμιας Τράπεζας, τα κόστη του ενδο-αφρικανικού εμπορίου είναι τα υψηλότερα από κάθε άλλη αναπτυσσόμενη περιοχή του κόσμου.

Ενδεικτικά, τα φορτηγά που κουβαλούν εμπορεύματα των σούπερ μάρκετ στο νότιο κομμάτι της Αφρικής χρειάζονται 1.600 διαφορετικά έγραφα αδειών που κοστίζουν δεκάδες χιλιάδες δολάρια!

Πολλοί αναλυτές θεωρούν ότι η Αφρική έχει ακόμη πολύ δρόμο πριν μπορέσει να καθιερώσει την ελεύθερη διακίνηση ή ένα κοινό αφρικανικό διαβατήριο. Σε πολλές αφρικανικές χώρες δεν υπάρχει ακόμη καν κάτι αντίστοιχο με την ταυτότητα.

Μπορεί η Αφρικανική Ένωση να επιχειρεί να επιταχύνει την διαδικασία της ολοκλήρωσης, όμως οι κινήσεις αυτές είναι ακόμη κυρίως σε συμβολικό στάδιο. Σίγουρα απέχει χρονικά πολύ από τις «Ηνωμένες Πολιτείες της Αφρικής». Και πολύ περισσότερο σε οικονομικό επίπεδο και στην προοπτική ενός κοινού νομίσματος…