Η… γαζέλα δεν αισθάνθηκε και πολύ άνετα τη Δευτέρα, καθώς ο ένας εκ των δύο… ελεφάντων που ασχολείται επί έξι συναπτά έτη μαζί της αποφάσισε να κάνει επίδειξη δύναμης κατά τη διάρκεια της συνεδρίασης, στέλνοντας σαφές μήνυμα τόσο στην ίδια τη γαζέλα όσο και στον έτερο ελέφαντα σχετικά με το ποιος κάνει κουμάντο στο… δάσος της Ευρωζώνης. 

Στον ρόλο της γαζέλας – ποιος άλλος; – η Ελλάδα. Στον ρόλο του «Ευρωπαίου» ελέφαντα η Γερμανία, ενώ ο δεύτερος ελέφαντας δεν είναι άλλος από το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο. Δημοσιογραφικό εφεύρημα; Κάθε άλλο. Τους ρόλους τους απένειμε ο ίδιος ο υπουργός Οικονομικών Ευκλείδης Τσακαλώτος με συνέντευξή του στο Bloomberg και οι… ελέφαντες βάλθηκαν ώρες μετά τη συνέντευξη να τον δικαιώσουν για τις επιλογές του στο ζωικό βασίλειο. 

 

Η Ελλάδα-γαζέλα έχασε – ευτυχώς προσωρινά – τη δυνατότητα να σπρώξει ρευστότητα της τάξεως των 1,7 δισ. ευρώ στη «στεγνή» αγορά μόνο και μόνο γιατί η Γερμανία θέλησε να κάνει επίδειξη δύναμης. 

 

Προφανώς, ελάχιστοι στην Ευρώπη πιστεύουν ότι η μη δημοσίευση των στατιστικών στοιχείων του Σεπτεμβρίου για τις ληξιπρόθεσμες οφειλές του Δημοσίου είναι επαρκής λόγος για να μείνουν για αρκετές εβδομάδες ακόμη απλήρωτοι οι προμηθευτές των ελληνικών νοσοκομείων. Αντιθέτως οι περισσότεροι στην Ευρώπη – τουλάχιστον αυτοί που παρακολουθούν από κοντά τις εξελίξεις – δεν δυσκολεύονται να καταλήξουν στο συμπέρασμα ότι αυτό που συνέβη στο Eurogroup της Δευτέρας ήταν μια… προαναγγελία θύελλας. 

 

 

Η δεύτερη αξιολόγηση, που ξεκινάει επισήμως σήμερα Δευτέρα, μόνο περίπατος δεν θα είναι για την ελληνική κυβέρνηση, η οποία ενώ θα βιάζεται να την ολοκληρώσει θα βρίσκει απέναντί της «πρόθυμους» για καθυστερήσεις. Οι δυσκολότερες 10 εβδομάδες για την ελληνική κυβέρνηση μόλις ξεκίνησαν… 

 

Τα μαύρα σύννεφα συνόδευαν τον Έλληνα υπουργό Οικονομικών και στο ταξίδι του στην Ουάσιγκτον αλλά και στο Λουξεμβούργο. Βέβαια, ο Ευκλείδης Τσακαλώτος μόνο αιφνιδιασμένος δεν είναι, καθώς βλέπει ότι η λύση (αν βρεθεί) θα δοθεί τελικώς κυριολεκτικά την τελευταία στιγμή. 

 

Βέβαια, ακόμη και η… ψυλλιασμένη για το τι έρχεται ελληνική ομάδα δεν περίμενε το… κούρεμα της δόσης τη Δευτέρα, καθώς εκτιμούσε ότι έχοντας εκπληρώσει τα 15 προαπαιτούμενα δεν θα αντιμετώπιζε πρόβλημα στο να εκταμιεύσει το σύνολο των 2,8 δισ. ευρώ. Ήρθε κι αυτό, για να μπερδέψει ακόμη περισσότερο το ούτως ή άλλως μπερδεμένο κουβάρι. Όχι γιατί θα καθυστερήσει ο ιδιωτικός τομέας να πάρει τα χρήματα που του οφείλει το Δημόσιο για μερικές εβδομάδες, αλλά γιατί από την κίνηση των Ευρωπαίων υπουργών Οικονομικών προκύπτει η διάθεση να «ξετινάζουν» την ελληνική αποστολή πριν εγκρίνουν την οποιαδήποτε δόση. Και αν το «ξετίναγμα» ξεκίνησε τώρα που είχαμε να κλείσουμε τα 15 προαπαιτούμενα, τι θα γίνει τον Νοέμβριο όταν η λίστα θα περιλαμβάνει περισσότερες από 40 εκκρεμότητες, μεταξύ των οποίων και τα εργασιακά;

 

 

Είναι κοινή πεποίθηση ότι η Ελλάδα πλήρωσε στο Λουξεμβούργο τη… μάχη των ελεφάντων στην Ουάσιγκτον. Ο Σόιμπλε από τη μια πλευρά δηλώνει κατηγορηματικά ότι δεν απαιτείται σε αυτή τη φάση ρύθμιση του ελληνικού χρέους, αναφέροντας μάλιστα ότι η εμμονή στο συγκεκριμένο θέμα συνιστά παραπλάνηση του ελληνικού λαού. 

 

Τι θέλει ο Σόιμπλε; Πρακτικά να κυλήσει ο χρόνος τουλάχιστον μέχρι τις γερμανικές εκλογές χωρίς να χρειαστεί να κάνει την παραμικρή υποχώρηση προς την Ελλάδα όσον αφορά τη διευθέτηση του χρέους. 

Από την άλλη, βέβαια, λόγω των πιέσεων που ασκούνται στο εσωτερικό της Γερμανίας, δεν θέλει να «διώξει» το ΔΝΤ από την Ελλάδα. Και εδώ έρχεται η σύγκρουση με τα «θέλω» του ΔΝΤ.

 

 Ο Πολ Τόμσεν ζήτησε από τους ευρωπαϊκούς θεσμούς χρήματα για λογαριασμό της Ελλάδας. Η μείωση των πρωτογενών πλεονασμάτων στο επίπεδο του 1,5% (για την περίοδο μετά το 2018, καθώς το μνημόνιο θα εκτελεστεί κανονικά) δημιουργεί καινούργιες δανειακές ανάγκες για την Ελλάδα. 

 

Για να περιοριστούν αυτές οι ανάγκες, θα πρέπει να διευθετηθεί το χρέος ώστε να συρρικνωθούν τόκοι και χρεολύσια. Έτσι, το κόστος μετακυλίεται στις χώρες της Ευρωζώνης, οι οποίες είναι αυτή τη στιγμή και ο μεγαλύτερος χρηματοδότης της Ελλάδας με περισσότερα από 225 δισεκατομμύρια ευρώ. 

 

Εκτός βεβαίως και αν μέχρι τότε η Ελλάδα έχει κατορθώσει να βγει δυνατά στις αγορές – απαιτείται η ένταξη στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης, καθώς χωρίς αυτό δύσκολα θα βρούμε πόρους με λογικό επιτόκιο – και να μην χρειαστεί περισσότερα δάνεια από τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Στήριξης (κάτι τέτοιο θα σήμαινε άλλωστε και ένα ακόμη μνημόνιο).

 

Τι γίνεται λοιπόν όταν ο ένας (ΔΝΤ αλλά και ελληνική κυβέρνηση) θέλει μείωση πρωτογενών ελλειμμάτων και διευθέτηση του ελληνικού χρέους αλλά ο άλλος (Γερμανία αλλά και οι χώρες περί αυτήν) δεν θέλει τουλάχιστον σε αυτή τη φάση; Γίνεται… διαπραγμάτευση. 

 

Αλλά η διαπραγμάτευση παίρνει χρόνο, ειδικά όταν η μία πλευρά έχει ευρωπαϊκή κουλτούρα και η ελληνική πλευρά βιάζεται. Βιάζεται να κλείσει τη δεύτερη αξιολόγηση, βιάζεται να εκταμιεύσει τα επόμενα έξι δισεκατομμύρια ευρώ, εκ των οποίων κοντά στα δύο θα πάνε για την αποπληρωμή ληξιπρόθεσμων οφειλών του Δημοσίου, βιάζεται να ξεκινήσει η συζήτηση για το χρέος και για τα πρωτογενή πλεονάσματα της περιόδου μετά το 2018, βιάζεται να εξασφαλίσει κάτι χειροπιαστό για το χρέος, βιάζεται να δημιουργήσει τις προϋποθέσεις για να ενταχθούν και τα ελληνικά ομόλογα στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας, κάτι που θα επιτρέψει την έξοδο στις αγορές αλλά και ουσιαστικά την έξοδο από το μνημόνιο μεσούσης της κυβερνητικής θητείας. Είναι ξεκάθαρο λοιπόν ότι το επόμενο χρονικό διάστημα μπορεί να γίνουμε μάρτυρες ενός παιχνιδιού καθυστερήσεων, κάτι που, κατά τον ίδιο τον υπουργό Οικονομικών, θα έχει αρνητικές συνέπειες για την Ελλάδα.

 

 

Με την τροπή που έχουν πάρει τα πράγματα υπάρχουν πλέον τρία ενδεχόμενα, τα οποία μάλιστα η ελληνική κυβέρνηση τα έχει κατατάξει από το καλύτερο προς το χειρότερο:

 

1 Το πρώτο σενάριο είναι να βρεθεί λύση, οι ευρωπαϊκοί θεσμοί να συμφωνήσουν με το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο μέχρι το τέλος του χρόνου –προφανώς με αμοιβαίες υποχωρήσεις, καθώς η απόσταση εμφανίζεται χαώδης αυτή τη στιγμή – και το ΔΝΤ να μπει στο ελληνικό πρόγραμμα χρηματοδοτώντας τις δανειακές ανάγκες της Ελλάδας με ένα ποσό της τάξης των 10-16 δισ. ευρώ. Ερωτηθείς για τη διάρκεια που θα μπορούσε να έχει το «μνημόνιο» με το ΔΝΤ (σ.σ.: με το Ταμείο η Ελλάδα, αν εξελιχθούν ομαλά οι διαπραγματεύσεις, θα υπογράψει ξεχωριστό μνημόνιο, όπως συνέβη και τις προηγούμενες φορές) ο Πολ Τόμσεν δεν απάντησε, αναγνωρίζοντας ότι είναι ένα ζήτημα το γεγονός ότι μέχρι να ολοκληρωθούν οι συζητήσεις με τους Ευρωπαίους πρακτικά θα έχουν απομείνει μόλις 18 μήνες μέχρι να περάσει η περίοδος του τρίτου μνημονίου. Θέση της ελληνικής κυβέρνησης – τουλάχιστον προς τα έξω – είναι ότι η παραμονή του ΔΝΤ στην Ελλάδα αποτελεί αυτή τη στιγμή την καλύτερη λύση, παρά τα νέα σκληρά μέτρα που ζητά το Ταμείο: κατάργηση προσωπικής διαφοράς στους συνταξιούχους, που ισοδυναμεί με νέα μείωση αποδοχών για τους υφιστάμενους συνταξιούχους, μείωση αφορολογήτου ώστε να διευρυνθεί η φορολογική βάση, σκληρές παρεμβάσεις στο εργασιακό κ.λπ. Το αν θα υπάρξει λύση ή όχι, θα φανεί τις τελευταίες εβδομάδες του χρόνου. Ήδη ο Πολ Τόμσεν ανακοίνωσε ότι η αναθεωρημένη έκθεση βιωσιμότητας του ελληνικού χρέους θα κατατεθεί στο Συμβούλιο του ΔΝΤ τον Δεκέμβριο. Έτσι, τότε θα φανεί ποιες συγκεκριμένες παρεμβάσεις θα ζητήσει το ΔΝΤ ώστε να «βγαίνουν τα νούμερα». Πιθανό είναι το ενδεχόμενο σε αυτή τη φάση να εξειδικευτούν μέσα στη χρονιά τα βραχυπρόθεσμα μέτρα – σε αυτή την κατεύθυνση έχει ήδη εργαστεί ο Ευρωπαϊκός Μηχανισμός Στήριξης.

 

2 Το δεύτερο σενάριο είναι να μην γεφυρωθούν οι διαφορές ανάμεσα στο ΔΝΤ και τους ευρωπαϊκούς θεσμούς, κάτι που θα σηματοδοτήσει την αποχώρηση του Ταμείου από την Ελλάδα (σ.σ.: για την ακρίβεια το ΔΝΤ δεν θα χρηματοδοτήσει μέρος του τρίτου ελληνικού προγράμματος, ενώ είναι αδιευκρίνιστο αν θα συμμετέχει στις επόμενες αξιολογήσεις δεδομένου ότι εξακολουθεί να είναι δανειστής της Ελλάδας από τα προηγούμενα προγράμματα). Αυτό το σενάριο μπορεί να σημαίνει για την Ελλάδα ότι θα μετατεθεί για το απώτερο μέλλον – και σε κάθε περίπτωση για μετά το 2017 – η όποια συζήτηση για το ελληνικό χρέος, καθώς ουσιαστικά θα έχει επικρατήσει η γερμανική θέση. Από την άλλη, παραμένει ανοικτό να φανεί το τι θα σημαίνει ένα τέτοιο ενδεχόμενο και για το εσωτερικό της Γερμανίας, καθώς το γερμανικό κοινοβούλιο ενέκρινε το τρίτο ελληνικό πρόγραμμα ύστερα από τη δέσμευση Μέρκελ – Σόιμπλε ότι το ΔΝΤ θα δώσει το «παρών». Δεν αποκλείεται να τεθεί θέμα «βελούδινου διαζυγίου»: ναι μεν το ΔΝΤ να μην κληθεί να χρηματοδοτήσει το ελληνικό πρόγραμμα, αλλά να παραμείνει σε αυτό ως «τεχνικός σύμβουλος με αυξημένες αρμοδιότητες», κάτι που σημαίνει ότι θα παραμείνει ουσιαστικά μέλος του κουαρτέτου.

 

3 Το τρίτο σενάριο, που είναι και το χειρότερο για την ελληνική πλευρά, σύμφωνα με τον Έλληνα υπουργό Οικονομικών, είναι το θέμα να παραμείνει σε εκκρεμότητα επί μακρόν. Κάτι τέτοιο θα αύξανε την αβεβαιότητα στις τάξεις των επενδυτών, οι οποίοι θα ανέβαλλαν τις όποιες αποφάσεις για επενδύσεις στην Ελλάδα. Αυτό η κυβέρνηση δεν το θέλει, δεδομένου ότι η επιστροφή στην ανάπτυξη – στην οποία πρακτικά έχει στηριχθεί ο προϋπολογισμός της επόμενης χρονιάς – έχει βασιστεί στην εκτίμηση ότι θα υπάρξει επενδυτική ανάκαμψη στη χώρα.