Στο Eurogroup της Δευτέρας όμως φαί­νεται ότι δεν κατέστη εφικτό το τενεκε­δάκι να μείνει στη θέση του. Είναι ασφα­λώς θετικό για την ελληνική πλευρά ότι κλειδώνουν τα βραχυπρόθεσμα μέτρα για τη δι­ευθέτηση του ελληνικού χρέους, από την άλλη ό­μως τα περισσότερα θέματα παρέμειναν ανοικτά. Οι Ευρωπαίοι δεν θέλουν να ανοίξουν συζή­τηση για τα μεσοπρόθεσμα μέτρα διευθέτησης του χρέους μέχρι το καλοκαίρι του 2018, οπότε τελειώνει το τρίτο μνημόνιο.

Ακόμη είναι άγνωστο για πόσο χρονικό διάστη­μα η Ελλάδα θα πρέπει να κρατά τους στόχους του πρωτογενούς πλεονάσματος στο επίπεδο του 3,5% – στο Eurogroup υπήρξαν χώρες που α­ξίωσαν η Ελλάδα να επιβιώσει σε συνθήκες σκλη­ρής λιτότητας μέχρι το… 2029 – αλλά και αν αυτή η υποχρέωση θα συνοδεύεται από την αναγκαιό­τητα λήψης νέων δημοσιονομικών μέτρων.

Με λίγα λόγια, ο υποψήφιος επενδυτής δεν γνωρίζει πώς θα διαμορφωθεί το τοπίο τα επό­μενα χρόνια, δεν γνωρίζει αν θα τον περιμένει έ­να νέο «δημοσιονομικό πακέτο» προκειμένου να επιτευχθούν τα πρωτογενή πλεονάσματα που θα ζητηθούν.

«Και μέχρι πότε θα διατηρηθεί αυτή η αβεβαιότητα;». Μια πρώτη απάντηση χρονικού προσδιορισμού δόθηκε χθες από τον επικεφαλής του Eurogroup Γερούν Ντάισελμπλουμ: περισσότερες συ­ζητήσεις για το ελληνικό χρέος θα γίνουν μετά τον Ιούλιο του 2018, εφόσον η Ελλά­δα έχει εκπληρώσει τις υποχρεώσεις που απορρέουν από το τρίτο μνημόνιο.

Εάν οι δανειστές θελήσουν να ξεκα­θαρίσει το τοπίο για το χρέος, τότε και η Ελλάδα θα επιδιώξει να μεταθέσει για αργότερα το «ξεκαθάρισμα» των όποιων μέτρων χρειαστεί να ληφθούν προκειμέ­νου να επιτευχθούν οι δημοσιονομικοί στόχοι του 2018 και του 2019. Με λίγα λόγια, οι αποφάσεις που ελήφθησαν στο Eurogroup της Δευτέρας ήταν κατά κύ­ριο λόγο πολιτικές.

Αλληλοσυγκρουόμενες

Οι Ευρωπαίοι έδωσαν χρόνο στους ε­αυτούς τους για να κλείσουν άλλα σοβαρά μέτωπα – κατά κύριο λόγο να περάσουν οι γερμανικές εκλογές – και προσανατολίζονται στο να δώσουν χρόνο και στην ελληνική κυβέρ­νηση ώστε να μη χρειαστεί να εξειδικεύσει μέ­τρα – τουλάχιστον όχι περισσότερα από αυτά που χρειάζονται για να κλείσει η δεύτερη αξιολό­γηση – μέχρι τις επόμενες βουλευτικές εκλογές, όποτε αυτές γίνουν. Το αν ο χρόνος θα λειτουρ­γήσει υπέρ αυτής της πολιτικής επιλογής των Ευρωπαίων ή όχι θα φανεί πολύ σύντομα.

Όλοι γνώριζαν ότι οι υπουργοί Οικονομικών της ευρωζώνης είχαν να δώσουν απαντήσεις σε πολλά ερωτήματα, οι οποίες όμως πολλές φορές είναι αλληλοσυγκρουόμενες. Τα ερωτήματα εί­ναι τα εξής:

♦Τι θα γίνει με τα βραχυπρόθεσμα μέτρα και τι με τα μεσοπρόθεσμα και τα μακροπρόθεσμα;

♦ Ποιοι θα είναι οι δημοσιονομικοί στόχοι της Ελλάδας;

♦Πώς θα ικανοποιηθεί το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο προκειμένου να μπει στο ελληνικό πρό­γραμμα έστω και για τους τελευταίους 18 μήνες;

Ιδού οι απαντήσεις που έδωσαν – σε αυτήν τη φάση – οι Ευρωπαίοι:

Κλειδωμένο το 3,5%

Το Eurogroup επαναβεβαίωσε ότι ο στόχος του πρωτογενούς πλεονάσματος θα παραμείνει

κλειδωμένος στο 3,5% και μετά το 2018. Δια­ψεύδονται έτσι κατηγορηματικά οι προσδοκίες για μείωσή του από το 2019, οι οποίες καλλιερ­γήθηκαν κυρίως από την ελληνική κυβέρνηση μετά και τη δημοσίευση της μελέτης του ΔΝΤ που θεωρούσε αδιανόητο για την Ελλάδα να κληθεί να εκτελέσει προϋπολογισμούς με πρω­τογενή πλεονάσματα μεγαλύτερα του 1,5%.

Όμως το ΔΝΤ, που υποτίθεται ότι υποστήριζε την Ελλάδα, φαίνεται να έχει κάνει πίσω. Η νέα του θέση, όπως προέκυψε από σχετική απάντη­ση του Γερούν Ντάισελμπλουμ, είναι ότι «το ΔΝΤ δεν ενδιαφέρεται για το πόσα χρόνια θα πρέ­πει η Ελλάδα να παρουσιάζει πρωτογενή πλεο­νάσματα της τάξεως του 3,5%, αρκεί βέβαια να βγαίνουν τα νούμερα».

Δηλαδή; Κατά την πλευρά Ντάισελμπλουμ, το ΔΝΤ ζητάει νέα μέτρα προκειμένου να βγαίνουν τα νούμερα, καθώς δεν βλέπει ότι η Ελλάδα μπο­ρεί να δημιουργήσει πρωτογενή πλεονάσματα άνω του 1,5%. Βέβαια, το ίδιο βράδυ που ολο­κληρώθηκε το Eurogroup και αφού είχαν γίνει οι δηλώσεις Ντάισελμπλουμ, αξιωματούχος του ΔΝΤ εμφανίστηκε πάλι να τονίζει ότι δεν είναι το Ταμείο αυτό που επιβάλλει περισσότερη λιτότη­τα στην Ελλάδα.

Υπάρχει «κόντρα» Ευρωπαίων – ΔΝΤ; Τα έχουν βρει οι δύο πλευρές εις βάρος της Ελλάδας; Είναι ένα από τα βασικά θέματα που πρέπει να ξεκα­θαρίσουν το επόμενο χρονικό διάστημα.

Τρία, πέντε ή δέκα χρόνια;

Η Ελλάδα βρέθηκε στο προχθεσινό Eurogroup αντιμέτωπη με αιτήματα για διατήρηση του πρωτογενούς πλεονάσματος στο 3,5% ακόμη και για 10 χρό­νια. Ο επικεφαλής του Eurogrοup μίλη­σε για τρία γκρουπ χωρών που ζητούν το πλεόνασμα να παραμείνει στο 3,5% για 3, 5 ή 10 χρόνια, με τη σχετική απόφα­ση να λαμβάνεται «αργότερα» (χωρίς να προσδιορίζεται το πότε θα είναι αυτό το αργότερα).

Είναι σχεδόν προφανές ποια είναι η χώρα που θέλει τη διατήρηση των πρω­τογενών πλεονασμάτων στο 3,5% για 10 χρόνια: η Γερμανία, κάτι που διατυπώ­θηκε επίσημα στο Eurogroup της Δευ­τέρας. Από ελληνικούς κυβερνητικούς παράγοντες θεωρείται σχεδόν δεδομέ­νο ότι ο πήχης ανέβηκε στα ύψη προκει­μένου να επέλθει ο συμβιβασμός σε λιγό­τερα έτη (π.χ. στα πέντε χρόνια) και όλες οι πλευρές να βγουν ικανοποιημένες.

Το θέμα βέβαια για την Ελλάδα είναι αν μπορεί να αναλάβει τώρα δέσμευση για τους προϋπο­λογισμούς των επόμενων πέντε ετών (δηλαδή από το 2019 μέχρι και το 2023) γνωρίζοντας ότι αυτό υπερβαίνει τα χρονικά όρια της παρούσας κυβερνητικής θητείας. Προς το παρόν η Ελλά­δα δεν έχει υπογράψει τίποτε σχετικό πέραν της πρόβλεψης που υπάρχει στο μνημόνιο για «δι­ατήρηση πρωτογενούς πλεονάσματος 3,5% το 2018 και μεσοπρόθεσμα».

Φόβος για μνημόνιο διαρκείας

Με δεδομένη τη διατήρηση του στόχου για πλεόνασμα 3,5%, η Ελλάδα αντιμετωπίζει τον κίνδυνο να μπλέξει σε ένα μνημόνιο διαρκείας. Κατέστη σαφές ότι η επίτευξη του στόχου για πλεονάσματα 3,5% σε μεσοπρόθεσμη βάση θα χρειαστεί «σοβαρές μεταρρυθμίσεις και μέτρα», τα οποία προφανώς θα εξειδικευ­τούν το επόμενο χρονικό διά­στημα.

Δεδομένου ότι το ΔΝΤ θα απαιτήσει «τα μέτρα να   βγαίνουν»,   η   Ελλά­δα θα πιεστεί για νέα δη­μοσιονομικά    μέτρα.    Στην πράξη θα κριθεί αν θα επέλθει συμβιβασμός με έναν νέου τύπου «δημοσιονομικό κόφτη» αλλά και νέες δεσμεύσεις από ελληνικής πλευράς για προώθηση νέων μεταρρυθμίσεων.

Το κλείσιμο της αξιολόγησης

Δεν αναμένεται να κλείσει η δεύτερη αξιολόγηση μέχρι το τέλος του χρόνου. Πα­ραμένει ως στόχος, αλλά «δεν το θεωρώ εφικτό καθώς υπάρχει πολλή δουλειά να γί­νει ακόμη» ξεκαθάρισε στη συνέ­ντευξη Τύπου ο Ντάισελμπλουμ.

Αυτό που αναμένεται είναι η επάνοδος των επικεφαλής του κουαρτέτου στην Αθήνα για έναν ακόμη γύρο διαβουλεύσεων με στόχο να κλείσουν τα εργασιακά, το δημοσιονομικό κενό του 2018 και εκκρεμότητες σε θέματα που αφο­ρούν το άνοιγμα των κλειστών επαγγελμάτων.

Στα εργασιακά, που είναι η μεγαλύτερη «με­ταρρύθμιση» για την οποία εκδηλώνουν ιδιαί­τερο ενδιαφέρον οι θεσμοί και ειδικά το ΔΝΤ, η ελληνική πλευρά θα πιεστεί τις επόμενες ημέρες για το θέμα των ομαδικών απολύσεων αλλά και για τα δικαιώματα των συνδικαλιστών. Ελπίζει ό­μως ότι θα πάρει κάποια ανταλλάγματα σε ό,τι αφορά τις συλλογικές διαπραγματεύσεις. Το εν­διαφέρον εστιάζεται κατά κύριο λόγο στο να ε­πανέλθει η υπερίσχυση των κλαδικών συμβά­σεων έναντι των επιχειρησιακών, έστω και με συ­γκεκριμένες προϋποθέσεις.

Όσον αφορά το δημοσιονομικό μέτωπο, για το 2018 θα υπάρξουν επιπλέον μέτρα, των οποί­ων το περιεχόμενο θα αποκαλυφθεί με την επά­νοδο των θεσμών στην Αθήνα.

Τα μεσοπρόθεσμα του χρέους

Δεν θα υπάρξει συζήτηση για τα μεσοπρόθεσμα μέτρα διευθέτησης του  ελληνικού χρέους μέχρι να ολοκληρωθεί το τρίτο μνημόνιο. Δηλαδή η σχετική συζήτηση θα ανοίξει με­τά το καλοκαίρι του 2018. Τότε θα γίνει νέα έκθεση βιωσιμότητας του ελληνικού χρέους – του Διεθνούς Νομισματικού Τα­μείου σε συνεργασία με την Ευρωπαϊκή Επιτροπή – και από το αποτέλεσμά της θα φανεί αν θα χρειαστούν νέα μέτρα ή όχι.

Η ελληνική πλευρά θα προσπαθήσει να μεταθέσει για το τέλος του τρίτου ελληνικού προ­γράμματος και τη συζήτηση για το πώς θα επιτευχθούν οι δημοσι­ονομικοί στόχοι του 2019 και του 2020. Θέλει δηλαδή να α­ποφύγει τον «εδώ και τώ­ρα» προσδιορισμό μέτρων που  θα  ενεργοποιηθούν ύστερα   από   3-4 χρόνια. Αυτό ανακοινώθηκε δημόσια από τον Ντάισελμπλουμ.

Είναι βέβαια ένα θέμα το τι ειπώθηκε πίσω από τις κλειστές πόρτες στο Eurogroup. Πληροφορί­ες αναφέρουν ότι τέθηκε το θέμα των μεσοπρό­θεσμων. Μένει να φανεί αν το ΔΝΤ θα εξασφαλί­σει κάποιες «εγγυήσεις» από την πλευρά των Ευ­ρωπαίων όσον αφορά το περιεχόμενο των μεσο­πρόθεσμων μέτρων προκειμένου να πειστεί να συμμετέχει στο ελληνικό πρόγραμμα.

Με… έξοδά μας

Το πακέτο των βραχυπρόθεσμων μέτρων για διευθέτηση του ελληνικού χρέους προκαλεί -επίσης βραχυπρόθεσμα – επιβαρύνσεις στον κρατικό προϋπολογισμό της Ελλάδας, όπως κα­τέστησε σαφές ο επικεφαλής του ESM Κλάους Ρέγκλινγκ. Αυτό πρακτικά σημαίνει ότι το κον­δύλι για τους τόκους θα αυξηθεί το επόμενο δι­άστημα.

Τα οφέλη για την Ελλάδα είναι κυρίως μεσο­πρόθεσμα και μακροπρόθεσμα. Η μείωση του ΑΕΠ κατά 20 ποσοστιαίες μονάδες, στην οποία αναφέρθηκε ο Κλάους Ρέγκλινγκ, θα φανεί μέ­χρι το 2060. Πάντως ο Ρέγκλινγκ απέφυγε να απαντήσει για το ποια θα είναι η αναλογία του χρέους ως προς το ΑΕΠ μετά την ενεργοποίηση του πακέτου των βραχυπρόθεσμων μέτρων κά­νοντας λόγο για εναλλακτικά σενάρια.