search
ΠΕΜΠΤΗ 28.03.2024 23:44
MENU CLOSE

Καυτό τρίγωνο Κατάρ – Ιράν – Τουρκίας

Δημοσιεύτηκε στο ΠΟΝΤΙΚΙ

τεύχος 1974
29-06-2017
03.07.2017 03:00
turk-9.jpg
 
Το φυσικό αέριο, η απειλή κουρδικού κράτους και τα άλλα εθνικοαπελευθερωτικά κινήματα
 
Η διπλωματική κρίση μεταξύ Σαουδικής Αραβίας, Αιγύπτου, Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων, Μπαχρέιν και Κατάρ έφερε στο προσκήνιο της διεθνούς πολιτικής μια από τις πιο ενδιαφέρουσες συμμαχίες στην περιοχή της Μέσης Ανατολής. Η συμμαχία αυτή δεν είναι άλλη από την τριγωνική σχέση μεταξύ του Κατάρ, της Τουρκίας και του Ιράν. 
 
Χαρακτηριστικό της σπουδαιότητας των σχέσεων της Τεχεράνης και της Άγκυρας με τη Ντόχα είναι το ότι Ιράν και Τουρκία απέστειλαν αεροπλάνα γεμάτα τρόφιμα στο Κατάρ αμέσως μόλις ξέσπασε η διπλωματική κρίση. 
Με επίκεντρο το Κατάρ, Τουρκία και Ιράν έχουν αρχίσει να οικοδομούν μια κοινή βάση συνεννόησης παρ’ ότι ο Τούρκος πρόεδρος Ερντογάν τους τελευταίους μήνες κατηγορεί όλο και πιο συχνά την Τεχεράνη για «περσικό ιμπεριαλισμό» εξαιτίας της πολιτικής που ακολουθεί στη Συρία, όπου στηρίζει τον πρόεδρο Άσαντ. 
 
Ενεργειακός δεσμός Νο 1
Ωστόσο, επειδή ο Ερντογάν δεν ξεχνά ποτέ τα δικά του… νεοοθωμανικά όνειρα για την περιοχή της Μέσης Ανατολής – όνειρα τα οποία εξέφραζε όλο και πιο συχνά κατά τη διάρκεια της λεγόμενης «Αραβικής Άνοιξης» –, η πολιτική επιδίωξη του Ιράν, ιδίως μετά τη συμφωνία για τα πυρηνικά, να προσπαθήσει να επηρεάσει πολιτικά περισσότερα κράτη στη Μέση Ανατολή, τα οποία ενδεχομένως να ανήκουν στην σφαίρα επιρροής της… Τουρκίας, δημιουργεί «πονοκέφαλο» στην Άγκυρα. 
 
Έναν «πονοκέφαλο», ο οποίος μάλλον δεν παραμένει για πολύ, καθ’ ότι εδώ και χρόνια υπάρχουν ισχυροί οικονομικοί, αλλά και γεωπολιτικοί δεσμοί που συνδέουν την Άγκυρα με την Τεχεράνη. Η ύπαρξη Κούρδων στα εδάφη των δύο κρατών και η πολιτική της αποτροπής της δημιουργίας αυτόνομων – και στη συνέχεια ανεξάρτητων – κουρδικών οντοτήτων στα εδάφη τους είναι ένας από αυτούς του γεωπολιτικούς λόγους που επιβάλλουν τη συνεργασία Τουρκίας και Ιράν.
 
Επιπρόσθετα οι οικονομικές σχέσεις μεταξύ των δυο χωρών είναι τόσο βαθιές ώστε είναι σχεδόν αδύνατον να υπάρξει, τουλάχιστον για το προβλεπόμενο μέλλον, μια εκτεταμένη κρίση μεταξύ Άγκυρας και Τεχεράνης. Σύμφωνα με στοιχεία που μετέδωσε το Al Jazeera, περίπου το 90% των εξαγωγών φυσικού αερίου του Ιράν πάνε στην Τουρκία και η Άγκυρα εισάγει περίπου το 20% του φυσικού αερίου της από την Τεχεράνη. 
Παράλληλα τον Δεκέμβριο του 2013, όταν ήρθε στη δημοσιότητα το μεγάλο σκάνδαλο διαφθοράς που έπληξε την Τουρκία και οδήγησε στην φυλακή υπουργούς του Ερντογάν, ενώ συνελήφθη και ο Μπιλάλ Ερντογάν, γιος του Τούρκου προέδρου, η διεθνής κοινότητα έμαθε για την ύπαρξη ενός παράνομου δικτύου χρηματοδότησης του Ιράν. Κέντρο του δικτύου αυτού ήταν η Τουρκία, η οποία διευκόλυνε – με το αζημίωτο φυσικά – την πώληση και τη μεταφορά χρυσού προς το Ιράν. 
 
Ενεργειακός δεσμός Νο 2
Αντίστοιχα οι σχέσεις της σιιτικής Τεχεράνης με το σουνιτικό Κατάρ είναι βασισμένες στη βαθιά και αλληλένδετη οικονομική σχέση των δύο κρατών.
Το μεγαλύτερο κοίτασμα φυσικού αερίου στον κόσμο ανήκει στο Ιράν και το Κατάρ και άρα είναι λογική η συμμαχία των δυο κρατών. Μια συνεργασία που δεν είδαν με καλό μάτι τα υπόλοιπα αραβικά σουνιτικά κράτη της περιοχής – ούτε ο νέος αμερικανός πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ –, τα οποία αντιμάχονται τις πολιτικές της Τεχεράνης σε όλα τα επίπεδα και γι’ αυτό ακριβώς προχώρησαν στην επιβολή κυρώσεων στο Κατάρ. 
 
Να σημειωθεί, όμως, πως σε παρόμοια διπλωματική κρίση το 2014 το Κατάρ ουδέποτε εγκατέλειψε την Τεχεράνη. Αυτό είναι κάτι που γνωρίζουν όλα τα εμπλεκόμενα μέρη στην κρίση, όπως επίσης οι ΗΠΑ και το Ισραήλ.
Δεν είναι τυχαίο, άλλωστε, πως μέσα στα 13 σημεία που απέστειλαν Σαουδική Αραβία, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, Μπαχρέιν και Αίγυπτος στο Κατάρ περιλάμβαναν το αίτημα για τη διακοπή των σχέσεων της Ντόχα με την Τεχεράνη και την παύση της συμφωνίας με την Άγκυρα για τη λειτουργία τουρκικής στρατιωτικής βάσης στο εμιράτο. 
 
Τα ισλαμικά κινήματα
Η στρατιωτική βάση που λειτουργεί στο εμιράτο από το 2014 και η επακόλουθη συμφωνία του 2015 για ενίσχυση της παρουσίας της Τουρκίας στη βάση, σε συνδυασμό με το γεγονός ότι το Κατάρ είναι ένας από τους μεγαλύτερους επενδυτές στην Τουρκία, προβλημάτισαν τον Τούρκο πρόεδρο αναφορικά με την πολιτική στάση που θα έπρεπε να κρατήσει για τις κυρώσεις των μουσουλμανικών κρατών εις βάρος της Ντόχα. 
 
Στην πραγματικότητα η σύνδεση του Ερντογάν με το Κατάρ είναι πολύ μεγαλύτερη, καθώς Άγκυρα και Ντόχα είναι οι στενότεροι περιφερειακοί σύμμαχοι και  μοιράζονται πολλές κοινές αντιλήψεις. 
Παραδοσιακά το Κατάρ υποστηρίζει ισλαμικά κινήματα με ευρεία λαϊκή απήχηση. Στο παρελθόν έχει χρηματοδοτήσει τους Ταλιμπάν και εξακολουθεί να στηρίζει τους Αδελφούς Μουσουλμάνους της Αιγύπτου και τη Χαμάς στην Παλαιστίνη. Την περίοδο της «Αραβικής Άνοιξης» η Ντόχα ενίσχυε τους ισλαμιστές που είχαν εξεγερθεί σε κάθε χώρα της «Αραβικής Άνοιξης». 
 
Οι δύο χώρες στηρίζουν τη Χαμάς στη Γάζα, ενώ στη Συρία, πέραν του Ισλαμικού Κράτους, ενίσχυσαν και την Αλ Νούσρα. Στην Αίγυπτο εξακολουθούν να υποστηρίζουν τον εκπεσόντα πρόεδρο Μόρσι και η Τουρκία συνεχίζει να παρέχει ασφαλές καταφύγιο στους τζιχαντιστές του Ισλαμικού Κράτους στα νότια εδάφη της.
 
Υπενθυμίζεται πως ο εμίρης του Κατάρ ήταν ο πρώτος ξένος ηγέτης που τηλεφώνησε στον Ερντογάν το βράδυ του αποτυχημένου πραξικοπήματος για να του παράσχει βοήθεια και συμπαράσταση. Μάλιστα, σύμφωνα με τον διεθνή Τύπο, ο εμίρης πρόσφερε άσυλο στον Ερντογάν και την οικογένειά του σε περίπτωση που χρειαζόταν να διαφύγουν από τη χώρα. 
Επόμενος στόχος η Άγκυρα;
 
Μπορεί οι κινήσεις που γίνονται κατά του Κατάρ να έχουν στόχο την απομόνωση του Ιράν – με το οποίο, παρά την ένταση, οι ΗΠΑ θέλουν να διατηρούν όσο το δυνατόν καλές σχέσεις λόγω των Στενών του Ορμούζ, που αποτελούν το μόνο θαλάσσιο πέρασμα για τον Περσικό Κόλπο –, ωστόσο, ο Ερντογάν έχει αρχίσει να πιστεύει, ειδικά μετά την κατάθεση των 13 αιτημάτων στο Κατάρ, πως ο πραγματικός στόχος της διπλωματικής κρίσης των αραβικών κρατών με το εμιράτο είναι η… Τουρκία. Κι αν όχι ο πραγματικός στόχος των ΗΠΑ, έστω ο… επόμενος. 
 
Αν παραβλέψουμε το γεγονός ότι οι Τούρκοι αρέσκονται στο να «θυματοποιούνται» για να δικαιολογούν τις πράξεις τους, δεν είναι άτοπο να υποστηριχθεί πως η κρίση με το Κατάρ θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για να αποσταλούν πολλαπλά μηνύματα στην Άγκυρα, ιδίως μετά την προκλητική συμπεριφορά των μπράβων του Ερντογάν στην Ουάσιγκτον, όπου τραμπούκισαν πολίτες και προκάλεσαν βίαια επεισόδια έξω από τον Λευκό Οίκο. 
Οι υποστηρικτές του Ερντογάν, ακόμα και ο ίδιος, πιστεύουν πως η κίνηση για την επιβολή κυρώσεων στο Κατάρ αποτελεί έμμεση προειδοποίηση στην Άγκυρα, καθ’ ότι, όπως η Ντόχα, και εκείνη υποστηρίζει τους Αδελφούς Μουσουλμάνους και τη Χαμάς. 
 
Ύστερα μάλιστα από το αποτυχημένο πραξικόπημα στην Τουρκία τον περασμένο Ιούλιο, διάχυτη είναι η εντύπωση πως εξωτερικοί παράγοντες επιχειρούν την ανατροπή του Ερντογάν, όπως έγινε στην Αίγυπτο με τον Μόρσι, ενώ, σύμφωνα με τον Ερντογάν, και το Ιράν θα μπορούσε να βρεθεί στο στόχαστρο των δυνάμεων αυτών μέσα από τη βίαιη πτώση του από την εξουσία.
 
Φοβάται Αίγυπτο – Σαουδάραβες
Το πρόβλημα στην περίπτωση του Τούρκου προέδρου είναι πως ο ίδιος, εν μέσω της κρίσης με το Κατάρ, προσπαθεί να κρατήσει ισορροπίες μεταξύ της Σαουδικής Αραβίας και του Ιράν, τη στιγμή μάλιστα που προωθεί εαυτόν ως διαμεσολαβητή για την επίλυση της κρίσης με την Ντόχα. 
 
«Η κρίση με το Κατάρ είναι έγκλημα κατά του Ισλάμ» θα πει σε μια από τις ομιλίες του ο Ερντογάν κατά το Ραμαζάνι. Την ίδια στιγμή άνθρωποι από το στενό του περιβάλλον εξέφρασαν την ανησυχία πως η Σαουδική Αραβία και η Αίγυπτος, με αμερικανική βοήθεια, θα μπορούσαν να ανατρέψουν τη συνεργασία με το Κατάρ, το οποίο έχει εξέχουσας σημασίας επενδύσεις στην Τουρκία. Το ίδιο όμως ισχύει και για τη Σαουδική Αραβία. 
Έτσι ο Ερντογάν, βάζοντας μπροστά το συμφέρον της «ταλαιπωρημένης» τουρκικής οικονομίας, προσπάθησε να συγκεράσει και τις δύο πλευρές, αν και πήρε ξεκάθαρη στάση υπέρ του Κατάρ. Ο Ερντογάν, σταθερά προσανατολισμένος προς την κατεύθυνση της πολιτικής του επιβίωσης, προσπάθησε να καλέσει τους μουσουλμάνους να συμφιλιωθούν διαμηνύοντας παράλληλα πως η βάση της Τουρκίας στο Κατάρ δεν πρόκειται να κλείσει. 
 
Εν μέσω συμπληγάδων
Εδώ και δεκαετίες η περιοχής της Μέσης Ανατολής μοιάζει με κινούμενη άμμο. Είναι μια περιοχή όπου οι ραγδαίες πολιτικές εξελίξεις ή η κάθε επιλογή στρατηγικής προσέγγισης ή απομόνωσης μιας χώρας προκαλεί αλυσιδωτές αντιδράσεις στις υπόλοιπες χώρες της περιοχής. 
 
Ωστόσο, όποια μορφή και να πήρε, ο βασικός άξονας πάνω στον οποίον κινείται η διαμόρφωση πολιτικής στην περιοχή ήταν και θα είναι, μέχρι το προβλεπτό μέλλον, η θρησκευτική και πολιτική διαφορά μεταξύ των μουσουλμανικών κρατών της περιοχής. 
Από τη μια πλευρά είναι οι Άραβες και στον αντίποδα οι Ιρανοί. Επιθυμία της Σαουδικής Αραβίας είναι να κυριαρχεί στην περιοχή και το Ιράν αποτελεί εμπόδιο στα σχέδιά της. Αντίστοιχα η Άγκυρα προσπάθησε να αξιοποιήσει την Αραβική Άνοιξη προς το συμφέρον της επαναφέροντας όλο και πιο έντονα το αφήγημα περί… χαμένων πατρίδων ενθυμούμενη την Οθωμανική Αυτοκρατορία. 
Ρυθμιστικός παράγοντας στην περιοχή παραμένουν, όμως, οι ΗΠΑ. Ακόμα κι αν επιθυμούν την απεμπλοκή τους από την περιοχή, δεν επιθυμούν την ανάδειξη μιας υπερδύναμης η οποία θα μπορούσε να στραφεί κατά των δικών της συμφερόντων. 
 
Το Ιράν έχει τον αναγκαίο φυσικό και πολιτισμικό πλούτο ώστε να αναδειχθεί σε μια υπερδύναμη της περιοχής. Ωστόσο, από την κατάρρευση του Ιράκ το 2003 εξαιτίας της αμερικανικής εισβολής, χάθηκε το κράτος που θα μπορούσε να αποτελέσει αντιστάθμισμα στο Ιράν. Τώρα τον ρόλο αυτόν καλούνται να παίξουν είτε η Σαουδική Αραβία είτε η Τουρκία. 
Όπως έχει φανεί μέχρι τώρα, η Τουρκία του Ερντογάν δεν μπορεί να είναι αξιόπιστος εταίρος των ΗΠΑ και γι’ αυτό ενισχύεται η παραδοσιακή συμμαχία με τη Σαουδική Αραβία μέσω της επιβολής κυρώσεων σε χώρες που αντιτίθενται στις πολιτικές της.
google_news_icon

Ακολουθήστε το topontiki.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.

Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, τη στιγμή που συμβαίνουν.

ΡΟΗ ΕΙΔΗΣΕΩΝ

ΕΙΔΗΣΕΙΣ ΔΗΜΟΦΙΛΗ

Το topontiki.gr σέβεται όλες τις απόψεις, αλλά διατηρεί το δικαίωμά του να μην αναρτά υβριστικά σχόλια και διαφημίσεις. Οι χρήστες που παραβιάζουν τους κανόνες συμπεριφοράς θα αποκλείονται. Τα σχόλια απηχούν αποκλειστικά τις απόψεις των αναγνωστών.

ΠΕΜΠΤΗ 28.03.2024 23:41