Πριν από είκοσι ακριβώς χρόνια, με την υιοθέτηση του ευρώ, η Ευρώπη εξήγγελλε πανηγυρικά μια νέα εποχή σταθερότητας και ευημερίας για όλους. Η θριαμβολογία διατηρήθηκε καθ’ όλο το διάστημα που έρρεε ο φθηνός δανεισμός, επεκτεινόταν η χρήση του ευρωνομίσματος ως αποθετικού στις παγκόσμιες αγορές και όλο και περισσότεροι επέλεγαν να συνδέσουν με διάφορους τρόπους τα νομίσματα και τις οικονομίες τους με αυτό.

Κάθε συζήτηση για τις δομικές ατέλειές του εξοβελιζόταν ως περιθωριακή, κάθε αναφορά στο τεράστιο οικονομικό και παραγωγικό χάσμα που χώριζε τις χώρες του ευρώ συγκαλυπτόταν από τον χαμηλότοκο και χωρίς όριο δανεισμό, ενώ οι δυσμενείς παραγωγικές αποκλίσεις ακόμη και ισχυρών σε αυτόν τον τομέα χωρών, όπως της Γαλλίας και της Ιταλίας, αποσιωπούνταν.

Μέχρι που ήρθε η κρίση χρέους στις χώρες της ευρωπαϊκής περιφέρειας, με πρώτη την Ελλάδα το 2009-10, να δυναμώσει τις φωνές αμφισβήτησης του εγχειρήματος, το οποίο – χωρίς να φέρει την πλήρη και αποκλειστική ευθύνη – είχε συμβάλει σημαντικά στη δημιουργία δύο και περισσότερων ταχυτήτων στο πλαίσιο της ευρωζώνης.

Όμως, όσο θα ήταν υπερβολή να χρεώσει κάποιος όλα τα δεινά στο νόμισμα, άλλο τόσο θα ήταν προβληματικό να το απαλλάξει από τις ευθύνες για τα φαινόμενα αυξανόμενης απόκλισης σε επίπεδο εισοδήματος, πραγματικών μισθών, επενδύσεων και παραγωγικότητας. Σύμφωνα με τις διαπιστώσεις του ΔΝΤ, οι χώρες με δομικά παραγωγικά προβλήματα είδαν την κατάστασή τους να επιδεινώνεται τα τελευταία χρόνια.

Η κρίση οδήγησε στην ανάγκη νέων εργαλείων διαχείρισης – όπως οι μηχανισμοί έκτακτης δανειοδότησης με αντίτιμο βίαιες μεταρρυθμίσεις – αλλά δεν κινητοποίησε διαδικασίες που θα οδηγούσαν στην εφαρμογή της περίφημης εξαγγελίας για «πραγματική ενοποίηση».

Η δε χρήση του νομίσματος από ορισμένες ισχυρές χώρες του ευρωπαϊκού Βορρά – με προεξάρχουσα τη Γερμανία – για την ενίσχυση της ήδη προνομιακής θέσης τους έναντι του Νότου και της υπόλοιπης περιφέρειας συνέβαλε τα μέγιστα στη δυσφήμηση του εγχειρήματος, καθώς καμιά ενοποίηση μεταξύ πατρικίων και πληβείων δεν μπορεί να είναι εν τέλει αποδεκτή όταν διαρκώς επιδεινώνεται η κατάσταση των πληβείων.

Θα ήταν δε ένα εντελώς κακόγουστο αστείο – ειδικά στην Ελλάδα, η οποία βιώνει μια από τις κρισιμότερες κορυφώσεις της τουρκικής επιθετικότητας σε ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο βαλκανικό και διεθνές κλίμα – το να μιλήσει κάποιος για ρόλο της Ε.Ε. ως διπλωματικής και αμυντικής ασπίδας των μελών της. Η ίδια άλλωστε βρίσκεται στη δίνη ενός οιονεί εμπορικού πολέμου, με αλλεπάλληλες πολιτικές κρίσεις στις κορυφαίες χώρες της και κινδυνεύει να φυλακιστεί σε αποδομητική εσωστρέφεια.

Η Ευρώπη, είκοσι χρόνια μετά, έχει όλο και λιγότερες απαντήσεις στα μεγάλα (της) προβλήματα.