Πολλές ακόμη οι εκκρεμότητες στο νέο πλαίσιο για τα «κόκκινα» δάνεια

Αναμένεται τσουνάμι για την επόμενη κυβέρνηση

 

Το οικονομικό επιτελείο ελπίζει ότι μέσα στα επόμενα εικοσιτετράωρα θα κλείσει τη διαπραγμάτευση για το νέο πλαίσιο προστασίας της κύριας κατοικίας από τη ρευστοποίηση μέσω του πλειστηριασμού. Ελπίζει επίσης ότι μέχρι το τέλος της επόμενης εβδομάδας θα έχει καταθέσει και το σχετικό νομοσχέδιο στη Βουλή.

Ακόμη και αν αυτά γίνουν – απαραίτητα και τα δύο για να προχωρήσει η εκταμίευση της υποδόσης του 1 δισ. ευρώ στο Eurogroup της 11ης Μαρτίου –, ένα είναι βέβαιο: το θέμα των πλειστηριασμών θα το βρούμε μπροστά μας το επόμενο χρονικό διάστημα.

Μπορεί η «βόμβα» να μην σκάσει στα χέρια της σημερινής κυβέρνησης, η επόμενη όμως – όποτε και αν γίνουν οι εκλογές – θα πρέπει να ετοιμάζεται από τώρα. Μπορεί κύρια κατοικία να μην έχει βγει ακόμη στο σφυρί, προς το τέλος του επόμενου έτους όμως και μέσα στο επόμενο τα κρούσματα θα αρχίσουν να πολλαπλασιάζονται λαμβάνοντας διαστάσεις… επιδημίας.

Τα τελευταία εικοσιτετράωρα έχουν βγει διάφορα νούμερα στον αέρα σχετικά με την… εξάπλωση του νέου πλαισίου προστασίας. Άλλοι υποστηρίζουν ότι θα καλύπτεται το 90% των δανειοληπτών που βαρύνονται με δάνεια κύριας κατοικίας, ενώ άλλοι παρουσιάζουν στοιχεία και επιχειρήματα για να τεκμηριώσουν ότι οι «ακάλυπτοι» θα είναι τελικώς δεκάδες χιλιάδες.

Προφανώς η αλήθεια θα λάμψει όταν θα παρουσιαστεί το τελικό κείμενο του νόμου και αφού περάσουν μερικές εβδομάδες από το άνοιγμα της πλατφόρμας προκειμένου να φανεί η ανταπόκριση. Προς το παρόν, εγείρονται οι ακόλουθοι προβληματισμοί:

 

Ερώτημα τα όρια υπαγωγής

Τα κριτήρια υπαγωγής στην πλατφόρμα της ρύθμισης εκτιμάται ότι θα πληρούν περίπου 170.000 – 180.000 δανειολήπτες με «κόκκινα» δάνεια κύριας κατοικίας.

Πρόκειται γι’ αυτούς που θα έχουν εισόδημα 12.500 έως 36.000 ευρώ (ανάλογα με την οικογενειακή κατάσταση του νοικοκυριού), υπόλοιπο δανείου έως 130.000 ευρώ (εκκρεμεί να αποφασιστεί το αν θα λαμβάνεται υπόψη το συνολικό ποσό της οφειλής μαζί με τις προσαυξήσεις ή αν θα συνυπολογίζεται μόνο το κεφάλαιο), αλλά και η αντικειμενική αξία της κύριας κατοικίας, η οποία δεν θα υπερβαίνει τα 250.000 ευρώ.

Ειδικά το τελευταίο κριτήριο θέλει διευκρίνιση.

Αν επιβεβαιωθεί ότι στον νόμο θα υπάρχει κριτήριο το οποίο θα ορίζει ότι η συνολική αξία των ακινήτων του οφειλέτη (κύρια κατοικία, λοιπές κατοικίες, οικόπεδα κ.λπ.) δεν θα πρέπει να ξεπερνά το 200% του συνολικού ύψους της οφειλής, είναι προφανές ότι θα μπορούν να μείνουν εκτός της πλατφόρμας ιδιοκτήτες η αξία της κύριας κατοικίας των οποίων θα είναι πολύ μικρότερη από το όριο των 250.000 ευρώ.

Επίσης θα υπάρχει «κόφτης» βάσει των καταθέσεων καθώς το ύψος τους δεν θα μπορεί να ξεπερνά το 50% του συνολικού ύψους της οφειλής. Άρα όποιος έχει καταθέσεις 50.000 ευρώ και δάνειο 90.000 ευρώ θα μένει αυτομάτως εκτός ρύθμισης.

Για να επιβεβαιωθεί επομένως η εκτίμηση περί ενσωμάτωσης 170.000 – 180.000 δανειοληπτών στην πλατφόρμα, θα πρέπει κάποιος να «τρέξει» τα συνδυαστικά στοιχεία (κάτι που προφανώς απαιτεί πλήρη πρόσβαση στα αρχεία της Ανεξάρτητης Αρχής Δημοσίων Εσόδων όπου υπάρχουν οι πληροφορίες για τα περιουσιακά στοιχεία και τα εισοδήματα) και μετά να αποφανθεί σχετικά με το ποιοι πληρούν τα κριτήρια και ποιοι όχι.

 

Το πλαίσιο επιδότησης

Η κυβέρνηση έχει ήδη «διαφημίσει» τη ρύθμιση – σχετική αναλυτική αναφορά έκανε και χθες ο πρωθυπουργός στην ομιλία του στο Υπουργικό Συμβούλιο –, αλλά από εκεί και πέρα υπάρχει σε εξέλιξη μια διαπραγμάτευση με τους θεσμούς. Οι τελικές αποφάσεις θα ληφθούν όταν συνυπολογιστούν και οι ενστάσεις των θεσμών.

Με βάση τις διαθέσιμες πληροφορίες, ζητείται από τους δανειστές να λαμβάνεται υπόψη το σύνολο της περιουσίας του νοικοκυριού (σ.σ.: ώστε, για παράδειγμα, αυτοί που έχουν και δεύτερο ακίνητο να υποχρεώνονται να το πουλήσουν ώστε να αποπληρώσουν μέρος του δανείου), ενώ ζητείται αποσαφήνιση του πλαισίου επιδότησης.

Η επιδότηση θα κρίνεται ανά έτος με βάση τα δηλωθέντα εισοδήματα; Θα κρίνεται άπαξ; Για πόσα χρόνια θα δίδεται η επιδότηση;

 

Απευθείας με τις τράπεζες

Ακόμη και όσοι ενταχθούν στη ρύθμιση θα υπόκεινται σε συνεχή παρακολούθηση, ενώ θα υπάρχει ρήτρα «εξοστρακισμού» σε περίπτωση που δεν καταβληθούν εμπρόθεσμα τρεις μηνιαίες δόσεις. Με την απώλεια της ρύθμισης θα αναβιώνει και ο κίνδυνος του πλειστηριασμού, καθώς πλέον δεν θα υπάρχει δικαίωμα επανένταξης.

Είναι ξεκάθαρο ότι η ρύθμιση θα αφορά μόνο αυτούς που πληρούσαν τα κριτήρια στις 31.12.2018. Δηλαδή ακόμη και αυτοί που θα βρεθούν σε οικονομική αδυναμία από εδώ και στο εξής το πιθανότερο είναι ότι δεν θα έχουν άλλη λύση διευθέτησης του δανείου τους παρά μόνον σε απευθείας συνεννόηση με τις τράπεζες.

Ασάφεια για τον Νόμο Κατσέλη

Απολύτως ασαφές παραμένει το τοπίο όσον αφορά τους δανειολήπτες που έχουν καταφύγει στην προστασία του Νόμου Κατσέλη. Συνολικά οι προσφυγές στον συγκεκριμένο νόμο ανέρχονται περίπου σε 220.000. Από αυτές μέχρι στιγμής έχουν εκδικαστεί περίπου οι 85.000 και προφανώς δεν είναι όλες θετικές για τους δανειολήπτες.

Από την άλλη υπάρχουν και 135.000 οι οποίες βρίσκονται σε εκκρεμότητα, ενώ πολλές δεκάδες χιλιάδες έχουν πάρει δικάσιμο ύστερα από πολλά χρόνια. Οι τράπεζες υποστηρίζουν ότι μεταξύ των 135.000 αιτήσεων υπάρχουν δεκάδες χιλιάδες περιπτώσεις που δεν πληρούν καν τα κριτήρια υπαγωγής, ενώ η προσφυγή έγινε μόνο και μόνο για να κερδηθεί χρόνος.

Ιδού λοιπόν ένα ερώτημα: Θα δοθεί η δυνατότητα σε όσους έκαναν προσφυγή στον Νόμο Κατσέλη να μπουν στην πλατφόρμα; Προφανώς ουδείς μπορεί να τους υποχρεώσει να εγκαταλείψουν τα ένδικα μέσα, καθώς κάτι τέτοιο θα συνιστούσε ευθεία παραβίαση κεκτημένου δικαιώματος.

Το… αντικίνητρο που προστίθεται είναι ότι, για να παραμείνουν στον Νόμο Κατσέλη, οι ενδιαφερόμενοι θα πρέπει να πληρώνουν το 30% της δόσης που τους αναλογούσε μέχρι τώρα, η οποία σε αρκετές περιπτώσεις μπορεί να είναι και υψηλότερη από τη δόση που μπορεί να βγάζει η πλατφόρμα.

 

Οι… ακάλυπτοι

Από όλα αυτά τα στοιχεία είναι προφανές ότι υπάρχουν πολλές δεξαμενές από τις οποίες μπορεί να προκύπτουν ακάλυπτοι ιδιοκτήτες κύριας κατοικίας. Αυτό καθ’ αυτό το όριο του δανείου θα «κόψει» κόσμο. Μεταξύ αυτών και οι δανειολήπτες σε ελβετικό φράγκο, οι οποίοι λόγω της αλλαγής της ισοτιμίας βρέθηκαν να χρωστούν πολύ μεγαλύτερα ποσά από τα 130.000 ευρώ.

Γενικότερα, το μέλλον αυτών που θα «κόβονται» από τη ρύθμιση θα είναι αβέβαιο καθώς προφανώς η μόνη λύση που θα τους μένει θα είναι να τα «βρουν» με την τράπεζα ή να χάσουν το σπίτι τους.

Η δεύτερη «δεξαμενή» έχει να κάνει με αυτούς που θα χάνουν το δικαστήριο μέσω του Νόμου Κατσέλη, ενώ μεγάλη «πηγή» θα είναι και αυτοί που θα έρχονται σε οικονομική δυσκολία από εδώ και στο εξής. Επίσης θα πρέπει να ληφθούν υπόψη και αυτοί που δεν θα μπορούν να εξυπηρετήσουν τη ρύθμιση.

Για χιλιάδες οικογένειες το να μπορεί να καταβάλλεται αδιάλειπτα μια δόση των 300 – 400 ευρώ τον μήνα μπορεί να αποδειχθεί πραγματικός Γολγοθάς. Δεν είναι τυχαίο ότι για χιλιάδες από τα δάνεια που μπήκαν σε καθεστώς ρύθμισης με στόχο να «πρασινίσουν» τελικώς οι ρυθμίσεις χάθηκαν και τα δάνεια έγιναν και πάλι κόκκινα.

 

Μάχη με τον χρόνο

Σε πολιτικούς αλλά και πραγματικούς όρους ο χρόνος παίζει πολύ μεγάλο ρόλο. Καλώς εχόντων των πραγμάτων, το νομοσχέδιο για το νέο πλαίσιο προστασίας της κύριας κατοικίας θα κατατεθεί στη Βουλή μέσα στις επόμενες ημέρες και θα είναι νόμος του κράτους μέσα στον Μάρτιο. Από εκεί και πέρα, θα χρειαστούν μερικές εβδομάδες ακόμη προκειμένου να ενεργοποιηθεί η πλατφόρμα.

Προφανώς, για όσο διάστημα γίνονται οι προετοιμασίες οι τράπεζες θα τηρήσουν ένα μορατόριουμ αποφεύγοντας οποιονδήποτε πλειστηριασμό. Άλλωστε ανοικτό παραμένει ακόμη και το ενδεχόμενο παράτασης του Νόμου Κατσέλη. Περαιτέρω, μέσα στο καλοκαίρι θα ξεκινήσουν να γίνονται οι αιτήσεις.

Μέχρι να λειτουργήσει το σύστημα και να φανεί ποιοι θα ενδιαφερθούν, ποιοι θα μεταφερθούν από τον Νόμο Κατσέλη και ποιοι θα παραμείνουν απολύτως εκτεθειμένοι, θα φτάσουμε στο φθινόπωρο. Συμπέρασμα; Οι πλειστηριασμοί πρώτης κατοικίας θα έρθουν στο προσκήνιο προς το τέλος του χρόνου, δηλαδή σε κάθε περίπτωση μετά τις εκλογές.

Ποιες θα είναι οι δυνατότητες παρέμβασης της επόμενης κυβέρνησης; Πρακτικά ελάχιστες. Ο Νόμος Κατσέλη δεν θα μπορεί να αναβιώσει, καθώς κάτι τέτοιο θα αποτελούσε ευθεία παραβίαση των συμφωνηθέντων με τους δανειστές, ενώ το μόνο ίσως μέτρο θα ήταν η παράταση λειτουργίας της πλατφόρμας ώστε να καλυφθούν και δανειολήπτες που θα πληρούν τα κριτήρια μέσα στο 2019 και όχι μέχρι το τέλος του 2018.

Οι πρώτοι πλειστηριασμοί κύριας κατοικίας αναμένονται μέσα στο 2020. Προφανώς οι τράπεζες δεν θα δώσουν προτεραιότητα στις μικρές ιδιοκτησίες στις λαϊκές συνοικίες, καθώς γνωρίζουν ότι το πιθανό αγοραστικό ενδιαφέρον θα μπορούσε να εκδηλωθεί από τις ίδιες τις τράπεζες.

Είναι δύσκολη η απόφαση για τις τράπεζες να γίνονται «συλλέκτες» μικρών ακινήτων, καθώς η κατοχή συνεπάγεται μεγάλο οικονομικό κόστος, ενώ κάτι αντίστοιχο συμβαίνει τόσο με την υλοποίηση επενδύσεων με στόχο την αξιοποίηση όπως επίσης και με την «τιτλοποίηση». Το βέβαιο είναι ότι το κύριο μέρος του «δράματος» θα παιχτεί μέσα στο 2020.