Παγκόσμια οδύνη προκαλούν οι εικόνες από την πυρκαγιά  που κατέστρεψε μεγάλο μέρος ενός εκ των πλέον εμβληματικών ναών – μνημείων του ευρωπαϊκού μας πολιτισμού.  Βλέποντας την Παναγία των Παρισίων τυλιγμένη στις φλόγες, αδυνατούμε να διανοηθούμε ότι  αυτό που απέμεινε από την Νοτρ Νταμ είναι τα αποκαΐδια κι οι εντυπώσεις μας από το ομώνυμο λογοτεχνικό  αριστούργημα  του Βίκτωρος Ουγκώ, ότι αυτό δεν αποτελεί μια εφιαλτική παραίσθηση αλλά συνέβη ήδη –και βρίσκεται στη αρχή του πένθιμου παρόντος μας! 

Γύρω από το σημείο όπου οικοδομήθηκε η θρυλική Νοτρ Νταμ, εκτινόταν μια ιερή τοποθεσία γεμάτη μνήμες από τελετές Δρυίδων και παγανιστικές λατρείες. Η παλιά πόλη είναι ακόμα εκεί, το Ιλ ντε λα Σιτέ παραμένει το γεωγραφικό κέντρο του άστεως, ωστόσο, βαριά πληγωμένο πλέον απ’ την ανείπωτη τραγωδία  της καταστροφής του στέμματός του. Γιατί τα κτίσματα είναι η ζωντανή μας μνήμη, η αθανασία μας στη φθορά, η απάντησή μας στη λήθη του χρόνου, η ταυτότητά μας, η συνείδηση του κόσμου μας.   

Το 1163 τέθηκαν τα πρώτα θεμέλια του ναού με πέτρες που κουβαληθήκαν από το Βοζιράρ και το Μονρούζ μέσα από δρόμους που χαράχτηκαν στον λαβύρινθο του Ιλ ντε Λα Σιτέ για να τις μεταφέρουν μαζί με όλα τα υπόλοιπα οικοδομικά υλικά  από το Σηκουάνα. Μέρα – νύχτα, όλες οι εργασίες γίνονταν υπό την άγρυπνη επιστασία του Μορίς ντε Σιλί, του γιού ενός αγρότη από τον Λίγηρα που είχε καταφέρει να γίνει επίσκοπος του Παρισιού. Η σύλληψη ενός καθεδρικού ναού υπήρξε το όνειρο του Αββά Σιζέ ο οποίος ένα χρόνο πριν το θάνατό του, το 1150, δώρισε ένα βιτρό για τον καθεδρικό ναό που δεν θα έβλεπε ποτέ…  Το βιτρό εκείνο που απεικόνιζε την Παρθένο Μαρία, έσπασε σε ένα ατύχημα τα 1731.   

Το Παρίσι τότε ποθούσε να μεγαλώσει, να αναπτυχθεί, να ζήσει έντονα την συγκλονιστική ιστορία του μέλλοντός του. Κι αυτό απαιτούσε μνημειώδη έργα. Το Παρίσι ποθούσε να ανταγωνιστεί το μεγαλείο της Ρώμης, μιας πόλης γεμάτης μνημεία μεγάλης αισθητικής. Το σχέδιο ήταν να χτιστεί ένας καθεδρικός ναός-σημείο αναφοράς ολόκληρης της χριστιανοσύνης που «θα δεσπόζει πάνω στο νερό σαν σπουδαίο και μεγαλοπρεπές πλοίο». Ο Σιλί δεν περιορίστηκε στο να επιβλέπει καθημερινά την πρόοδο των εργασιών αλλά εκποιώντας μεγάλες εκτάσεις που διέθετε γύρω από το Παρίσι, χρηματοδότησε πολλές από τις εργασίες. Ωστόσο, οι εργασίες ξεκίνησαν για τα καλά από το 1180 καθώς ο ναός άρχισε τελικά να παίρνει σχήμα, και συνεχίστηκαν άλλους δυο αιώνες κατά τους οποίους άνθισε μια έντονη αστική ζωή έχοντας σαν επίκεντρο το επιβλητικό κτίσμα. 

Την εποχή που άρχισε να οικοδομείται η Νοτρ Νταμ, η γύρω περιοχή ήταν γεμάτη πόρνες, κλέφτες, ρακένδυτες ανθρώπινες σκιές, αρρώστιες. Η δυσωδία από τα πτώματα απλωνόταν σε ολόκληρη την πόλη. Κι όμως, ο Σιλί ήταν υπέρμετρα  υπερήφανος για το κατόρθωμά του. Πόσο δικαιολογημένα! Ο καθεδρικός ναός άλλαξε το τοπίο της πόλης καθώς υψωνόταν πάνω από κάθε άλλο κτίσμα της και οι Παριζιάνοι έτρεχαν να σκαρφαλώσουν στους οβελίσκους  και να ατενίσουν την απεραντοσύνη της. Και η φήμη του ναού ως έμβλημα ενός νέου πολιτισμού διαδόθηκε σε ολόκληρη την Ευρώπη.   

Γύρω από τη Νοτρ Νταμ απλώθηκε το Παρίσι ως πρωτεύουσα της διανόησης του πολιτισμού, της ελευθερίας, των συγκρούσεων, αλλά και σαν μια πόλη-αντικείμενο του πόθου, γοητευτική, γεμάτη αντιφάσεις και συγκρούσεις ασκώντας την  ακαταμάχητη σαγήνη της σε κάθε καρυδιάς καρύδι! 

Μαζί με τις παλιές αυτές πέτρες καταρρέουν και οι μεσαιωνικές φαντασιώσεις που προκαλούσαν, η ιερή γεωμετρία του ναού, οι παλιοί θρύλοι, τα παραμύθια, ένας ολόκληρος τρομακτικός σε έκταση κόσμος του παρελθόντος κρυμμένος στα δεκάδες μυστικά σύμβολα του ναού. Στην Παναγία των Παρισίων, ο Ουγκώ τοποθετεί τον ιερέα Κλοντ Φρολό να περνάει ώρες ολόκληρες συλλογιζόμενος τα σύμβολα της αινιγματικής κεντρικής πύλης του ναού. Η εμμονή στον αποκρυφισμό  που εμφυτεύει ο συγγραφέας στον ιερέα-μυθιστορηματικό του ήρωα, απηχεί την αντίληψή του πως τα άτομα είναι ανήμπορα μπροστά στην αέναη  και πανίσχυρη δυναμική του σύμπαντος, όπως ακριβώς και μπροστά στην καταστροφική επέκταση μιας πυρκαγιάς σαν κι αυτή που μετέτρεψε εν έτη 2019 αυτό το αριστούργημα της ανθρώπινης δημιουργικότητας σε στάχτες.  

Θα μπορούσε να ισχυριστεί κάποιος ότι όλα τα μνημεία έχουν πλέον αποσπαστεί από τον εαυτό τους, ότι αποτελούν μέρος ενός αβαθούς οπτικού πολιτισμού που διαστρεβλώνεται και καταστρέφεται από την μουσειακή τους χρήση και ότι τη φαντασία του κόσμου την αιχμαλωτίζουν πλέον τα πάρκα της Ντισνεϋλαντ.  

Τα μνημεία, ωστόσο, είναι ένας διάλογος που δεν τελειώνει ποτέ!