Μετά την πτώση της Κωνσταντινούπολης άρχισε ένας αγώνας ώστε η ελληνική υπόθεση να κρατηθεί ζωντανή και ο Ελληνισμός να μην αφανιστεί, αφομοιωθεί και τελικώς λησμονηθεί μέσα στις υπόλοιπες κατακτήσεις της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Σημαντικό ρόλο έπαιξαν οι Έλληνες λόγιοι που κατέφυγαν στη Δύση και από εκεί, βρίσκοντας πρόσφορο έδαφος και συμμάχους, κατάφεραν μέσα από τη διάδοση των αρχαιοελληνικών κειμένων να κρατήσουν ζωντανή την ιδέα του Ελληνισμού και να δημιουργήσουν τις βάσεις του φιλελληνικού κινήματος στην Ευρώπη. 

Οι εξελίξεις στον ελλαδικό χώρο μετά την πτώση της Κωνσταντινούπολης 
Μέσα στο πρώτο κύμα απογοήτευσης μετά την Άλωση φάνηκαν να καλλιεργούνται μερικές ελπίδες, προσβλέποντας σε μια σταυροφορία για την ανάκτηση των χριστιανικών κτήσεων. Ωστόσο, εννέα μήνες μετά την Άλωση, τον Απρίλιο του 1454, οι Βενετοί φρόντισαν να κατοχυρώσουν τα εμπορικά τους προνόμια στην ελληνική Ανατολή υπογράφοντας στις 18 Απριλίου 1454 συνθήκη ειρήνης με τον Μεχμέτ Β’. Πρόκειται για τη συνθήκη της Νάξου ή Συνθήκη Ειρήνης, όπως ονομάστηκε, και είναι η πρώτη συνθήκη που αφορούσε ελλαδικό χώρο. Σε αυτή παραχωρήθηκε η νήσος Νάξος στη Γαληνοτάτη Δημοκρατία της Βενετίας. Πολλοί θεωρούν πως αυτό το γεγονός υπήρξε η αφορμή για να επισπευσθεί την άνοιξη και το καλοκαίρι του ίδιου έτους και να εμφανιστεί στην Κρήτη, στην περιοχή Ρεθύμνου και Χανίων, μία συνωμοτική οργάνωση που απέβλεπε στην απελευθέρωση της Κρήτης και στη δημιουργία μιας πρώτης ελεύθερης ελληνικής εστίας. 

Ακολούθησε μια ακόμα συνθήκη μεταξύ της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας της Βενετίας και του Μωάμεθ το 1468, κατά τη διάρκεια του πρώτου βενετοτουρκικού πολέμου (1463-1479), και αφορούσε κυρίως τα κάστρα και κάποιες περιοχές της Πελοποννήσου. Η νέα συνθήκη βασίστηκε στο καθεστώς που είχε δημιουργηθεί μέχρι το έτος εκείνο και αφορούσε τα 122 κάστρα της Πελοποννήσου. Από αυτά, στην κατοχή των Βενετών παρέμειναν τα 26, ενώ περισσότερα από 40 ήταν ήδη κατεστραμμένα. Σε 50 από τα υπόλοιπα, μεταξύ των οποίων και στο παλαιό βενετσιάνικο κάστρο στο Γεράκι Λακωνίας, υψώθηκε με τη συνθήκη αυτή η σημαία της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Παράλληλα, η Βενετία διατήρησε όλες τις παλαιές κτήσεις της, εκτός από το Άργος, συνεχίζοντας να διατηρεί κατοχή και εξουσία στη Μάνη και στη Μονεμβασία καθώς και στην Εύβοια. 
Ακολούθησε μια ακόμα συνθήκη, αυτή της Κωνσταντινούπολης του 1479, μεταξύ της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας της Βενετίας (25 Ιανουαρίου 1479) – στη σκλαβωμένη πλέον Βασιλεύουσα. Είναι η τρίτη κατά σειρά συνθήκη που αφορούσε τον ελλαδικό χώρο. Με τη συνθήκη τερματιζόταν ο δεκαεξαετής πόλεμος μεταξύ των εμπλεκόμενων δυνάμεων που ανάγκασε τη Βενετία να συνθηκολογήσει σε μιαν εποχή που οι Οθωμανοί είχαν καταλάβει εδάφη κοντά στην επικράτεια της Βενετίας, στην Αδριατική θάλασσα. Έπειτα από αυτό, έσβησαν και οι τελευταίες ελπίδες του Βησσαρίωνος, οι οποίες είχαν στηριχθεί πάνω σε αυτή τη σύγκρουση των Βενετών με τους Τούρκους που προσέβλεπαν στην ανάκτηση της Πόλης. 

Η τουρκική ανανέωση της ισλαμικής παράδοσης

Όταν οι Τούρκοι κατέλαβαν την Κωνσταντινούπολη είχαν ήδη δεχτεί τις επιρροές του αραβικού και του περσικού ισλαμισμού, πράγμα που σήμαινε ότι δεν υπήρχαν πλέον ικανοποιητικά περιθώρια για τυχόν βυζαντινές επιδράσεις, ικανές να επηρεάσουν πολιτισμικά τους θεσμούς της αυτοκρατορίας των Οθωμανών. Ωστόσο, όσον αφορούσε τη διακυβέρνηση του Μωάμεθ, υπήρξε μια ανεκτικότητα απέναντι στο Πατριαρχείο, τη χρήση της ελληνικής γλώσσας στα επίσημα διπλωματικά έγγραφα, αλλά κι αυτές οι παραχωρήσεις ακυρώνονταν από τους διαδόχους του θρόνου του, κυρίως μετά την κατάληψη του αραβικού κέντρου του ισλαμικού κόσμου, δηλαδή της Συρίας, της Μεσοποταμίας και της Αιγύπτου. Από εκεί κι έπειτα, η τουρκική διακυβέρνηση ανανέωσε με ζήλο τις κλασικές μορφές της ισλαμικής παράδοσης. 
Έτσι, οι περισσότερες από τις ομοιότητες που επισημαίνονται στην οργάνωση του βυζαντινού και οθωμανικού κράτους οφείλονται κατά κύριο λόγο στο γεγονός ότι η Οθωμανική Αυτοκρατορία είχε την ίδια γεωγραφική βάση με τη βυζαντινή, κυριαρχώντας στους ίδιους λαούς – και κατά συνέπεια ερχόταν αντιμέτωπη με τα ίδια προβλήματα.