Το τέρας του Brexit έχει ήδη καταβροχθίσει δύο Bρετανούς πρωθυπουργούς τα τελευταία τρία χρόνια. Ο Ντέιβιντ Κάμερον «παρέδωσε τα όπλα» μόλις λίγες ώρες μετά το αποτέλεσμα του δημοψηφίσματος στις 24.6.19.

Η Τερέζα Μέι ξεκίνησε με μεγάλη αυτοπεποίθηση αλλά στο τέλος βρέθηκε ασφυκτικά στριμωγμένη στη γωνία. Τώρα, το βρετανικό δράμα κορυφώνεται με την ανάδειξη του Μπόρις Τζόνσον ως επικεφαλής της κυβέρνησης.

Ήδη στο Λονδίνο στοιχηματίζουν για το αν τελικά η πρωθυπουργική θητεία του Μπόρις θα αποδειχθεί η πιο σύντομη στην ιστορία της Βρετανίας.

Ο Τζόνσον έχει φορέσει διαφορετικούς μανδύες σε διαφορετικές στιγμές. Ως δήμαρχος του Λονδίνου την περίοδο 2008-2016 κήρυττε τα οφέλη της μετανάστευσης και της ενιαίας αγοράς.

Ως ηγετική φιγούρα της καμπάνιας υπέρ του Brexit έβγαζε πύρινους λόγους κατά της μετανάστευσης και προειδοποιούσε για τον κίνδυνο να μπει η Τουρκία στην Ε.Ε., κάτι το οποίο υποστήριζε νωρίτερα. Τώρα δεσμεύεται να βγάλει τη χώρα του από την Ε.Ε. ακόμα και χωρίς συμφωνία, «fuck business αν αυτές μπουν στη μέση», όπως είπε.

 

Ποιο προσωπείο θα φορέσει

Τα μεγαλύτερα ΜΜΕ του κόσμου τον περιγράφουν ως ένα γκροτέσκο υβρίδιο μεταξύ Μπένι Χιλ και Ντόναλντ Τραμπ, ως άνθρωπο του οποίου τα λόγια δεν έχουν απολύτως καμία βαρύτητα, ως έναν κλόουν, έναν μίμο που δεν διστάζει να υποστηρίξει τα πάντα και τα αντίθετά τους, αρκεί να εξασφαλίζει ακροατήριο. Το ερώτημα σήμερα είναι: με τη Βρετανία σε κατάσταση βαθέως διχασμού, ποιο προσωπείο θα επιλέξει να φορέσει ο Μπόρις Τζόνσον;

Το ότι τα λόγια του δεν σημαίνουν απολύτως τίποτα, όπως αναφέρει ο «Economist», εκλαμβάνεται και από τις δύο πλευρές, τους remainers και τους leavers, τους υπέρ και κατά της εξόδου, ως σημάδι ότι τελικώς μπορεί και να κάνει αυτό που θέλουνε, άσχετα με το τι έχει υποσχεθεί στο παρελθόν. Όμως αυτό είναι αφελές, σύμφωνα με ιστορικά έντυπα της Βρετανίας, και θυμίζει αυτούς που υποστήριζαν, προεκλογικά, ότι και ο Ντόναλντ Τραμπ δεν θα πρέπει να εκλαμβάνεται… κυριολεκτικά.

 

«Economist»: Παντελώς ακατάλληλος

Ο «Economist» έγραψε ότι ο ίδιος ο Πλάτωνας στην «Πολιτεία» του έχει εξηγήσει με τον πιο αποστομωτικό τρόπο γιατί ο… Τζόνσον είναι παντελώς ακατάλληλος. Είχε γράψει ο Πλάτωνας ότι οι πιο σημαντικές αρετές ενός πολιτικού άνδρα «είναι η ειλικρίνεια και η εμπειρία». Ο Τζόνσον είχε απολυθεί από την πρώτη του δουλειά στη δημοσιογραφία, στους «Times», επειδή είχε βγάλει απ’ το μυαλό του δήλωση που απέδωσε σε ιστορικό πρόσωπο, ενώ αρέσκεται να παραλληλίζει τον εαυτό του με τον… Ουίνστον Τσώρτσιλ.

Κατά τον «Economist», το πρόβλημα είναι ότι αυτός ο άνθρωπος θα χειριστεί τη χειρότερη κρίση της Βρετανίας μετά τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Ο κίνδυνος για το Ηνωμένο Βασίλειο είναι πια υπαρξιακός καθώς το Brexit δοκιμάζει την ένωση με τη Σκωτία και τη Βόρεια Ιρλανδία.

Το πρόβλημα με λίγα λόγια έγκειται στο ότι, για να καταφέρει να γίνει πρωθυπουργός, ο Μπόρις Τζόνσον υποσχέθηκε ανεδαφικά – αν όχι… φαντασιακά – πράγματα, τα οποία δεν είναι δυνατόν να υλοποιηθούν. Η στάση του αυτή σημαίνει ότι πηγαίνει πρόσω ολοταχώς για μια έξοδο χωρίς συμφωνία και, κατά συνέπεια, μια ευθεία σύγκρουση με τη βρετανική Βουλή, που εμφανίζεται αποφασισμένη να μην επιτρέψει να συμβεί κάτι τέτοιο.

Απ’ όλα όσα υποστηρίζει ο Τζόνσον, το πιο ανησυχητικό είναι το ανεδαφικό του «σχέδιο για το Brexit». Ορκίζεται ότι θα ακυρώσει το «backstop», που επινοήθηκε για να αποφευχθεί ένα σκληρό σύνορο στην Ιρλανδία, αν και η Ε.Ε. επιμένει ότι είναι μη διαπραγματεύσιμο.

Ισχυρίζεται ότι η Βρετανία δεν χρειάζεται να πληρώσει τον λογαριασμό εξόδου που έχει ήδη συμφωνηθεί με την Ε.Ε. και δεσμεύεται ότι θα βγάλει τη Βρετανία ώς τις 31 Οκτωβρίου, «do or die».

 

Το παράθυρο σωτηρίας

Η επικείμενη καταστροφή έχει ένα μοναδικό παράθυρο σωτηρίας. Ότι ο Μπόρις Τζόνσον, τώρα που κατάφερε να γίνει πρωθυπουργός και αναγκαστικά έρχεται αντιμέτωπος με τις συνέπειες όσων έχει υποσχεθεί, απλώς θα αθετήσει όσα έλεγε.

Ίσως έτσι καταφέρει να περάσει μια ελαφρώς τροποποιημένη συμφωνία εξόδου από το κοινοβούλιο. Η Ευρώπη, άλλωστε, κλείνει το μάτι ότι προθυμοποιείται να βοηθήσει σε κάτι τέτοιο.

Όμως, ο «Economist» κρίνει ότι οι πιθανότητες ενός τέτοιου συμβιβασμού είναι μικρές. Αν η Τερέζα Μέι είχε δύο χρόνια στη διάθεσή της για να υποχωρήσει από τις υπερβολικές της δεσμεύσεις, ο Μπόρις Τζόνσον έχει μόλις τρεις μήνες για να «καταπιεί» τις υποσχέσεις του.

Η πλειοψηφία των Συντηρητικών είναι ισχνή, άρα πρακτικά η επίτευξη μιας συμφωνίας θα σήμαινε συνεργασία με τους Εργατικούς, οι οποίοι, όμως, σε αντάλλαγμα θα απαιτούσαν δεύτερο δημοψήφισμα.

Όλα αυτά δείχνουν ότι μεγαλώνει ο κίνδυνος ο Μπόρις Τζόνσον να στραφεί προς το αποτέλεσμα ενός no deal (Brexit χωρίς συμφωνία). Μια τέτοια έξοδος, όμως, χωρίς συμφωνία, κι όπως εικάζεται με ελλείψεις σε φάρμακα, βία στα ιρλανδικά σύνορα, κατάρρευση όλων των υφισταμένων ρυθμίσεων σε εμπόριο και χρηματοοικονομικά θα ήταν χαοτική. Και οι διαπραγματεύσεις με τις Βρυξέλλες θα έπρεπε να ξαναρχίσουν, αλλά με τη Βρετανία εκτός του κλαμπ και με χειρότερους όρους από πριν.

Όπως και να έχει, δεν υπάρχει καμία λαϊκή, δημοκρατική εντολή για έξοδο χωρίς συμφωνία. Δεν ήταν μέρος των εξαγγελιών του στρατοπέδου υπέρ του Brexit ούτε υποστηρίχθηκε από κανένα κόμμα στις τελευταίες εκλογές. Τόσο στο κοινοβούλιο, όσο και στους πολίτες, η πλειοψηφία είναι αντίθετη με ένα άτακτο Brexit.

 

Το τερατώδες σενάριο

Κάτι πραγματικά τερατώδες που υποστηρίζεται τις τελευταίες μέρες στο Λονδίνο από μερίδα σκληροπυρηνικών υποστηρικτών του Brexit είναι να «ανασταλεί» η λειτουργία του κοινοβουλίου, ώστε να περάσει εξαναγκαστικά η μη συμφωνία, στο όνομα της… δημοκρατίας! Ο συλλογισμός είναι ανατριχιαστικός, όμως ο Μπόρις Τζόνσον δεν έχει αποκλείσει τέτοιο ενδεχόμενο.

Ψύχραιμοι αναλυτές προειδοποιούν τους βουλευτές των Συντηρητικών ότι αν τυχόν επιτραπεί στον Μπόρις Τζόνσον να αναστείλει τη δημοκρατία για να περάσει με τη βία ένα Brexit χωρίς συμφωνία, αυτό δεν θα αποτελέσει μόνο την αρχή του τέλους για το Συντηρητικό κόμμα αλλά θα είναι και μια προδοσία έναντι της χώρας τους.

Η μοίρα της Βρετανίας μπορεί να κριθεί από μία ψήφο. Σήμερα, 1η Αυγούστου, είναι προγραμματισμένο να διεξαχθούν οι επαναληπτικές εκλογές στην Ουαλία. Αν τυχόν οι Συντηρητικοί χάσουν, τότε η πλειοψηφία του Τζόνσον αποδυναμώνεται σε «πλειοψηφία του ενός». Η κυβέρνηση Τζόνσον, δηλαδή, θα κρέμεται από μια κλωστή, και σε αυτή την περίπτωση ένας μόνο βουλευτής, πιθανώς κάποιος που δεν θεωρείται πρωτοκλασάτος, μπορεί να αποφασίσει τη μοίρα της Βρετανίας μη υποστηρίζοντας μια ψήφο εμπιστοσύνης.

 

Για εκλογές πριν το φθινόπωρο

Οι βρετανικές εφημερίδες θεωρούν ότι είναι πολύ πιθανό σενάριο να γίνουν εκλογές αυτό το φθινόπωρο. Αν στο μεταξύ έχει υπάρξει μια συμφωνία για το Brexit, τότε δεν θα είχε νόημα να συνεχίσει να «σέρνεται» μια κυβέρνηση χωρίς πλειοψηφία. Αν, από την άλλη, το Brexit συνεχίζει να είναι στο επίκεντρο, το πιθανότερο είναι ότι οι σκληροπυρηνικοί της εξόδου θα ρίξουν τον άνθρωπο που κάποτε ήταν ο αρχηγός τους, δηλαδή τον Τζόνσον.

Όπως και να έχει, εκτιμάται ότι εκλογές έρχονται σύντομα. Ο ρόλος του Μπόρις ως πρωθυπουργού μπορεί να αποδειχθεί ιδιαίτερα σύντομος και να «ξανανέβει» ο ρόλος του Μπόρις ως επικεφαλής εκστρατείας.

Ο Μπόρις Τζόνσον έγινε πρωθυπουργός κυρίως επειδή είναι ένας διασκεδαστικός τύπος που, τόσο στην τηλεόραση όσο και στον Τύπο, έκανε τον κόσμο να γελάει. Υποσχέθηκε ότι θα βγάλει τη Βρετανία από την Ε.Ε. ό,τι κι αν γίνει, ενώ έχει απορρίψει κάθε εκδοχή του ιρλανδικού backstop, της δεσμευτικής πολιτικής ασφαλείας ότι δεν θα υπάρξουν «σκληρά» σύνορα μεταξύ Βόρειας Ιρλανδίας και Ιρλανδίας, οποιοδήποτε και αν είναι το αποτέλεσμα των μελλοντικών συνομιλιών ανάμεσα σε Ηνωμένο Βασίλειο και Ευρωπαϊκή Ένωση.

Η Ευρωπαϊκή Ένωση επιμένει στο backstop. Διπλωμάτες στις Βρυξέλλες τονίζουν ότι η Ε.Ε. δεν είναι δυνατόν να προδώσει την Ιρλανδία επιτρέποντας στον Τζόνσον να ξεφορτωθεί το backstop.

Αν ο Μπόρις Τζόνσον επιμείνει σε όσα λέει, δεν υπάρχει άλλος δρόμος εκτός από μια έξοδο από την Ε.Ε. χωρίς συμφωνία. Όσο παθιασμένα κι αν θέλει, όμως, να βγάλει τη Βρετανία από την Ε.Ε., πράγμα που, κρίνοντας από την πάγια τάση του να προσαρμόζει το τι θέλει και τι ισχυρίζεται στην κάθε περίσταση είναι μάλλον διαπραγματεύσιμο, οι επιθυμίες του Μπόρις Τζόνσον είναι διαφορετικές από αυτές των σκληροπυρηνικών οπαδών του Brexit.

 

Οι απόρρητες προσομοιώσεις

Η προτεραιότητα των πιο φανατικών υπέρ του Brexit είναι να βγουν από την Ε.Ε. όποιες κι αν είναι οι συνέπειες. Η προτεραιότητα του Μπόρις Τζόνσον, όμως, είναι να παραμείνει στην εξουσία. Και οι απόρρητες προσομοιώσεις για ένα Brexit χωρίς συμφωνία που θα του δείξουν οι σύμβουλοί του μέσα στις επόμενες εβδομάδες, θα του ξεκαθαρίσουν με κάθε σαφήνεια το πόσα πράγματα θα μπορούσαν να πάνε στραβά.

Μέσα σε αυτά που θα του δείξουν, σύμφωνα με διαρροές που έγιναν, περιλαμβάνονται η επιβολή direct rule στη Βόρεια Ιρλανδία (ανάληψη των εξουσιών από την κεντρική κυβέρνηση), η διαχείριση εκτεταμένων αναταραχών και η αποτροπή χρεοκοπιών. Ο Μπόρις Τζόνσον θα είναι ο υπεύθυνος για ό,τι συμβεί και θα εξοργίσει πάρα πολλούς ψηφοφόρους.

Η εναλλακτική για τον Μπόρις Τζόνσον είναι να κάνει πίσω από τις ακραίες δεσμεύσεις του, να πάρει από την Ε.Ε. κάποια πιο «χαλαρή» διατύπωση για το backstop ως μια υποτιθέμενη προσπάθεια βελτίωσης της συμφωνίας και μετά να καταφέρει να «πουλήσει» στο βρετανικό κοινοβούλιο τη συμφωνία που ουσιαστικά έχει ήδη αρνηθεί τρεις φορές στην Τερέζα Μέι. Αν θελήσει να αποφύγει όλο αυτό το ξεγύμνωμα, τότε η μόνη εναλλακτική θα ήταν να κάνει εκλογές πριν τις 31 Οκτωβρίου. Και πιθανότατα να γραφτεί στην ιστορία ως ο πιο βραχύβιος πρωθυπουργός της Βρετανίας. Από την άλλη, ποιος ξέρει, μπορεί να πείσει τους ψηφοφόρους να τον προτιμήσουν…