Την περασμένη Δευτέρα το ξημέρωμα οι κάτοικοι στη Μάνδρα έμειναν ξάγρυπνοι. Άκουγαν τον ήχο της βροχής και είχαν στραμμένο το βλέμμα τους στην πλαγιά του βουνού όπου βρίσκεται το ρέμα της Αγίας Αικατερίνης.

Ο εφιάλτης του 2017 (15 Νοεμβρίου) με τους 24 νεκρούς και τις τεράστιες υλικές ζημιές σε σπίτια, καταστήματα και υποδομές είναι πολύ πρόσφατος για να «σβήσει». Λίγα χιλιόμετρα νοτιότερα την ίδια αγωνία είχαν οι κάτοικοι στην Κινέτα και τη Νέα Πέραμο. Η καταστροφική πυρκαγιά στις 23 Ιουλίου 2018 (λίγες ώρες πριν από την τραγωδία στο Μάτι) έκαψε περισσότερα από 60.000 στρέμματα. Συνολικά περίπου το 70% της δασικής έκτασης του Ποικίλου Όρους.

Ο κόσμος γνώριζε ότι τα σκυροδέματα που στήθηκαν πρόχειρα στις καμένες πλαγιές ήταν αδύνατον να συγκρατήσουν τον τεράστιο όγκο νερού, ικανό να υπερχειλίσει το ρέμα της Πίκας, που εκβάλλει στην παραλία της Κινέτας περνώντας μέσα από τον ημιαστικό ιστό. Άλλωστε μόλις τον Σεπτέμβριο μια καταιγίδα είχε δημιουργήσει αρκετά προβλήματα στην περιοχή.

Οι κάτοικοι επαγρυπνούσαν και ικανές δυνάμεις της Πυροσβεστικής είχαν αναπτυχθεί στην ευρύτερη περιοχή από την Ελευσίνα έως και τον Δήμο Μεγαρέων και επενέβησαν αμέσως για τον απεγκλωβισμό όσων κινδύνεψαν από την πλημμύρα. Γι’ αυτό ο «Γηρυόνης» δεν προστέθηκε στη μακρά λίστα των καταγεγραμμένων φονικών καταιγίδων στην Αττική, που ξεκινά το μακρινό 1852.

«Τότε συνέβη η επονομαζόμενη και “πλημμύρα της Κολώνας”, αφού γκρεμίστηκε ένας από τους στύλους στον ναό του Ολυμπίου Διός» λέει στο «Ποντίκι» ο διευθυντής της Εθνικής Μετεωρολογικής Υπηρεσίας Θοδωρής Κολυδάς. «Οι μεγαλύτερες καταγεγραμμένες απώλειες ανθρώπινων ζωών στην Αττική εξαιτίας της εκδήλωσης έντονων καιρικών φαινομένων συνέβη στις 14 Νοεμβρίου 1886. Επισήμως οι νεκροί ανήλθαν στους 70. Όμως εκτιμάται ότι ήταν πολλοί περισσότεροι, κυρίως στο “Βατραχονήσι”, το σημερινό Παγκράτι» αναφέρει ο Θ. Κολυδάς.

Στη σύγχρονη εποχή η Αττική θρήνησε νεκρούς από τις φονικές πλημμύρες σε πολλές περιπτώσεις, με πιο σημαντικές:

● 6 Νοεμβρίου 1961: 46 νεκροί πέριξ του Κηφισού.

● 25 Νοεμβρίου 1977: 38 νεκροί στο Περιστέρι (Μπουρνάζι).

● 21 Οκτωβρίου 1994: 13 νεκροί στον Ποδονίφτη.

● 15 Νοεμβρίου 2017: 24 νεκροί στη Μάνδρα.

Ήταν λοιπόν κάτι αναμενόμενο, όσον αφορά την ένταση του φαινομένου, ό,τι συνέβη στην Κινέτα. «Ο κυριότερος λόγος που οι περισσότερες και εντονότερες βροχοπτώσεις σημειώνονται την περίοδο μεταξύ Οκτωβρίου και Νοεμβρίου είναι ότι τα ψυχρά χαμηλά βαρομετρικά που έρχονται από τη Μεσόγειο συναντούν τις ζεστές θάλασσες δημιουργώντας μεγάλες αέριες μάζες (σύννεφα) και μεγάλο όγκο βροχής.

Η δε περιοχή της Δυτικής Αττικής είναι περισσότερο ευάλωτη στο φαινόμενο διότι οι μεγάλες βροχοπτώσεις συνοδεύονται από νοτιοανατολικούς ανέμους που έρχονται από τον Σαρωνικό. Σημαντικό ρόλο παίζουν επίσης η μορφολογία του εδάφους, η ανθρώπινη παρέμβαση, οι ελλιπείς ή σκόπιμα και ανύπαρκτες αντιπλημμυρικές υποδομές και σε ένα ποσοστό η καμένη έκταση, αν έχει προηγηθεί πυρκαγιά στην ευρύτερη περιοχή» επισημαίνει ο Θ. Κολυδάς.

 

Η «επικίνδυνη ζώνη»

Εννέα περιοχές της Αττικής κινδυνεύουν περισσότερο από μια καταστροφική πλημμύρα, σύμφωνα με το σχέδιο δράσεων πολιτικής προστασίας για την αντιμετώπιση κινδύνων από την εκδήλωση καιρικών φαινομένων. Σύμφωνα με πρόσφατη μελέτη του ΕΚΠΑ, πρόκειται για τις παράκτιες περιοχές Σαρωνίδας – Αναβύσσου – Παλαιάς Φώκαιας, η χαμηλή ζώνη Λουτρακίου, η περιοχή των Μεσογείων, η χαμηλή ζώνη Μεγάρων – Νέας Περάμου, η χαμηλή ζώνη Ασπροπύργου – Ελευσίνας, η χαμηλή ζώνη της τεχνητής λίμνης Μαραθώνα, η παράκτια πεδινή περιοχή Μαραθώνα – Νέας Μάκρης, η λεκάνη του Κηφισού και οι παράκτιες περιοχές Βάρης – Αγίας Μαρίνας Κορωπίου.

Μάλιστα, τα τρία τέταρτα των πλημμυρών συμβαίνουν τους μήνες από τον Σεπτέμβριο έως τον Νοέμβριο (και με μικρότερη συχνότητα έως τον Ιανουάριο).

Ειδικότερα, στα Μεσόγεια, το 55,7% της περιοχής χαρακτηρίζεται από υψηλό κίνδυνο πλημμύρας, με πιο ευαίσθητη την περιοχή βορείως των Καλυβίων Θορικού. Σε πλημμύρα εκατονταετίας (που συμβαίνει μια φορά στα 100 χρόνια), η μελέτη εκτιμά ότι θα επηρεαστεί και η περιοχή δυτικά της Βραυρώνας, καθώς και το νότιο κομμάτι του λιμένα Μαρκοπούλου. Πιο επικίνδυνα σε περίπτωση πλημμύρας είναι το ρέμα του Αγίου Γεωργίου, από το ύψος του Ιπποδρόμου στο Μαρκόπουλο έως τη συμβολή του με το ρέμα Ερασίνου, ο κύριος κλάδος του ρέματος Ερασίνου, το Μεγάλο Ρέμα στο τμήμα που δεν είναι διευθετημένο μέχρι τη συμβολή με το ρέμα Κρυονερίου και το ρέμα της Ραφήνας μέχρι τη συμβολή με το ρέμα Αγίας Παρασκευής.

1. Στη ζώνη Ασπροπύργου – Ελευσίνας το ρέμα Γιαννούλας εκτιμάται ότι μπορεί να δημιουργήσει προβλήματα στο κομμάτι από τον Ασπρόπυργο, «δεδομένου ότι η κοίτη μειώνεται και σχεδόν εξαφανίζεται», ενώ το ρέμα Αγίας Αικατερίνης υπό ακραίες συνθήκες μπορεί να οδηγήσει σε πλημμύρα το παραλιακό κομμάτι. Σε πλημμύρα πεντηκονταετίας οι πιο ευάλωτες περιοχές είναι οι οικισμοί Μάνδρας και Ελευσίνας, καθώς και η περιοχή ανατολικά της Μαγούλας και του Ασπροπύργου.

2. Στη ζώνη Μεγάρων – Νέας Περάμου, σε πλημμύρα πεντηκονταετίας επηρεάζεται η περιοχή των οικισμών Μεγάρων, Λάκκας Καλογήρου και Βλυχάδας, ενώ πολύ υψηλός θεωρείται ο κίνδυνος σε τμήματα των δύο πρώτων οικισμών.

3. Στην περιοχή Μαραθώνα (χαμηλή ζώνη λεκάνης τεχνητής λίμνης) το 49,8% της περιοχής χαρακτηρίζεται από πολύ υψηλή τρωτότητα. Ο κίνδυνος πλημμύρας είναι υψηλός στην περιοχή των οικισμών Καπανδριτίου, Αφιδνών και Κρυονερίου, ενώ πολύ υψηλός κίνδυνος εντοπίζεται νότια του οικισμού Κοσμοθέα και σε περιοχή της Κηφισιάς.

4. Στην πεδινή περιοχή Μαραθώνα – Νέας Μάκρης, στο ενδεχόμενο πλημμύρας εκατονταετίας, όμως, υψηλότερο κίνδυνο έχει ο οικισμός του Αγίου Παντελεήμονα, η περιοχή δυτικά του οικισμού Μαραθώνα και τμήματα της Νέας Μάκρης.

5. Στη λεκάνη του Κηφισού, σε μια πλημμύρα πεντηκονταετίας, εκτιμάται ότι μπορεί να κατακλυστεί μια ζώνη 13,6 τετρ. χλμ. Το 61,1% της περιοχής που εξετάστηκε εκτιμάται ότι αντιμετωπίζει υψηλό κίνδυνο τρωτότητας.

 

Τα μέσα άμυνας

Υπάρχει τρόπος έγκαιρης πρόβλεψης και προστασίας των πολιτών από την εκδήλωση ακραίων καιρικών φαινομένων;

«Όλα τα καιρικά φαινόμενα προλαμβάνονται. Άλλωστε σε περιπτώσεις εκδήλωσης ισχυρών καταιγίδων η ΕΜΥ εκδίδει έκτακτο δελτίο πρόγνωσης μία – δύο ημέρες πριν. Πρόβλεψη μπορεί να γίνει και να ενημερωθεί ο πολίτης αμέσως, ακόμα και κατά τη διάρκεια εξέλιξης ενός φαινομένου σε μικρότερη κλίμακα, μέσω των μετεωρολογικών ραντάρ.

Για παράδειγμα μέσω της εφαρμογής civilattica.gr στο Twitter ο καθένας μπορεί να ενημερώνεται ανά τακτά χρονικά διαστήματα στο κινητό για τον καιρό με αποστολή των σχετικών μηνυμάτων. Όμως βασική προϋπόθεση να συμβεί αυτό είναι να υπάρχει ένα ικανό δίκτυο μεταφοράς δεδομένων (WiFi), δηλαδή ευρυζωνικότητα. Και εδώ μπαίνουμε στον κρίσιμο ρόλο των υποδομών και τις υποχρεώσεις της πολιτείας» υπογραμμίζει ο Θ. Κολυδάς.

Επιπλέον απαιτείται βελτίωση του ρυμοτομικού σχεδιασμού τμήματος του αστικού ιστού, κατασκευή σύγχρονων αντιπλημμυρικών έργων, εκπαίδευση των πολιτών από το σχολείο και ορθή έγκυρη ενημέρωση από τα ΜΜΕ αποφεύγοντας τους πηχυαίους τίτλους που πολλές φορές ερμηνεύουν κατά το δοκούν τις μετεωρολογικές προγνώσεις ή ένα έκτακτο δελτίο καιρού.