Αν και είναι μάλλον απίθανο να ανατραπούν οι κοινοβουλευτικές ισορροπίες, κάθε άλλο παρά εύκολη ήταν η «μάχη των ΑΕΙ» που δόθηκε στη Βουλή από την κυβέρνηση και την αντιπολίτευση, καθώς τρία κρίσιμα άρθρα του νομοσχεδίου του υπουργείου Παιδείας για την αξιολόγηση στην ανώτατη εκπαίδευση παραπέμφθηκαν σε ονομαστική ψηφοφορία για σήμερα, ενώ το νομοσχέδιο υπερψηφίστηκε επί της αρχής από Ν.Δ. και ΚΙΝΑΛΛ.

Συγκεκριμένα, το άρθρο 16 για τον τρόπο χρηματοδότησης των πανεπιστημίων, το άρθρο 33 για την αναστολή λειτουργίας των 37 πανεπιστημιακών τμημάτων και το άρθρο 50, που αφορά στη δυνατότητα πτυχιούχων κολεγίων που συνεργάζονται με ξένα πανεπιστήμια να συμμετέχουν στη διαδικασία διορισμών εκπαιδευτικών του ΑΣΕΠ, θα ψηφιστούν σήμερα με τη διαδικασία της ονομαστικής ψηφοφορίας που ζήτησε ο ΣΥΡΙΖΑ.

Το κρίσιμο άρθρο 16

Για την κυβέρνηση και την ηγεσία του υπουργείου Παιδείας, το άρθρο 16 του νομοσχεδίου αποτελεί το επίκεντρο της πολιτικής της για την ανώτατη εκπαίδευση, καθώς συνδέει άμεσα τα αποτελέσματα της αξιολόγησης από τη νέα αρχή με τη χρηματοδότηση των ιδρυμάτων. Έτσι, ενώ το 80% της ετήσιας χρηματοδότησης συνεχίζει να εξαρτάται από «αντικειμενικά κριτήρια» (αριθμός φοιτητών, κόστος ανά φοιτητή, μέγεθος και διασπορά του ιδρύματος, κ.λπ.), το «ζουμί» βρίσκεται στο υπόλοιπο 20%.
Αυτό θα χορηγείται με βάση:

«1. Την ποιότητα και αποτελεσματικότητα της εκπαιδευτικής διαδικασίας, όπως ενδεικτικά 
● η αριθμητική σχέση αποφοίτων προς εισερχόμενους φοιτητές, 
● η αξιολόγηση των παρεχόμενων εκπαιδευτικών υπηρεσιών από τους φοιτητές και η πορεία επαγγελματικής απορρόφησης των αποφοίτων.

2. Την ερευνητική δραστηριότητα, όπως ενδεικτικά 
● ο αριθμός μελών του επιστημονικού προσωπικού που επιτυγχάνουν χρηματοδότηση από το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο Έρευνας, 
● ο αριθμός Κέντρων Αριστείας στην έρευνα, 
● ο αριθμός διδακτικού και ερευνητικού προσωπικού που κατέχει θέσεις στα κεντρικά όργανα διοίκησης διεθνών ακαδημαϊκών ή ερευνητικών οργανισμών ή διεθνών επιστημονικών εταιρειών, 
● ο αριθμός δημοσιεύσεων ανά καθηγητή, ο αριθμός ετεροαναφορών ανά καθηγητή, ο αριθμός ανά καθηγητή απλών συμμετοχών σε διεθνή ανταγωνιστικά προγράμματα έρευνας της Ευρωπαϊκής Ένωσης και άλλων διεθνών οργανισμών και ο αριθμός ανά καθηγητή συμμετοχών με συντονιστικό ρόλο σε ανταγωνιστικά προγράμματα έρευνας της Ευρωπαϊκής Ένωσης και άλλων διεθνών οργανισμών.

3. Τη διεθνοποίηση, όπως ενδεικτικά ο αριθμός των αλλοδαπών φοιτητών σε αναλογία με τον συνολικό αριθμό εγγεγραμμένων φοιτητών, των φοιτητών που φοιτούν στο ίδρυμα μέσω των ευρωπαϊκών και διεθνών εκπαιδευτικών προγραμμάτων, των φοιτητών που φοιτούν στο εξωτερικό μέσω ευρωπαϊκών και διεθνών εκπαιδευτικών προγραμμάτων, καθώς και ο αριθμός συμφωνιών συνεργασίας με άλλα ανώτατα εκπαιδευτικά ιδρύματα της Ελλάδας ή του εξωτερικού».
Το άρθρο προβλέπει μάλιστα ότι «με απόφαση του υπουργού Παιδείας και Θρησκευμάτων, που εκδίδεται ύστερα από εισήγηση του Ανώτατου Συμβουλίου της Εθνικής Αρχής Ανώτατης Εκπαίδευσης (ΕΘΑΑΕ) και δημοσιεύεται στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως, ορίζονται τα κριτήρια κατανομής και οι δείκτες ποιότητας και επιτευγμάτων, ο τρόπος με τον οποίο αυτοί σταθμίζονται και συνδυάζονται, καθώς και κάθε σχετική διαδικασία».
Ξεκαθαρίζει δε ότι «σε περίπτωση που ένα ΑΕΙ δεν επιτύχει τους δείκτες ποιότητας και επιτευγμάτων στους οποίους έχει επιλέξει να αξιολογηθεί, τότε η χρηματοδότηση που δεν θα λάβει ως συνέπεια της αξιολόγησής του θα κατανεμηθεί στη χρηματοδότηση των λοιπών ΑΕΙ».

«Υποβαθμίζονται τα πανεπιστήμια»

Σε μια πιο γενική τοποθέτησή του για το νομοσχέδιο, ο βουλευτής και τομεάρχης Παιδείας του ΣΥΡΙΖΑ Νίκος Φίλης υποστήριξε ότι «με το νομοσχέδιο υποβαθμίζονται τα πανεπιστήμια» επισημαίνοντας ότι «στην ουσία μειώνεται η ήδη προβληματική χρηματοδότησή τους, κλείνουν τμήματα που έπρεπε να ανοίξουν και, το σημαντικότερο, αναγνωρίζονται “από το παράθυρο” τα κολέγια ως ισότιμα με τα ελληνικά δημόσια πανεπιστήμια.

Πρόκειται για μια ρύθμιση που δεν την επιβάλλει η Ευρωπαϊκή Ένωση, αλλά την επιλέγει και την επιβάλλει η κυβέρνηση, η οποία λειτουργεί ως delivery των κολεγίων».
Η εισηγήτρια του ΣΥΡΙΖΑ και πρώην υφυπουργός Παιδείας Μερόπη Τζούφη, αναφερόμενη στο νέο μοντέλο χρηματοδότησης των ΑΕΙ, εκτίμησε ότι η κυβέρνηση εισάγει για πρώτη φορά ανταποδοτικά ιδιωτικο-οικονομικά και τιμωρητικά κριτήρια οδηγώντας τα ιδρύματα στον οικονομικό στραγγαλισμό και τη μείωση της χρηματοδότησης κατά 20%.

Ακόμα πιο «επιθετικός» ήταν ο επικεφαλής του ΜεΡΑ25 Γιάνης Βαρουφάκης, ο οποίος περιέγραψε το άρθρο 16 ως «ένα σύστημα “ημιαγοράς” – καθώς ποτέ δεν μπορεί να υπάρξει πανεπιστήμιο με όρους αγοράς – όπου ο φοιτητής αντιμετωπίζεται ως πελάτης με ορθολογικές προτιμήσεις και ο εκπαιδευτικός ως πάροχος υπηρεσιών που αποσκοπεί στη μεγιστοποίηση του “κέρδους” του (κονδυλίων). Με απότοκα μια επιχειρηματική τάξη καθηγητών, καθώς και τη φροντιστηριοποίηση της πανεπιστημιακής παιδείας, την πλήρη εμπορευματοποίηση των προγραμμάτων σπουδών, την αναποτελεσματικότητα (μέσα απλώς από μία μεγιστοποίηση ποσοτικών δεικτών) και την αυτολογοκρισία των καθηγητών (με συγκεκριμένες δημοσιεύσεις σε συγκεκριμένα “μετρήσιμα” επιστημονικά μέσα)» και εκτιμώντας ότι «ποτέ η αριστοκρατία δεν θα έστελνε τα παιδιά της σε πανεπιστήμια που υπόκεινται σε τέτοιους κανόνες με λογιστικά συστήματα ημιαγοράς».

«Να μην μειωθούν τα κονδύλια»

Ενδιαφέρον παρουσιάζει και η τοποθέτηση της ομοσπονδίας των πανεπιστημιακών (ΠΟΣΔΕΠ), η οποία σε ανακοίνωσή της σημειώνει ότι «τα ΑΕΙ υπέστησαν δραστική μείωση στη χρηματοδότηση από τον κρατικό προϋπολογισμό τα τελευταία χρόνια σε επίπεδο 40% – 50% σε σχέση με την προηγούμενη δεκαετία και έχουν χάσει χωρίς αναπλήρωση μεγάλο μέρος του προσωπικού, ενώ οι εισακτέοι αυξάνονται. 

Είναι αδιαπραγμάτευτη θέση μας ότι η χρηματοδότηση των ιδρυμάτων δεν μπορεί να συνεχίσει να μειώνεται, αντίθετα θα πρέπει να αυξηθεί σημαντικά, και πάντως δεν πρέπει να μειωθεί σε κανένα ίδρυμα από τα σημερινά επίπεδα εξαιτίας της τροποποίησης του αλγορίθμου κατανομής», προσθέτοντας ότι «θεωρεί θετικό να υπάρχει τακτική χρηματοδότηση των πανεπιστημίων με αντικειμενικά κριτήρια, η οποία όμως πρέπει να είναι επαρκής για να εξασφαλίζει τη σωστή λειτουργία των ιδρυμάτων. Η χρηματοδότηση μπορεί να συμπληρώνεται ύστερα από αξιολόγηση της επίτευξης στόχων και μέσα από προγραμματικές συμφωνίες».