Οι ηγέτες των 27 χωρών της ΕΕ συναντώνται αύριο, Παρασκευή, στις Βρυξέλλες για μια σύνοδο κορυφής σε τεταμένη ατμόσφαιρα, κρίσιμη για την ανάκαμψη της οικονομίας της Γηραιάς Ηπείρου που πλήττεται από την πανδημία του νέου κορονοϊού. 

Οι διαπραγματεύσεις προαναγγέλλονται μακροσκελείς και δύσκολες και αυτή η έκτακτη διήμερη, ίσως και τριήμερη, σύνοδος κορυφής, η πρώτη από τον Φεβρουάριο με φυσική παρουσία των συμμετεχόντων, μπορεί να μην είναι η τελευταία.

Ιδού οι πρωταγωνιστές, τα διακυβεύματα, τα εμπόδια και οι απειλές για βέτο την παραμονή της συνόδου.

Η Μέρκελ, ο Ρούτε, ο Μισέλ… και οι άλλοι

– Η Άγγελα Μέρκελ, η χώρα της οποίας προεδρεύει της Ένωσης από την 1η Ιουλίου, θα προσπαθήσει να πείσει τους ομολόγους της ότι επείγει να υιοθετηθεί το μαζικό σχέδιο αρωγής 750 δισεκ. ευρώ, τα 500 δισεκ. από τα οποία θα είναι επιχορηγήσεις οι οποίες δεν θα επιστραφούν από τα κράτη που θα τις λάβουν. Το σχέδιο αυτό «ακουμπά» στον μακροπρόθεσμο ευρωπαϊκό προϋπολογισμό του 1,074 τρισεκατομμυρίου ευρώ.

Αντιμέτωπη με την κρίση, η Άγγελα Μέρκελ έσπασε ένα ταμπού αποδεχόμενη να δανεισθεί σε μεγάλη κλίμακα τα κεφάλαια αυτά η Ευρώπη, δημιουργώντας έτσι ένα κοινό χρέος.
«Η εναλλασσόμενη προεδρία δεν έχει επίσημο ρόλο», όμως «το προσωπικό βάρος της Μέρκελ και αυτό της χώρας της κάνουν την κατάσταση ιδιαίτερη», αναγνωρίζει ένα ευρωπαίος διπλωμάτης.
Το σχέδιο της ΕΕ είναι εμπνευσμένο από μια γαλλογερμανική πρωτοβουλία η οποία προτείνει αρωγές 500 δισεκ. δολαρίων για τις χώρες που έχουν πληγεί περισσότερο από τον ιό.

– Μετά την αποχώρηση των Βρετανών, ο ολλανδός πρωθυπουργός Μαρκ Ρούτε εμφανίζεται ως ο ηγέτης των λεγόμενων «οικονόμων» χωρών (η Ολλανδία, η Αυστρία, η Δανία, η Σουηδία και σε μικρότερο βαθμό η Φινλανδία). 

Μολονότι δεν αμφισβητούν το ότι πρέπει να υπάρξει ανάκαμψη, διατύπωσαν πολλές αντιρρήσεις για τις προβλέψεις του σχεδίου στήριξης.
Ο Ρούτε, ο οποίος ευθύνεται εν μέρει για την αποτυχία της συνόδου του Φεβρουαρίου για τον προϋπολογισμό, θα είναι ο άνθρωπος που θα πρέπει να πεισθεί. Αρκετοί ηγέτες ταξίδεψαν τις τελευταίες ημέρες στη Χάγη. 

– Αυτή η σύνοδος κορυφής θα είναι ένα τεστ για τον πρόεδρο του Συμβουλίου Σαρλ Μισέλ, τον πρώτο μεσολαβητή αυτής της συνάντησης. Τον Φεβρουάριο επικρίθηκε ότι δεν κατάφερε να διχάσει τους «οικονόμους» ώστε να τους αποσπάσει μια συμφωνία. 

Διακυβεύματα, εμπόδια, εκβιασμοί και βέτο

– Το κοινό χρέος θα μεταφράσει μια ενισχυμένη αλληλεγγύη μεταξύ των πιο ευάλωτων και των πιο ισχυρών χωρών και για ορισμένους ενδεχόμενη συμφωνία θα αποτελέσει ορόσημο στην οδό της ευρωπαϊκής οικοδόμησης. 

Πιο συγκεκριμένα, η υποστήριξη των χωρών που έχουν πληγεί περισσότερο θα επιτρέψει να περιορισθεί ο κατατεμαχισμός της ενιαίας αγοράς της Ένωσης, που αποτελεί ένα από τα κύρια κεκτημένα της. 

– Για να επιτευχθεί μια συμφωνία, οι 27 θα πρέπει να υπερβούν πολλά εμπόδια. Με πρώτο το συνολικό ύψος του σχεδίου ανάκαμψης και το ύψος του μακροπρόθεσμου προϋπολογισμού (2021-2017) ή του καταμερισμού της αρωγής ανάμεσα σε δάνεια και επιχορηγήσεις.

Οι «οικονόμοι» ασκούν πίεση για μείωση του προϋπολογισμού όπως και του σχεδίου ανάκαμψης και προτιμούν μακράν τα επιστρεπτέα δάνεια σε σχέση με τις επιχορηγήσεις, κάτι που μπορεί να οδηγήσει στη μείωση αυτών των τελευταίων.

Οι χώρες αυτές επιμένουν εξίσου στον έλεγχο των σχεδίων για μεταρρυθμίσεις που θα πρέπει να παρουσιάσουν τα κράτη για να πάρουν τα χρήματα. Πρόκειται για ένα δύσκολο σημείο της διαπραγμάτευσης.

Οι χώρες του Νότου, με πρώτες την Ιταλία και την Ισπανία, θα είναι αυτές που κυρίως θα ωφεληθούν από τη βοήθεια (θα λάβουν πάνω από 172 δισεκ. και από 140 δισεκ. αντιστοίχως), αλλά θεωρούνται επίσης από τις χώρες του Βορρά ότι είναι αυτές που ξοδεύουν τα περισσότερα. 

«Υποσχέσεις για μεταρρυθμίσεις έχουμε ήδη ακούσει», τόνισε ο Μαρκ Ρούτε αναφερόμενος σε μεταρρυθμίσεις στο συνταξιοδοτικό σύστημα ή στην αγορά εργασίας. 

Η Ολλανδία έχει θέσει πολύ ψηλά τον πήχυ ζητώντας τα σχέδια αυτά να επικυρωθούν ομόφωνα από τους 27 (και όχι με αυξημένη πλειοψηφία, όπως προβλέπεται στις προτάσεις του Σαρλ Μισέλ).

Σ’ αυτό το παιγνίδι, το οποίο προορίζεται πρώτα απ’ όλα για την εθνική κοινή γνώμη της κάθε χώρας, οι χώρες του Νότου έχουν χαρτί για να παίξουν, αυτό των εκπτώσεων που απολαμβάνουν οι «οικονόμοι» και η Γερμανία.

Η κατάργηση αυτών των εκπτώσεων, που επιτρέπει στα κράτη να μειώσουν τη συνεισφορά τους στον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό, ζητείται από μια εικοσαριά χώρες, μεταξύ των οποίων η Γαλλία, η Ιταλία και η Ισπανία.

Άλλο ακανθώδες ζήτημα είναι η σύνδεση της καταβολής χρημάτων με τον σεβασμό του κράτους δικαίου, που εγγράφεται για πρώτη φορά σ’ έναν προϋπολογισμό. Έχει κάνει την Πολωνία και την Ουγγαρία να υιοθετήσουν στάση άμυνας ενώ η Βουδαπέστη απειλεί να ασκήσει βέτο στο σχέδιο που πρέπει να υιοθετηθεί ομόφωνα.

Σκληρή δουλειά και πολιτική βούληση

Την ανάγκη για συμφωνία εξέφρασε ο πρόεδρος του Ευρωπαϊκού Συμβουλίου σε επιστολή που έστειλε στους 27 αρχηγούς των κρατών-μελών.

«Η πανδημία του COVID-19 έχει οδηγήσει στην απώλεια πολλών ζωών σε ολόκληρη την Ευρώπη και έχει πλήξει σοβαρά τις οικονομίες και τις κοινωνίες μας. Συνεχίζει να επηρεάζει τη ζωή μας» αναφέρει ο Σαρλ Μισέλ και τονίζει: «όλες οι προσπάθειές μας πρέπει να επικεντρωθούν στην οικοδόμηση μιας βιώσιμης ανάκαμψης. Για τον σκοπό αυτό, η συνάντησή μας αυτή την εβδομάδα θα αφιερωθεί στο Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο και στο Σχέδιο Ανάκαμψης». Παράλληλα, ο κ. Μισέλ υπογραμμίζει ότι «η εξεύρεση συμφωνίας θα απαιτήσει σκληρή δουλειά και πολιτική βούληση από την πλευρά όλων».

Κλείνοντας την επιστολή του ο κ. Μισέλ επισημαίνει ότι «μια συμφωνία είναι απαραίτητη» και καλεί τους ηγέτες προς την εξεύρεση «εφαρμόσιμων λύσεων» και την κατάληξη σε συμφωνία, «για το μεγαλύτερο όφελος των πολιτών».

Προειδοποίηση Μάας

Για το ενδεχόμενο αποτυχίας του προσεχούς Ευρωπαϊκού Συμβουλίου στην προσπάθεια δημιουργίας του «ταμείου ανάκαμψης», προειδοποίησε από την πλευρά του ο υπουργός Εξωτερικών της Γερμανίας Χάικο Μάας, η χώρα του οποίου ασκεί την προεδρία του Συμβουλίου της ΕΕ.

Μιλώντας στις εφημερίδες του Ομίλου Funke, ο κ. Μάας χαρακτήρισε ταυτόχρονα την αυριανή σύνοδο «ιστορική ευκαιρία» προκειμένου η Ευρωπαϊκή Ένωση να δείξει ότι ως κοινότητα αξιών και αλληλεγγύης δεν αφήνει κανέναν μόνο.

Θα πρέπει να είναι σαφές προς όλους ότι καμία χώρα δεν θα βγει από την κρίση με θετικό τρόπο, αν οι γείτονές της παραμείνουν στην ύφεση, δήλωσε ο γερμανός υπουργός Εξωτερικών και πρόσθεσε ότι οι χώρες οι οποίες επλήγησαν πιο σκληρά από την κρίση του κορονοϊού θα πρέπει να στηριχτούν ιδιαίτερα, διότι οι συνέπειες θα είναι δραματικές και μάλιστα χωρίς να ευθύνονται οι ίδιες οι χώρες. Ταυτόχρονα, διευκρίνισε, είναι λογικό, όταν πρόκειται για τέτοιου μεγέθους κονδύλια, να δίδεται προσοχή και στο ποιες χώρες θα μπορούσαν να προχωρήσουν ένα κομμάτι της διαδρομής με δικές τους δυνάμεις