Της Φωτεινής Μπάρκα

Τα 15 Δημοτικά Περιφερειακά Θέατρα της χώρας ψάχνουν λύσεις επιβίωσης.Το υπουργείο Πολιτισμού δηλώνει: «Αν έχουμε λεφτά, θα σας δίνουμε», πετώντας το μπαλάκι στους δήμους και στους πολίτες, οι οποίοι θα αποφασίσουν αν τα θέλουν ή όχι.

Της Φωτεινής Μπάρκα

Σχεδόν τρεις δεκαετίες μετά την ίδρυσή τους, τα ΔΗΠΕΘΕ εξακολουθούν να αντιμετωπίζουν τα ίδια – αν όχι μεγα­λύτερα – προβλήματα. Ο σημαντικότερος πολιτιστικός θεσμός που δημιουργήθηκε στην περιφέρεια παραπαί­ει. Η οικονομική κρίση έφερε με τον χειρότερο τρόπο στην επιφάνεια τις παθογένειές του. Θύμα της μικροπολιτικής που ασκήθηκε τόσο από την κεντρική εξου­σία όσο και από την τοπική αυτοδιοίκηση, ο θεσμός των ΔΗΠΕΘΕ δεν κατάφερε να αποκτήσει σταθερό βηματισμό, να εκμεταλλευτεί τις υποδομές του ώστε να δημιουργηθεί ένα αληθινά τοπικό (όχι τοπικιστικό) θέατρο, ένας πολιτιστικός πόλος, που να καταστεί απαραίτητος στις ζωές των πολι­τών. 

 Σήμερα πια η μοίρα τους επαφίεται στους δήμους. Ελλείψει κονδυλίων είναι οι τοπικοί άρχοντες εκείνοι που καλούνται να αποφασίσουν αν θέλουν ή όχι το ΔΗΠΕΘΕ τους. Το υπουργείο Πολιτισμού αποποιείται -σήμερα περισσότερο από ποτέ – την ευθύνη της απόφασης. Όλα τα προηγούμενα χρόνια εξάντλησε τη χάραξη της πολιτικής εκταμιεύοντας (με καθυστέρηση) το ποσό της επιχορήγησης που του αναλογούσε. Τώρα, που αδυνατεί να κάνει και αυτό, πετάει – χωρίς επιστροφή – το μπαλάκι στην τοπική αυ­τοδιοίκηση… 

Ουκ αν λάβoις παρά του μη έχοντος 

Δημοτικά Περιφερειακά Θέατρα σήμερα διαθέ­τουν οι πόλεις: Σέρρες, Κομοτηνή, Καβάλα, Βέροια, Κοζάνη, Ιωάννινα, Λάρισα, Βόλος, Λαμία, Πάτρα, Αγρίνιο, Καλαμάτα, Χίος (B. Αιγαίου), Κρήτη, Κέρκυρα. 

Όσα από τα 15 ΔΗΠΕΘΕ έστειλαν τους φακέλους τους στην αρμόδια διεύθυνση Θεάτρου του υπουργείου Πολιτισμού έλαβαν την επιχορήγηση του πρώτου τριμήνου του 2012 (περίπου 28.000 ευρώ έκαστο). Ήδη η διεύθυνση έχει στείλει στις οικονομικές υπηρεσίες τα δικαιολογητικά για να ληφθεί η απόφαση για την εκταμίευση της δόσης του δευτέρου τριμήνου του 2012. Όμως, απαραίτητη προϋπόθεση είναι να υπάρχει το ποσό για να δεσμευτεί… ως γνωστόν, πέρυσι τα ΔΗΠΕΘΕ έλαβαν από το ΥΠΠΟ μόνο το πρώτο εξάμηνο του 2011. Και φέτος τα πράγματα δεν είναι όπως όλοι γνωρίζουμε καλύτερα… 

Το υπουργείο Οικονομικών ξεκαθάρισε τη θέση του. Για να υπογραφεί η απαραίτητη προγραμματική σύμβαση, χωρίς την οποία δεν εισπράττουν τα ΔΗ­ΠΕΘΕ χρήματα ούτε από τους δήμους, το υπουργείο κοινοποιεί ότι ουσιαστικά καταστρατηγεί το άρθρο 4 της σύμβασης, καθώς θα δίνει την επιχορήγηση μόνο εάν και όταν έχει διαθέσιμα κονδύλια. «Είναι θέμα των οικείων δήμων που στεγάζουν τα 15 ΔΗΠΕΘΕ να τα στηρίξουν. Οι προγραμματικές συμβά­σεις εξακολουθούν να υφίστανται, αλλά τώρα πλέον ούτε ο καλλιτεχνικός διευθυντής δεν τοποθετείται με τη σύμφωνη γνώμη του υπουργείου. Στην ουσία λειτουργούν με ευθύνη των δήμων. Απλώς το ΥΠΠΟ, στο πλαίσιο των πετσοκομμένων οικο­νομικών δυνατοτήτων του, προσπαθεί να τα στη ρίξει. Από κει και πέρα, αν ένας δήμος δεν θέλει να το κρατήσει, το υπουργείο δεν μπορεί να του το επιβάλει» μας λέει ο Αντώνης Σκλεπάρης, προϊστάμενος της διεύθυνσης θεάτρου του υπουργείου Πολιτισμού. 

Κομφούζιο στις αρμοδιότητες 

Από τις αρχές τις δεκαετίας του 1980, που ο θεσμός πήρε σάρκα και οστά, ελάχιστες μόνο φορές το υπουργείο Πολιτισμού έδειξε ότι θέλει να ασχοληθεί με τα ΔΗΠΕΘΕ. Το 2005, επί Π. Τατούλη, κλήθηκαν οι τότε καλλι­τεχνικοί διευθυντές των θεάτρων στο ΥΠΠΟ να συζητήσουν τα προβλή­ματα. Ήταν η πρώτη φορά. Το ΕΚΕ-ΘΕΧ αμέσως μετά προσπάθησε να καταγράψει τα προβλήματα, χωρίς όμως κανένα απτό αποτέλεσμα. Πέρυσι τον Απρίλιο ο Π. Γερουλάνος προκάλεσε άλλη μία συνάντηση, ανακοινώνο­ντας την πρόθεσή του να αναμορφωθεί ο θεσμός με έναν νέο νόμο που θα «μετακι­νούσε» τα θέατρα από τους δήμους στην αρμοδιότητα των νέων (αποκεντρωμένων υποτίθεται) περιφερειών, συνενώνοντας, όπου κρινόταν εφικτό, τα ΔΗΠΕΘΕ όμορων δήμων. Η μετακίνηση των αρμοδιοτήτων στις Περιφέρειες εξακολουθεί να βρίσκεται στο τραπέζι. Αναζητείται όμως εκείνος που θα πάρει την απόφαση… Άλλωστε και οι νεότευκτες Περιφέρειες ακόμη δεν έχουν βρει τον βηματισμό τους. 

Ανάγκη αξιολόγησης των θεάτρων 

«Δεν μπορεί κανείς να τοποθετήσει όλα τα ΔΗΠΕΘΕ στο ίδιο τσουβάλι», τονίζει ο σκηνοθέτης Βασίλης Νικολαΐδης. Τα τελευταία πέντε χρόνια είναι καλλιτεχνικός διευ­θυντής του ΔΗΠΕΘΕ Αγρινίου. Φέτος το καλοκαίρι το θέατρο για οικονομικούς λόγους δεν παρουσίασε καμία θερινή παράσταση. Κράτησε τις δυνάμεις του για να γιορτάσει το χειμώνα την επέτειο των 30 χρόνων από την ίδρυσή του. «Ο δήμος μας στήριξε και μας στηρίζει σε εποχές που το υπουργείο εκώφευε και ήταν βουβό ούτως ή άλλως. Όσο λοιπόν οι δήμοι αντέχουν να τα στηρίζουν, θα υπάρχουμε. Για πόσο; Δεν ξέρω…» Όντως κανείς δεν μπορεί να μιλάει με τους ίδιους όρους για όλα τα θέατρα. Στη Ρόδο, για παράδειγμα, το θέατρο έκλεισε τελείως αθόρυβα, ενώ στην Κρήτη, που το ΔΗ-ΠΕΘΕ συντηρείται από όλους τους δήμους του νησιού διαθέτοντας κι έναν ισχυρό χορηγό όπως είναι η ΑΝΕΚ, φέτος έφτασε μέχρι την Επίδαυρο με τους «Όρνιθες» σε σκηνοθεσία Γιάννη Κακλέα. Και το ΔΗΠΕΘΕ Ρούμελης παρουσίασε φέτος το καλοκαίρι αξιοπρόσεκτη παράσταση, τον «Επιθεωρητή» του Γκόγκολ. ωστόσο, η αξιολόγηση είναι ένα χρόνιο αίτημα. Ποια θέατρα παράγουν επαγγελ­ματικό θέατρο επιπέδου; Ποια κατάφεραν να εμπλέξουν την τοπική κοινωνία και να αναδείξουν νέα ταλέντα; Να δώσουν βήμα σε νέους δημιουργούς; Αυτοί δεν ήταν οι σκοποί της ίδρυσής τους; Ποιος όμως θα κάνει τον απολογισμό; 

«Όλοι έχουμε ευθύνες» 

«Σου ζητούν να κάνεις θαύματα» υπογραμμίζει ο Θοδωρής Γκόνης, καλλιτεχνικός διευθυντής του ΔΗΠΕΘΕ Κομοτηνής αλλά και του Φεστιβάλ Καβάλας, ο οποίος εδώ και χρόνια δραστηριοποιείται κατ’ επιλογήν στην περιφέρεια και δεν διστάζει να πει τα πράγματα με το όνομά τους. «Έχουμε όλοι ευθύνες. Λέμε για το υπουργείο που πραγματικά δεν έχει ενδιαφερθεί καθόλου, αλλά και τα ίδια τα θέατρα δεν έκαναν τις παραγωγές που όφειλαν. Από τις σκηνές τους έχει περάσει όλο το ελληνικό θέα­τρο, σπουδαίοι ηθοποιοί, βγήκαν νέοι συγγραφείς, ξεπετάχτηκαν σκηνοθέτες και σκηνογράφοι… Και τώρα όλοι συμπεριφερόμαστε σαν να έχουμε ένα κόμπλεξ κατα­γωγής, όλοι μας, εκτός ελαχίστων εξαιρέσεων. Δεν είναι ευγενικό και είναι έλλειψη γενναιοδωρίας. Υπάρχουν δήμαρχοι που επιθυμούν, θέλουν, και θα το παλέψουν, και υπάρχουν και καλλιτεχνικοί διευθυντές που προσπαθούν να κρατήσουν τα θέατρα σε υψηλό επαγγελματικό επίπεδο». 

Δύο παραστάσεις του ΔΗΠΕΘΕ Κομοτηνής, οι «Γιοι και κόρες» της ομάδας Sforaris του Γιάννη Καλαβριανού (που είδαμε και στο Φεστιβάλ Αθηνών) και το «Γράμμα στον Ορέστη» του Ι. Καμπανέλλη σε σκηνοθεσία Θ. Γκόνη θα παρουσιαστούν τη νέα σεζόν στο «Bios». Υπάρχουν, επομένως, πολλές δυνατότητες ακόμη και σ’ αυτό το εξαιρετικά δύσκολο οικονομικό περιβάλλον. «Επαναστατική πράξη σήμερα είναι να κάνουμε όσο καλύτερα μπορούμε τη δουλειά μας, γιατί πλέον υπάρχει μια δυσπιστία προς όλους και όλα. Αυτό καταφέραμε…» τονίζει ο Θοδωρής Γκόνης. Ο ίδιος ξεκίνησε την καριέρα του ως ηθοποιού από τη σκηνή του ιστορικού Θεσσαλικού Θεάτρου. Ίσως γι’ αυτό μι­λάει με τα καλύτερα λόγια για τον Κώστα Τσιάνο, εκ των ιδρυτικών μελών του Θεσσα­λικού Θεάτρου και καλλιτεχνικός του διευθυντής σήμερα. «Παλεύει πολύ, τον σέβομαι και τον εκτιμώ. Ο αγώνας που κάνουμε είναι να μπορούμε να ζούμε από το επάγγελμά μας με τη στοιχειώδη αξιοπρέπεια. Είναι αλήθεια ότι δεν φερθήκαμε χρηστά και σοφά αλλά επιπόλαια, για να μην πω πιο σοβαρή λέξη». 

Ο πρώτος λόγος στους πολίτες 

«Θέλουμε να επενδύσουμε στα ΔΗΠΕΘΕ; Τα βλέπουμε ως βασικό εργαλείο για τη χάραξη πολιτιστικής πολιτικής στην περιφέρεια; Ή τα αντιμετωπίζουμε ως αναγκαίο κακό που μας έχει ξεμείνει όλα αυτά τα χρόνια, οπότε ας τα συντηρήσουμε τα καη­μένα όσο μπορούμε; Όχι, δεν πιστεύω ότι είναι μουσειακό είδος. Θεωρώ ότι σήμερα περισσότερο από ποτέ έχουν λόγο να υπάρχουν. Μας δίνεται η τέλεια ευκαιρία να αποκεντρώσουμε τον πολιτισμό και να βοηθήσουμε μια κοινωνία που βρίσκεται σε κατάσταση πολέμου. Αν δεν τα είχαμε, θα έπρεπε να τα εφεύρουμε» λέει ο νεότερος Θοδωρής Αμπαζής και αποδεικνύει ότι λύσεις υπάρχουν. Έπειτα από τριετή παραμονή στο ΔΗΠΕΘΕ Καβάλας «μετακόμισε» πριν από λίγους μήνες στο ΔΗΠΕΘΕ της Πάτρας με πολλά σχέδια. Ήδη κατάφερε να ενταχθεί σε ένα ευρωπαϊκό πρόγραμμα συνεργα­σίας με την Ιταλία και «κυνηγάει» άλλα τρία που αφορούν παραγωγές παραστάσεων, σεμιναρίων, ανταλλαγές παραστάσεων, εκπαιδευτικών προγραμμάτων για νέους, μειονότητες, προβληματικές ομάδες. 

«Δεν πιστεύω ότι το θέατρο μπορεί να κρατηθεί μόνο από τη βούληση ενός δημάρχου ή εξαιτίας της επιχορήγησης. Πρέπει να το θέλουν και οι πολίτες. Αυτό που διακυβεύ εται σήμερα δεν είναι αν η Πάτρα θα έχει θέατρο, αλλά τι είδους πολιτισμό θέλουμε να έχει αυτή η χώρα σε 10 χρόνια. Επομένως και τι είδους χώρα θέλουμε να έχουμε…» Γι’ αυτό μόλις ακούει για αξιολόγηση στυλώνει τα πόδια. «Αυτή είναι μια νοοτροπία τιμωρίας. Γιατί να τα γκρεμίσουμε; Ποιο είναι το μάξιμουμ της αξιοποίησής τους, τι γίνεται με τα λειτουργικά τους θέματα, τον αριθμό των υπαλλήλων (πολλά έχουν πα­ραπάνω), πώς θα τους αξιοποιήσουμε, μπορούμε να βρούμε τους τρόπους ώστε αυτά τα θέατρα να είναι σημαντικά για την επόμενη μέρα; Διάθεση έχουν και οι καλλιτέχνες και οι πολίτες. Είναι ευκαιρία λοιπόν να μπούμε σε μια λογική σύμπραξης, συνεργασίας και αλληλοκατανόησης. Κοιτάξτε, δεν αποφασίζουν οι πολιτικοί, εδώ είναι ο κόσμος που αποφασίζει. Ξεχάστε το ΥΠΠΟ. Ό,τι θα γίνεται αύριο στην πόλη εξαρτάται από εμάς τους πολίτες. Πρέπει και τα ΔΗΠΕΘΕ να αναβάλουν πρωτοβουλίες και να πάνε στο υπουργείο να προτείνουν την κατεύθυνση την οποία θέλουν να ακολουθήσουν… Αυτό έχει ανάγκη η εποχή μας».