Η επιχείρηση είχε «συλληφθεί» και σχεδιαστεί αρκετό καιρό πριν – εκτός συνόρων της κατεχόµε­νης Ελλάδας – από το Συµµαχικό Στρατηγείο στο Κάιρο.

Η επιχείρηση είχε «συλληφθεί» και σχεδιαστεί αρκετό καιρό πριν – εκτός συνόρων της κατεχόµε­νης Ελλάδας – από το Συµµαχικό Στρατηγείο στο Κάιρο. Στην «Επιχείρηση Χάρ-λινγκ», όπως ήταν η κωδική ονοµασία του εγχειρήµατος που θα κατέληγε στην πρώτη ευρωπαϊκή αντιστασιακή ενέργεια κατά της γερµανικής κατοχής, συµµετείχαν δώδεκα Βρετανοί κοµάντος µε επικεφαλής τον συ­νταγµατάρχη Έντι Μάιερς και τον ελληνο­µαθή ταγµατάρχη Κρις Γουντχάουζ. Στόχος τους ήταν να µεταφερθούν από αέρος στην Ελλάδα κι από κει να έλθουν σε επαφή µε Έλληνες αντάρτες, προκειµένου να υλοποιή­σουν από κοινού ένα παράτολµο εγχείρηµα που θα αποτελούσε πλήγµα κατά των κατα­κτητών. Στην οµάδα των Άγγλων κοµάντος ήταν και ο Έλληνας Θεµιστοκλής Μαρίνος, όπως επίσης κι ένας Κύπριος αγωνιστής µε το κωδικό όνοµα «Γιάννης». Στις 29 Σεπτεµ­βρίου 1942, η παράτολµη αυτή ολιγοµελής αποστολή κατάφερε να πέσει µε αλεξίπτω­τα στην περιοχή της Γκιώνας. Αποστολή τους ήταν να ανατινάξουν µία από τις τρεις γέφυ­ρες: της Παπαδιάς, του Ασωπού ή του Γοργο­ποτάµου…

Το σχέδιο και οι επαφές

Το σχέδιο ήταν να ανατιναχτεί µια από τις τρεις προαναφερθείσες γέφυρες, οι οποίες βρίσκονται στον ορεινό όγκο του Μπράλλου. Το µέρος αυτό επιλέχτηκε γιατί αποτελούσε τη µοναδική ασφαλή δίοδο προς τα λιµάνια της Νότιας Ελλάδας. Αν λοιπόν κατάφερναν να επέµβουν εκεί µε την καταστροφή µι­ας εκ των τριών γεφυρών, θα παρακώλυαν δραστικά τον ανεφοδιασµό της γερµανικής στρατιάς του Ρόµελ στη Βόρεια Αφρική. Εδώ πρέπει να υπογραµµίσουµε ότι χρονικά βρι­σκόµαστε λίγο πριν από τη µάχη του Ελ Αλα­µέιν, η οποία έµελλε να κρίνει αποφασιστικά τις στρατιωτικές εξελίξεις στο µέτωπο της Βόρειας Αφρικής. Λίγες µέρες αργότερα, ο συνταγµατάρχης Μάιερς µαζί µε τον λοχαγό Χάµσον κατόπτευσαν και τις τρεις πιθανές για σαµποτάζ περιοχές κι έκριναν πως η επι­χείρηση θα είχε περισσότερες πιθανότητες επιτυχίας αν πραγµατοποιούνταν στον Γοργοπόταµο. Η απόφαση για τον στόχο είχε ληφθεί. Απέµενε, ωστόσο, η επαφή µε τους Έλληνες αντάρτες, δίχως τη συµβολή των οποίων η επιχείρηση ήταν αδύνατη. Στις 19 Νοεµβρίου, λοιπόν, στο Μαυρολιθάρι Φω­κίδας, ο Μάιερς συνάντησε τον αρχηγό του ΕΔΕΣ, τον Ναπολέοντα Ζέρβα. Την εποµένη ακριβώς εµφανίζεται και ο ηγέτης του ΕΛΑΣ Άρης Βελουχιώτης για να συσταθεί πλέον η οµάδα εκείνων που θα ελάµβαναν µέρος σε αυτή την τόσο λεπτή και κρίσιµη αποστολή. Οι εξελίξεις έτρεχαν και µετά την πάροδο τριών ηµερών αποφασίστηκε να γίνει εκ νέ­ου µια κατόπτευση του χώρου, αυτή τη φορά από µια κοινή οµάδα ανταρτών, προκειµένου να αποφασίσουν για το πώς ακριβώς θα δρά­σουν. Στις 22 Νοεµβρίου, έπειτα από συµφω­νία όλων των πλευρών που συµµετείχαν στην επιχείρηση, αποφασίστηκε από κοινού ένα σχέδιο δράσης γι’ αυτήν την κορυφαία αντι­στασιακή πράξη κατά τη διάρκεια της γερµα­νικής κατοχής. Η ηµεροµηνία που επιλέχτηκε για την επιχείρηση ήταν η νύχτα της 25ης Νο­εµβρίου. Η πράξη που ακολούθησε υπήρξε το αποτέλεσµα της συνεργασίας των δύο µε­γαλύτερων αντιστασιακών οργανώσεων, του ΕΛΑΣ και του ΕΔΕΣ, υπό την εποπτεία Βρετα­νών κοµάντος.

Το χρονικό της επιχείρησης

Η γέφυρα, όπως ήταν φυσικό, φυλασσόταν από τις κατοχικές δυνάµεις. Συγκεκριµένα, υπήρχαν 100 Ιταλοί στρατιώτες και 5 Γερµα­νοί. Η φρουρά των ανδρών ήταν οπλισµένη µε βαριά πολυβόλα και οπλοπολυβόλα. Η εξουδετέρωσή τους απαιτούσε σχέδιο και κυρίως κεραυνοβόλα δράση. Από την άλλη, την υπονόµευση και ανατίναξη της γέφυρας ανέλαβαν οι ειδικευµένοι Βρετανοί σαµποτέρ, στους οποίους δόθηκε βοήθεια λίγων εκπαιδευµένων ανδρών του ΕΛΑΣ και του ΕΔΕΣ. Στην επιχείρηση αυτή αποφασίστη­κε να πάρουν µέρος συνολικά 150 (κατ’ άλ­λους, 200) άντρες, εκ των οποίων οι 86 ήταν αντάρτες του ΕΛΑΣ και 52 αντάρτες του ΕΔΕΣ µαζί µε τους 12 Άγγλους κοµάντος (σε κάθε περίπτωση, οι δυνάµεις του ΕΛΑΣ υπερτερού­σαν και σε µαχητές, και σε οπλισµό). Το σχέ­διο προέβλεπε ότι την ώρα που οι Βρετανοί θα τοποθετούσαν τα εκρηκτικά για την ανα­τίναξη της γέφυρας, οι αντάρτες θα εξουδε­τέρωναν τη φρουρά των κατακτητών.

Η επιχείρηση άρχισε στις 11.7 το βράδυ και είχε ολοκληρωθεί στις 4.30 το ξημέρω­μα, όταν όλοι οι συμμετέχοντες αντάρτες συγκεντρώθηκαν στην τοποθεσία Καλύβια, που είχε οριστεί πριν από την επιχείρηση ως σημείο συνάντησης. Πρώτα λοιπόν εκ­δηλώθηκαν ταυτόχρονες επιθέσεις ενα­ντίον της φρουράς από τις δυο άκρες της γέφυρας προκειμένου να δημιουργηθεί αντιπερισπασμός και πανικός, έτσι ώστε να έχουν τη δυνατότητα οι σαμποτέρ να πλη­σιάσουν χωρίς να γίνουν αντιληπτοί στη γέφυρα και να τοποθετήσουν δίχως πα­ρενοχλήσεις τα εκρηκτικά τους. Ήδη στη 1.30 της 26ης Νοεμβρίου, λίγα λεπτά μετά την έναρξη των επιθέσεων, ανατινάχτηκε ένα τμήμα της γέφυρας, το οποίο ωστό­σο δεν την καθιστούσε εκτός λειτουργίας. Η επίθεση έγινε γνωστή και ένα τρένο με Ιταλούς στρατιώτες ξεκίνησε προς βοή­θεια της φρουράς. Μια βοήθεια που δεν έμελλε να φτάσει ποτέ, μιας κι ένα τμήμα των αντάρτικων ομάδων τούς επιτέθηκε, με αποτέλεσμα να τους παρεμποδίσει να φτάσουν στον προορισμό τους. Στις 2.21 μια νέα ανατίναξη ολοκλήρωσε ό,τι είχε αφήσει στη μέση η πρώτη έκρηξη. Η γέφυ­ρα του Γοργοποτάμου είχε αχρηστευτεί. Οι απώλειες των ανταρτών ήταν ελάχιστες, μιας και από τους 150 άντρες που έλαβαν μέρος στην «Επιχείρηση Χάρλινγκ» τραυ­ματίστηκαν μόνο τέσσερις. Αντίθετα, οι απώλειες της φρουράς υπολογίζονται σε 30 με 40 στρατιώτες.

Ο αντίκτυπος

Η παράτολμη αυτή ενέργεια στον Γοργοπό-ταμο, αν και δεν γράφτηκε την επομένη στις εφημερίδες της Κατοχής, ταξίδεψε ωστόσο με την ταχύτητα του… τρένου, μιας και τα κα­λά νέα τα μετέφεραν οι σιδηροδρομικοί και οι ταξιδιώτες από τη Λαμία! Λεπτομέρειες της ανατίναξης άργησαν να έρθουν στο φως της δημοσιότητας. Την κύρια ωστόσο δόξα την καρπώθηκε ο Ζέρβας, που έγινε ευρύτατα γνωστός σαν αρχηγός της επιχείρησης. Μάλι­στα, οι ιταλικές αρχές τον επικήρυξαν έναντι αμοιβής 100.000.000 δραχμών και τροφίμων. Την αίγλη του νικητή στο πρόσωπο του Ζέρβα λίγο αργότερα προσπάθησε να τη μετριάσει το ΕΑΜ-ΕΛΑΣ, ισχυριζόμενο ότι η συμβολή του Ζέρβα ήταν δευτερευούσης σημασίας. Η δύναμη και ο οπλισμός που προσέφερε στην επιχείρηση ο Άρης Βελουχιώτης ήταν σαφώς μεγαλύτερη, ωστόσο ο επιχειρησιακός νους υπήρξε ο Ζέρβας, και από τη στιγμή που αυ­τός ανέλαβε τη διοίκηση, τόσο οι Εγγλέζοι Έντι Μάιερς και Κρις Γουντχάουζ όσο και ο Άρης Βελουχιώτης τον αναγνώρισαν ως αρ­χηγό. Είναι αλήθεια ότι ο Βελουχιώτης, παρά το γεγονός ότι δεν ήταν επαγγελματίας στρα­τιωτικός, όπως ο στρατηγός Ζέρβας, διέθετε στρατιωτική αντίληψη και πείρα. Στη συνάντησή του με τον Ζέρβα, του συστήθηκε μάλιστα ως ταγματάρχης. Από την άλλη, υπάρχει η μαρτυρία του Νικηφόρου, ενός αυτόπτη μάρ­τυρα της επιχείρησης, ο οποίος ισχυρίζεται (βιβλίο «Αντάρτης στα Βουνά της Ρούμελης») ότι ο Άρης ουσιαστικά εκπόνησε το σχέδιο της επιχείρησης. Τον ισχυρισμό αυτόν πάλι τον δι­έψευσε αργότερα ο αρχηγός της βρετανικής αποστολής Έντι Μάιερς. Γενικά, γίνεται παρα­δεκτό ότι ο Ζέρβας με την ουσιαστική ενίσχυ­ση του Βελουχιώτη είχε την ηγεσία της μάχης. Τα οφέλη που αποκόμισε ο Ζέρβας από αυτή την επιτυχία ήταν πολλά. Αλλά κι ο Άρης Βελουχιώτης με τον ΕΛΑΣ πολλαπλασίασαν την αίγλη τους στον λαό! Φυσικά, για κανέναν λόγο δεν πρέπει να παραγνωριστεί η καθορι­στική συμβολή της αγγλικής συμμετοχής. Οι κομάντος επέδειξαν σε υψηλό βαθμό σθένος και ικανότητα, σύστημα και μεθοδικότητα. Ο Γοργοπόταμος υπήρξε υπόδειγμα οργάνω­σης, εκτέλεσης και προσωπικής παλληκαριάς Ελλήνων και Βρετανών. Αυτό το σαμποτάζ, αν και έγινε με καθυστέρηση, είχε τις ευερ­γετικές του επιδράσεις στις επιχειρήσεις της Βόρειας Αφρικής. Ωστόσο, καθοριστική επί­δραση είχε ο άθλος του Γοργοποτάμου στον ένοπλο αγώνα των Ελλήνων. Τη μεγάλη αυτή επιτυχία τη σκίασαν τα κτηνώδη αντίποινα των κατακτητών. Τη μεθεπομένη της ανατίναξης, οι Ιταλοί παρέλαβαν από τις φυλακές της Λα­μίας 14 κρατούμενους πατριώτες. Τους 7 τους εκτέλεσαν στα ερείπια της γέφυρας και τους υπόλοιπους στα Καστέλλια Παρνασσίδας, από όπου κατάγονταν. Από το ίδιο χωριό τουφέ­κισαν ακόμα άλλους δέκα κατοίκους, μεταξύ των οποίων και τον ταγματάρχη Αθανάσιο Παπακυριατζή.

[email protected]

Ακολουθήστε το topontiki.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.

Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, τη στιγμή που συμβαίνουν.