Παρά τις κυβερνητικές κορώνες για τον τουρισμό, τα λουκέτα συνεχίζονται. Αλυσίδες περνούν σε ξένα χέρια

Μπορεί στην κυβέρνηση να πανηγυρίζουν για τα νούμερα του τουρισμού, αλλά πίσω από τα… βεγγαλικά ο ξενοδοχειακός κλάδος συνεχίζει να ταλαιπωρείται από την κρίση. Και απ’ ό,τι φαίνεται, έτσι θα συνεχίσει, καθώς η Ελλάδα μετατρέπεται εξελικτικά σε έναν φθηνό προορισμό με χαρακτηριστικά έντονης εποχικότητας. Σε ένα τέτοιο περιβάλλον τα ξενοδοχεία δεν αντέχουν τον ανταγωνισμό και τα λουκέτα συνεχίζονται στις ξενοδοχειακές επιχειρήσεις, ενώ ο κλάδος ετοιμάζεται για το αναπόφευκτο: τη σταδιακή μεταφορά σε… ξένα χέρια.

Την ώρα που ο ΣΕΤΕ ανακοίνωνε τον «καλύτερο Οκτώβριο» όλων των εποχών από πλευράς αεροπορικών αφίξεων (άνοδος 21,52% σε σχέση με το 2012, αλλά και γενική άνοδος το δεκάμηνο Ιανουαρίου – Οκτωβρίου 2013 της τάξης του 10,93%), η ξενοδοχειακή αλυσίδα Marriott, με μια λιτή ανακοίνωση στην ηλεκτρονική της σελίδα ανήγγειλε την αποχώρησή της από την Αθήνα.

Έτσι το ιστορικό ξενοδοχείο της λεωφόρου Συγγρού, στην καλύτερη περίπτωση, θα αλλάξει διεύθυνση. Η Marriot «δεν τα βρήκε» με τον ιδιοκτήτη του ακινήτου (την οικογένεια Παρασκευαΐδη της JP ΑΒΑΞ) στην ανανέωση του συμβολαίου και συνεκτιμώντας το γενικότερο κλίμα στην Ελλάδα αποφάσισε την… έξοδο. Η πολυεθνική δεν ήθελε να δεσμευτεί με το μακροχρόνιο συμβόλαιο που πρότειναν οι ιδιοκτήτες και προτίμησε την αποχώρηση αντί του ρίσκου. Άλλωστε και το ξενοδοχείο «Ledra» δεν φέρνει πια τα έσοδα των περασμένων δεκαετιών.

Αν η αποχώρηση της Marriot είναι ένα πλήγμα για τον τουρισμό της Αθήνας (ειδικά την ώρα που η κυβέρνηση μιλά για αναγέννηση του τουρισμού της πρωτεύουσας), μια άλλη περίπτωση γίνεται ακόμη πιο ενδεικτική της κατάστασης: πρόκειται για το πρόβλημα του «Club Hotel Casino» στο Λουτράκι. Η επένδυση των ισραηλινών της Club Hotel με επίκεντρο το καζίνο αλλά και μια μεγάλη ξενοδοχειακή μονάδα έξι αστέρων σταμάτησε να παράγει το «τρελό χρήμα» της περασμένης δεκαετίας.

Η επιχείρηση «μαζεύτηκε» σε ρυθμό παράλληλο με την ελληνική κρίση, αλλά τα πρόγραμμα αναζωογόνησης δεν αρκούσε για να βελτιώσει την εικόνα. Τώρα το φλερτ με το άρθρο 99 απειλεί να τινάξει στον αέρα την τοπική οικονομία, μια και δεν είναι μόνο οι θέσεις εργασίας των 1.500 απασχολούμενων, αλλά και δεκάδες τοπικές επιχειρήσεις που «ζούσαν» από τις δευτερεύουσες δραστηριότητες των πελατών του καζίνου.

Τα πέντε «αγκάθια»

Το παράδοξο λοιπόν αφορά το γιατί, ενώ οι αριθμοί ευημερούν (με την Όλγα Κεφαλογιάννη να μιλά για 10% αύξηση σε τουρίστες και έσοδα το 2013-14), ο ξενοδοχειακός κλάδος βρίσκεται επί ξυρού ακμής. Η αλήθεια είναι ότι τουρισμός σημείωσε μεν αλλεπάλληλα ρεκόρ, αλλά αυτά σημειώθηκαν σε ειδικές συνθήκες και επιδέχονται πολλές αναγνώσεις. Ας ρίξουμε μια ματιά:

1 Οι αφίξεις – ρεκόρ του 2013 οφείλονται κατά μεγάλο βαθμό σε ακυρώσεις που έγιναν σε άλλες γειτονικές και τουριστικά ανταγωνιστικές χώρες, όπου επικράτησε πολιτική και κοινωνική αναταραχή (Αίγυπτος, Τουρκία κ.λπ.).

2 Οι αφίξεις οφείλονται και στο ότι ξενοδοχειακά το 2013 η Ελλάδα έριξε δραματικά τις τιμές για να κρατήσει τους τουρίστες. Με βάση τα στατιστικά, στην τουριστική ζώνη της Μεσογείου είναι η δεύτερη πιο φθηνή χώρα μετά την Αίγυπτο, ενώ την τελευταία πενταετία έγινε σε μέσους όρους έως και 40% φθηνότερη από την Τουρκία. Αυτό βέβαια αφορά τα ξενοδοχεία, μια και στο σύνολό της η χώρα και η τουριστική βιομηχανία της παραμένουν ακριβές.

3 Μπορεί στην κυβέρνηση να επιχαίρουν για την αύξηση της κατά κεφαλήν τουριστικής δαπάνης κατά 4,9%, αλλά η επίδοση αυτή σημειώθηκε την ώρα που οι τουρίστες αυξήθηκαν κατά 12,3%. Δηλαδή, οι φετινοί τουρίστες «δείχνουν» να έχουν ξοδέψει περισσότερα από πέρυσι, αλλά στην πραγματικότητα μείωσαν αναλογικά τις δαπάνες τους.

4 Η μέση διάρκεια παραμονής των ξένων επισκεπτών στην Ελλάδα μειώθηκε από 15 μέρες παλαιότερα και 10,7 μέρες το 2005, σε 9,1 μέρες το 2012. Από τις 162,2 εκατ. διανυκτερεύσεις και τα 11,35 δισ. ευρώ έσοδα του 2006, υποχωρήσαμε σε 140,9 εκατ. διανυκτερεύσεις και έσοδα που μόλις ξεπέρασαν τα 10 δισ. ευρώ 2012.

5 Ειδικότερα στα ξενοδοχειακά, από την αύξηση του ρεύματος επωφελήθηκαν κυρίως οι μεγάλες ξενοδοχειακές επιχειρήσεις, που αύξησαν ακόμη περισσότερο την πελατεία τους μέσω των πακέτων all inclusive. Στοιχεία της GBR εξηγούν σε έναν βαθμό για ποιο λόγο η (μεγαλύτερη) φετινή τουριστική πίτα μοιράζεται σε λιγότερα, πιο μεγάλα κομμάτια. Καθώς το μεγαλύτερο μέρος των εισπράξεων προσδιορίζεται στον Αύγουστο, η τουριστική σεζόν παρέμεινε μικρή (με εξαίρεση τον Οκτώβριο). Ως συνέπεια, χιλιάδες μεσαία ξενοδοχεία παραμένουν κλειστά επί μήνες.

Μόνιμοι πελάτες τα… δάνεια

Όλα αυτά τα δεδομένα φέρνουν στο φως το μεγαλύτερο πρόβλημα που αντιμετωπίζουν οι ξενοδοχειακές επιχειρήσεις: τα δάνεια. Οι συνολικές οφειλές του κλάδου στις τράπεζες αγγίζουν τα 7,5 δισ. ευρώ (7,32 δισ. κατά τα τελευταία στοιχεία), με σοβαρότερο όμως πρόβλημα το ότι αυξάνεται διαρκώς ο αριθμός των δανείων που δεν εξυπηρετούνται.

Άλλο ένα σοβαρό στοιχείο είναι ότι στον κλάδο του τουρισμού διοχετεύθηκε μόνο το 5,8% των πιστώσεων των τραπεζών προς τον ιδιωτικό τομέα της οικονομίας, ενώ αυτός συμβάλλει με πάνω από 15% στο ΑΕΠ της χώρας. Τι σημαίνει αυτό; Απλώς ότι οι δόσεις που καταβάλλουν οι τουριστικές επιχειρήσεις για εξόφληση προγενέστερων δανειακών υποχρεώσεων είναι υψηλότερες από τις νέες χορηγήσεις τα τελευταία χρόνια. Με άλλα λόγια, το παραγωγικό δυναμικό κεφάλαιο που χρησιμοποιεί ο κλάδος φθείρεται χωρίς να αντικαθίσταται.

Σε αυτό το περιβάλλον είχε προκαλέσει αίσθηση και η μεγάλη έρευνα της Stat Bank για τα τουριστικά αποτελέσματα του 2012, όπου αποκαλύφθηκε ότι πάνω από το 60% των ξενοδοχειακών επιχειρήσεων είναι ζημιογόνο. Τη χρονιά εκείνη, με το τουριστικό έσοδο σε πτώση, από τις 778 μεγαλύτερες εταιρείες οι 457 εμφάνισαν ζημιές που ξεπέρασαν τα 240 εκατομμύρια ευρώ. Ένα ενδιαφέρον στοιχείο της έρευνας είναι ότι οι εταιρείες αύξησαν τον τζίρο τους κατά 10%, με συνολικές πωλήσεις 2,2 δισ. ευρώ, αλλά αυτό δεν τους επέτρεψε να βελτιώσουν τα αποτελέσματά τους, εμφανίζοντας αρνητικό περιθώριο κέρδους 11,2%. Αυτό σημαίνει ότι η πτώση των τιμών διανυκτέρευσης για το 2013 θα έχει αντίστοιχα αποτελέσματα και για τη φετινή χρονιά, παρά την αύξηση των τουριστών.

Η κατάσταση ευνοεί τη διαμόρφωση ενός ξενοδοχειακού κλάδου τριών και πλέον ταχυτήτων: οι ξένοι ή οι Έλληνες με πρόσβαση σε φθηνό χρήμα και διεθνή δικτύωση θα υπερτερούν ολοένα και περισσότερο των παραδοσιακών μεσαίων μονάδων και θα προσελκύουν το μεγαλύτερο μέρος της καλής ξένης πελατείας.

Και κάπως έτσι υπολογίζεται ότι περί τα 8.000 ξενοδοχεία σε σύνολο 10.000 βρίσκονται ήδη στο «κόκκινο» και απειλούνται με λουκέτο, ενώ κυοφορούνται ντιλ με ξενοδοχεία που είτε θα αλλάξουν ιδιοκτήτη είτε θα παραχωρηθεί η διαχείρισή τους σε ξένες αλυσίδες.

Όλοι στους ξένους

Έτσι, πολλά καλά αλλά ανώνυμα ξενοδοχεία θα περάσουν από λίφτινγκ, θα γίνουν επώνυμα στο πλαίσιο μιας μεγάλης αλυσίδας και θα προωθηθούν στα ρετιρέ του μάρκετινγκ του ελληνικού τουρισμού ώστε να προσελκύσουν πλούσια πελατεία. Δεν είναι τυχαίο ότι, ενώ στα πεντάστερα ξενοδοχεία το 51% ανήκει σε κάποια αλυσίδα, στα τετράστερα το αντίστοιχο ποσοστό είναι κάτω από 20%.

Με βάση τις ξενοδοχειακές μονάδες, οι σημαντικότερες αλυσίδες διαχείρισης στη χώρα είναι οι δύο Ευρωπαίοι tour operators: οι ΤUI και Thomas Cook. Η TUI βρίσκεται στην πρώτη θέση με πρόσβαση σε 6.108 δωμάτια (από τα οποία 4.986 μέσω του ομίλου Grecotel, που ελέγχει από κοινού με τον όμιλο Ν. Δασκαλαντωνάκη). Δεύτερη η Thomas Cook με 2.899 δωμάτια, από τα οποία τα 1.727 είναι ενταγμένα στην ξενοδοχειακή του αλυσίδα Sentido. Η αμερικανική Starwood, που απευθύνεται σε πολύ υψηλότερο εισοδηματικά κοινό, έγινε πρόσφατα η τρίτη δύναμη στην Ελλάδα μετά την ένταξη των δύο ξενοδοχείων της Λάμψα στη διαχείρισή της.

Πάντως οι δύο πρώτοι σχεδιάζουν περαιτέρω επέκταση στον τουρισμό της Μεσογείου, με την Ελλάδα να βρίσκεται στο επίκεντρο. Μέσω της Ελλάδας θα επεκταθεί και ο τέταρτος – Γερμανός – tour operator FTI.

Στόχοι: πλούσιοι και φτωχοί

Ποιοι είναι οι στόχοι; Με δεδομένο ότι πολλές από τις τουριστικές επιχειρήσεις έχουν «δύσκολα εντοπισμένους» ισολογισμούς (σπασμένους σε πολλές διαφορετικές εταιρείες κ.λπ.), η πραγματική εικόνα δεν είναι εύκολο να αποτυπωθεί. Η Stat Bank για το 2012 πάντως κατέγραψε ότι:

1Οι πλέον κερδοφόρες επιχειρήσεις είναι οι: ΓΕΚΕ Α.Ε., Sani Α.Ε., Σάνγουινγκ Hotels Hellas Α.Ε., Ατλάντικα Hellas Α.Ε., Χατζηλαζάρου Ι. Α.Ε., Αστέρας Α.Ε., Δημητροκάλης Κ. Α.Ε., Ξενοδοχειακή Εταιρεία Αεροδρομίου Αθηνών Α.Ε. («Sofitel»), Διακοφτής Α.Ε., Ηλέκτρα ΑΞ & ΤΕ, Γιαννικάκης Σ. Α.Ε., Αγάπη Μπητς Α.Ε., Ελληνική Κατασκευαστική, Τουριστική Εμπορική Επιχείρηση Α.Ε., Κατοικίες Α.Ε. και Κλεόβουλος Α.Ε.

2 Οι πλέον ζημιογόνες είναι οι Πόρτο Καρράς Α.Ε., ΤΕΜΕΣ Α.Ε. («Costa Navarino»), Αστήρ Παλάς Βουλιαγμένης, Καψή Τουριστικό Συγκρότημα, Μήτσης Company, Λάμψα Α.Ε., Ακτή Αριάδνη, Ήλιος Α.Ε., Αθήναιον Α.Ε., Χανδρή Ελλάς Ξενοδοχεία Α.Ε., Αργολικός Ήλιος, ΤΕΑΒ Α.Ε., Σουλούνιας Ν. Α.Ε. AKS Ξενοδοχεία ΑΞΤΕ και ΕΠΤΕΑ Α.Ε.

Ενδιαφέρον λοιπόν είναι το ότι στους ζημιογόνους ομίλους εμφανίζονται το «πολύ» «Costa Navarino» της οικογένειας Κωνσταντακόπουλου, ο «Ήλιος» της οικογένειας Μαντωνανάκη και οι επιχειρήσεις των παραδοσιακών οικογενειών του τουρισμού: Μήτση, Καψή, Χανδρή κ.λπ. Αντίθετα, η ΣΑΝΗ της οικογένειας Ανδρεάδη καλά κρατεί στα κέρδη, όπως και η ΓΕΚΕ (του ξενοδοχειου «President»).

Η επισήμανση για τη… ρευστότητα των οικονομικών αποτελεσμάτων των ξενοδοχειακών επιχειρήσεων δεν είναι τυχαία. Υπάρχουν πολλοί παράγοντες που μπορούν να επηρεάσουν τα οικονομικά τους από τη μία χρονιά στην άλλη. Κατά συνέπεια, ένα κεντρικό και ασφαλέστερο κριτήριο είναι ο δανεισμός και η δυνατότητα εξυπηρέτησής του. Ένα στοιχείο που κρατούν ως επτασφράγιστο μυστικό οι περισσότερες επιχειρήσεις. Παρ’ όλα αυτά, εκεί όπου υπάρχουν στοιχεία (δηλαδή στις εισηγμένες) μπορούν να εξαχθούν και ενδιαφέροντα συμπεράσματα.

Αναγέννηση στο Σύνταγμα

Οι στενές σχέσεις με την κρουαζιέρα ήταν ο λόγος της «αναγέννησης» της «Μεγάλης Βρετανίας» και του «King George» με τη διαχείριση της Starwood.
Επιβεβαιώνοντας την παρατήρηση ότι νικητές στο παιχνίδι της επόμενης ημέρας θα είναι όσοι έχουν πρόσβαση σε χρήμα, η Λάμψα (διαχειρίστρια των δύο – μεταξύ άλλων – ξενοδοχείων) ανακοίνωσε θετικό εννεάμηνο.

• Η «Μεγάλη Βρετανία» υπερκάλυψε τους χαμένους πελάτες του 2012 με την πληρότητα στο 51% έναντι 41% την αντίστοιχη περίοδο πέρυσι. Ο τζίρος της έφθασε τα 23,8 εκατ. ευρώ (έναντι 19 εκατ.) την ώρα που η μέση τιμή δωματίου αυξήθηκε από 223 ευρώ σε 235 ευρώ φέτος.

• Το «Κing George», στους τέσσερις μήνες επαναλειτουργίας (με 102 δωμάτια), είχε τζίρο 2,7 εκατ. ευρώ προσφέροντας τιμές 15% χαμηλότερες από το «αδελφό» «Μεγάλη Βρετανία».

Για τα αθηναϊκά ξενοδοχεία της Λάμψα το κρίσιμο τεστ αφορά την περίοδο Δεκεμβρίου – Φεβρουαρίου, όταν ιστορικά πέφτει η πληρότητα. Η κρουαζιέρα (στην οποία τα ξενοδοχεία οφείλουν το 40% των πελατών τους) θα είναι και τον χειμώνα σύμμαχος με στόχο την επιστροφή της πληρότητας από το 20% – 30% στο 35% – 45% της περασμένης δεκαετίας. Βέβαια το διοικητικό τιμ των ξενοδοχείων «ξέχασε» να μιλήσει για τα καθαυτά αποτελέσματα…

Το Aldemar

Ένας άλλος υπερδανεισμένος όμιλος είναι το Aldemar της οικογένειας Αγγελόπουλου. Η πρόσφατη ανανέωση του μάνατζμεντ με την (πλήρη) μεταβίβαση εξουσιών στον εφευρετικό γιο Αλέξανδρο έχει δώσει μια ανάσα στην επιχείρηση, που τους τελευταίους μήνες κινείται ξανά ανοδικά. Τα τελευταία χρόνια ο όμιλος βασίζεται στους ξένους, ενώ έχει αναπτύξει ιδιαίτερα τις σχέσεις του με τη Ρωσία, απ’ όπου προέρχεται μεγάλο μέρος της πελατείας του.

Στις σχέσεις αυτές αποδίδεται και η πρόσφατη συνεργασία με τον Ιβάν Σαββίδη για να αναλάβει (σε κοινοπραξία) τη διαχείριση του «Μακεδονία Παλάς», τη μακροχρόνια μίσθωση του οποίου πέτυχε ο ομογενής επιχειρηματίας. Για τον όμιλο Aldemar, πάντως, το κριτήριο επιβίωσης για τα επόμενα χρόνια θα είναι η δυνατότητα εξυπηρέτησης των δανείων.

Μπίζνες α λα Κρέτα

Βέβαια στην προώθηση των μπίζνες μέσω… ειδικών πολιτικών σχέσεων, εκτός από όλους τους προαναφερόμενους (άλλωστε έτσι δίνονταν παραδοσιακά οι καλές δουλειές στην Ελλάδα), μετρ θεωρείται ο Παντελής Μαντωνανάκης, που μέσω των επιχειρήσεών του ελέγχει το «Grand Resort Lagonissi» και σειρά ξενοδοχείων στην Ελούντα και γενικότερα στην Κρήτη. Όπως είναι γνωστό, χρειάστηκε η παρέμβαση τριών πολιτικών στελεχών της Ν.Δ. με καταγωγή από την Κρήτη για να ρυθμιστούν οι πολεοδομικές υπερβάσεις και αυθαιρεσίες πάνω στον αιγιαλό σε δύο μεγάλα τουριστικά καταλύματα, στο «Grand Resort» στο Λαγονήσι Αττικής και στο «Kernos Beach» στην περιοχή Μαλίων.

Και αυτό ήταν το πιο πρόσφατο περιστατικό, με τον Κωστή Χατζηδάκη, τον Νότη Μηταράκη και την Όλγα Κεφαλογιάννη να παρεμβαίνουν νομοθετικά την περίοδο της τρικομματικής κυβέρνησης για να ρυθμίσουν τις αυθαιρεσίες στο Λαγονήσι, αλλά και για να επιτρέψουν στον επιχειρηματία την… αυτορρύθμιση (δηλαδή να γκρεμίσει μόνος του) για τα αυθαίρετα κτίσματα στην Κρήτη.