Η διαμάχη μεταξύ Βενιζέλου και βασιλέα Κωνσταντίνου για την πολιτική που πρέπει να ασκήσει η χώρα εγκαινίασε ένα εσωτερικό μέτωπο που κατέληξε στον μεγάλο εθνικό διχασμό!

ΑΦΙΕΡΩΜΑ

Η Ελλάδα στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο

1914

Η διαμάχη μεταξύ Βενιζέλου και βασιλέα Κωνσταντίνου για την πολιτική που πρέπει να ασκήσει η χώρα εγκαινίασε ένα εσωτερικό μέτωπο που κατέληξε στον μεγάλο εθνικό διχασμό!

Ο Βενιζέλος, πεπεισμένος ότι το συμφέρον της χώρας ταυτιζόταν με τη συμμετοχή της Ελλάδας στον Μεγάλο Πόλεμο στο πλευρό των δυνάμεων της Αντάντ, προτείνει στη Συμμαχία ένα σχέδιο που προέβλεπε τη συμμετοχή της στον Πόλεμο. Σε αυτό το σχέδιο ο Βενιζέλος πρότεινε τη δημιουργία βαλκανικού συνασπισμού κατά της Αυστρο-Ουγγαρίας, που προέβλεπε επίσης την εκχώρηση της Τρανσυλβανίας στη Ρουμανία, της Βοσνίας – Ερζεγοβίνης και της Β. Αλβανίας στη Σερβία, μέρος της Σερβικής Μακεδονίας στη Βουλγαρία, της Β. Ηπείρου στην Ελλάδα και της Αυλώνας με την ενδοχώρα στην Ιταλία.
Όπως γίνεται φανερό, ο Βενιζέλος με αυτήν του την πρόταση μοιάζει να μην ενδιαφέρεται πλέον για τη διατήρηση του εδαφικού καθεστώτος στα Βαλκάνια όπως αυτό είχε ρυθμιστεί με τη Συνθήκη του Βουκουρεστίου, έχοντας ωστόσο ως βασική προϋπόθεση ότι δεν θα βλάπτονταν τα συμφέροντα της Ελλάδας. Το σχέδιο αυτό του Βενιζέλου είχε τελικό στόχο να εξασφαλιστούν με τον καλύτερο δυνατό τρόπο τα σύνορα της Ελλάδας. Η πολιτική εκτίμηση του Βενιζέλου απέναντι στην πραγματικότητα του Πρώτου Παγκοσμίου Πολέμου ήταν επίσης ότι, αργά ή γρήγορα, η Τουρκία θα έμπαινε στον πόλεμο με το μέρος των Κεντρικών Δυνάμεων, δηλαδή της Γερμανίας, πράγμα που σήμαινε ότι αναπόφευκτα θα συγκρουόταν για τα ζητήματα των νησιών του Αιγαίου.
Την υποστήριξη και την εξασφάλιση των ελληνικών θέσεων ο Βενιζέλος εκτιμούσε ότι θα την είχε στην περίπτωση της εξόδου της Ελλάδας στον Πόλεμο με τις δυνάμεις της Αντάντ. Οι προτάσεις αυτές του Βενιζέλου, αν και αντιμετωπίστηκαν αρχικά ευνοϊκά από τις Συμμαχικές Δυνάμεις, δεν προχώρησαν κυρίως λόγω της ρώσικης επέμβασης, η οποία αξίωνε άμεσο συμβιβασμό της Σερβίας με τη Βουλγαρία, με την παραχώρηση εδαφών στη δεύτερη.

Ο Βενιζέλος προσπαθεί
Όταν ο Βενιζέλος είδε ότι το σχέδιό του για τον βαλκανικό συνασπισμό δεν έγινε δεκτό – για τους λόγους που μόλις αναφέρθηκαν – έστρεψε την προσοχή του σε μια άλλη παράμετρο του πολέμου. Η προσπάθειά του επικεντρώθηκε στο να εξασφαλίσει τη θέση της Ελλάδας κατά της Βουλγαρίας και της Τουρκίας, της οποίας δε η στάση γινόταν ολοένα και πιο επιθετική. Έτσι, στις 18 Αύγουστου (5 με το παλιό ημερολόγιο) έκανε μια τολμηρή πρόταση: πρότεινε στις Δυνάμεις της Αντάντ την ενεργό συμμετοχή της Ελλάδας στον πόλεμο, με τον όρο ότι η Ελλάδα θα γινόταν δεκτή ως σύμμαχος. Αλλά κι αυτή του η προσπάθεια δεν ευδοκίμησε. Κανείς από τους Συμμάχους, ιδιαίτερα εκείνη την περίοδο, δεν ήταν διατεθειμένος να δεχτεί την Ελλάδα ως σύμμαχο και πολύ περισσότερο δεν ήταν διατεθειμένος να υποσχεθεί βοήθεια στην Ελλάδα σε περίπτωση βουλγάρικης ή τούρκικης επίθεσης. Αυτό που τους ενδιέφερε περισσότερο ήταν να εξασφαλίσουν την ουδετερότητα των βαλκανικών χωρών ή να δημιουργήσουν έναν βαλκανικό συνασπισμό εναντίον των Κεντρικών Δυνάμεων.

Από τη μεριά της Αντάντ
Οι Δυνάμεις της Αντάντ από τη δική τους πλευρά ανησυχούσαν ότι η συμμετοχή της Ελλάδος σε αυτήν τη φάση πιθανον να αποξένωνε την Τουρκία και τη Βουλγαρία και αναπόφευκτα θα απομόνωνε τη Ρουμανία. Από την άλλη, γινόταν φανερό ότι απώτερος σκοπός της Ελλάδας ήταν η εξασφάλιση της υποστήριξής της από τις Δυνάμεις σε περίπτωση που δεχόταν επίθεση από την Τουρκία. Ωστόσο, το παιχνίδι ήταν εξαιρετικά περίπλοκο.
Από τη μεριά της, η Μεγάλη Βρετανία εκείνη την εποχή ανησυχούσε ιδιαίτερα για τη στάση που θα κρατούσαν οι μουσουλμανικές μειονότητες των Ινδιών και της Αιγύπτου, οι οποίες θα δυσαρεστούνταν με έναν πόλεμο κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας. Οι Σύμμαχοι γενικά από τη μεριά τους εκτιμούσαν ότι η άμεση εμπλοκή της Ελλάδας στον πόλεμο θα προκαλούσε την αυτόματη έξοδο της Τουρκίας στο πλευρό των Κεντρικών Δυνάμεων και θα οδηγούσε τη Βουλγαρία σε επίθεση εναντίον της Σερβίας. Έτσι, οι Σύμμαχοι συμφώνησαν ότι η έξοδος της Ελλάδος στον πόλεμο δεν ήταν επιθυμητή από τη στιγμή που η Τουρκία και η Βουλγαρία παρέμεναν ουδέτερες.
Ακόμα χειρότερα για τη χώρα μας, οι Σύμμαχοι όχι μόνο δεν επιθυμούσαν την εμπλοκή της Ελλάδας στον πόλεμο σε εκείνη τη φάση, αλλά αντίθετα ήταν διατεθειμένοι να εγγυηθούν την ακεραιότητα της Τουρκίας αν παρέμενε ουδέτερη. Η εγγύηση δε αυτή σήμαινε ότι η Ελλάδα θα είχε ελάχιστες πιθανότητες να δικαιωθεί στις διεκδικήσεις της στη Μικρά Ασία και τη Θράκη. Η συγκυριακή πραγματικότητα μάλιστα ήταν ακόμα χειρότερη για τη χώρα μας όσον αφορούσε τις σχέσεις μας με τη Βουλγαρία. Τότε η Ρωσία επέμενε στην πολιτική των εδαφικών παραχωρήσεων υπέρ της Βουλγαρίας με αντάλλαγμα την ενεργό συμμετοχή της στο πλευρό των Συμμάχων.
Όπως αντιλαμβάνεται κανείς, η τροπή αυτή των περίπλοκων ισορροπιών θορύβησε έντονα τον Βενιζέλο ακόμα και μετά τις ρητές διαβεβαιώσεις που έλαβε από τους Συμμάχους ότι δεν είχαν δώσει στη Βουλγαρία καμιά υπόσχεση που θα μπορούσε να θίξει τα συμφέροντα της Ελλάδας.

Οι εσωτερικές αντιδράσεις
Όπως έχουμε ήδη αναφέρει, τόσο ο βασιλιάς όσο και ο σύμβουλός του Στρέιτ ήταν, δίχως καμιά περιστροφή, αντίθετοι με την πολιτική του Βενιζέλου. Και οι δύο τους μάλιστα δεν έκρυβαν την έντονη αντιπάθειά τους έναντι των Σέρβων. Πίστευαν ότι η ελληνοσερβική συμμαχία ήταν ένα αναγκαίο κακό που είχε επιβληθεί στην Ελλάδα εξαιτίας του κινδύνου από τη Βουλγαρία και την Τουρκία. Η πολιτική που ασκούσε ο Βενιζέλος και οι εξελίξεις προκάλεσαν έντονη ρήξη στους κόλπους της ελληνικής κυβέρνησης. Ο Βενιζέλος από τη μεριά του πρέσβευε ότι η περίπτωση επιθέσεως της Βουλγαρίας ως συμμάχου των Κεντρικών Δυνάμεων κατά της Σερβίας δεν αποτελούσε αποφασιστικό παράγοντα ή αλλιώς ένα πρωτεύον ζήτημα. Αυτό που πίστευε ο ίδιος ήταν ότι το συμφέρον της Ελλάδας ήταν να εμφανιστεί σε αυτόν τον πόλεμο ως σύμμαχος των Δυνάμεων της Αντάντ, προκειμένου να αποφύγει η χώρα την απομόνωση. Αν η Βουλγαρία ενεργούσε μόνη της ή ως σύμμαχος των Κεντρικών Δυνάμεων, αυτό δεν είχε ιδιαίτερη σημασία για τον Βενιζέλο. Αντίθετα, για τον Κωνσταντίνο (του οποίου η σύζυγος Σοφία ήταν αδελφή του αυτοκράτορα της Γερμανίας Γουλιέλμου Β’ και δρούσε έντονα παρασκηνιακά υπέρ της ουδετερότητας), για τον Στρειτ αλλά και για το Γενικό Επιτελείο, η διαφορά αυτή είχε τεράστια σημασία.
Ωστόσο, η έξοδος της Βουλγαρίας στον πόλεμο ως συμμάχου των Κεντρικών Δυνάμεων θα άλλαζε ριζικά τις σχέσεις μεταξύ των βαλκανικών χωρών, επειδή η Ελλάδα ήταν αποφασισμένη να μην πολεμήσει κατά της Γερμανίας και επομένως κατά των συμμάχων της Γερμανίας. Το ζήτημα πήρε μεγάλες διαστάσεις όταν η Γερμανία πίεσε την Ελλάδα να καταγγείλει τη συμμαχία της με τη Σερβία. Σκοπός της Γερμανίας ήταν τότε να εξασφαλίσει την ουδετερότητα της Ελλάδας για να διευκολύνει την έξοδο της Βουλγαρίας στον πόλεμο κατά των Δυνάμεων της Αντάντ.

Ακολουθήστε το topontiki.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.

Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, τη στιγμή που συμβαίνουν.