Ένα βιβλίο που εξετάζει την πρωτοφανή επίδραση που άσκησε διαπολιτισμικά ο Μέγας

Κώστας Παπαϊωάννου
Η κληρονομιά του Αλέξανδρου
Μετάφραση – επιμέλεια, σημειώσεις:Χριστίνα Σταματοπούλου
Εκδόσεις: Εναλλακτικές Εκδόσεις
Σελ.: 112

Πρόκειται για μια χώρα που αδυνατεί να διαχειριστεί στο ελάχιστο τον πολιτισμό της· πρόκειται για μια χώρα που έμαθε να ψιθυρίζει δυο τρία τραγούδια και να υμνεί μέχρι σκασμού και γελοιότητας τις μετριότητές της· πρόκειται εν τέλει για μια χώρα η οποία δεν αξίζει την τεράστια ευλογία της κληρονομιάς της. Εθισμένη να ζει στη μετριότητα και τη συναλλαγή, βάζει στο περιθώριο, ρίχνει στη σιωπή και καταδικάζει στη λησμονιά κάθε κατάσταση, συνθήκη ή πρόσωπο που ταράζει το κεκτημένο της δικαίωμα στην αφασία. Έχοντας διώξει από τα ίδια της τα χώματα τα εκλεκτότερα πνεύματα αυτού του τόπου, η πατρίδα – όπως αυτή εκπροσωπείται από τις αξίες που υπηρετούνται ευρέως εντός της επικράτειάς της και τη νοοτροπία που καλλιεργείται – μένει αδιάφορη εμπρός στο καλύτερο προκρίνοντας να είναι προσηλωμένη στο εφήμερο και στη συνδιαλλαγή, αξίες διαχρονικές του Νεορωμιού που δεν αποτελούν αποκλειστικό προνόμιο του πολιτικού του συστήματος, το οποίο αξιόπιστα και με ανατριχιαστική ακρίβεια τον καθρεφτίζει.

Ο Κώστας Παπαϊωάννου, γεννημένος στον Βόλο το 1925, ήταν μέλος του ΕΑΜ και του ΚΚΕ όταν το 1944 συνελήφθη από την Ασφάλεια. Το 1945 κατάφερε να φυγαδευτεί με τη βοήθεια του εγχώριου Γαλλικού Ινστιτούτου στη Γαλλία, όπου έζησε, δίδαξε και έγραψε μέχρι τον θάνατό του, το 1981. Το ιδιαίτερα σημαντικό του έργο παραμένει σχεδόν άγνωστο στην Ελλάδα, τρεις δεκαετίες μετά τον θάνατό του, παρά τη φιλότιμη προσπάθεια των Εναλλακτικών Εκδόσεων, που κυκλοφορούν τα έργα του. Σεμνός διανοητής και άνθρωπος χαμηλών τόνων, ο Παπαϊωάννου δεν έτυχε της φήμης του Καστοριάδη ή του Αξελού, παρά το γεγονός ότι τα δικά του «προδρομικά» κείμενα προηγούνται της κριτικής των δύο προαναφερθέντων – επίσης διωγμένων… – συμπατριωτών και φίλων του.

Πρόσφατα κυκλοφόρησε μεταφρασμένο από τα γαλλικά – στα οποία έγραφε – το έργο του «Η κληρονομιά του Αλέξανδρου». Η μονογραφία αυτή του Παπαϊωάννου, που εξετάζει την πρωτοφανή επίδραση που άσκησε διαπολιτισμικά ο Μέγας Αλέξανδρος, είναι το τρίτο έργο του πάνω στο αντικείμενο των στοχασμών του αναφορικά με την τέχνη στην Αρχαία Ελλάδα. Στον ολιγοσέλιδο αυτό τόμο, ο Παπαϊωάννου διερευνά με τη βαθύτητα και την οξυδέρκεια ενός ξεχωριστού διανοητή το πέρασμα της αρχαίας ελληνικής τέχνης σε αυτή που αναπτύχτηκε στη διάρκεια των βυζαντινών χρόνων. Βασικό στοιχείο αυτής της μετάβασης αποτέλεσε η ελληνιστική «κοινή», όπως χαρακτηρίζεται η ελληνιστική περίοδος, η οποία κατάφερε, κατά τον συγγραφέα, να γεφυρώσει όλες εκείνες τις πολυποίκιλες και βαθύτατες αντιθέσεις που συγκροτούσαν και διαιρούσαν τους λαούς της Ανατολής με τους αντίστοιχους της Δύσης.

Η τεράστια αυτή επίδραση της ελληνιστικής «κοινής» είχε ως αποτέλεσμα να δημιουργηθεί για πρώτη φορά στην ιστορία της ανθρωπότητας ένας οικουμενικά αποδεκτός πολιτισμός. Η επίδραση του Αλέξανδρου και η κληρονομιά του έχουν ως επιστέγασμα αυτό τον απίθανο άθλο της δημιουργίας ενός οικουμενικού πολιτισμού. Η τεράστια και πρωτοφανής αυτή οικουμενικότητα του Αλέξανδρου συνεχίζει να οικοδομείται έξι ολόκληρους αιώνες μετά τον θάνατό του από έναν Έλληνα της Αιγύπτου που χρησιμοποιεί το όνομα του Καλλισθένη, ενός συντρόφου του μεγάλου Μακεδόνα οραματιστή. Ο Ψευδοκαλλισθένης, όπως έμεινε γνωστός στην Ιστορία, συγκέντρωσε σε μια ενιαία αφήγηση όλα τα όνειρα που το όνομα του Αλέξανδρου είχε απελευθερώσει στην ελληνιστική Ανατολή. Έτσι, μέσω μιας λατινικής μετάφρασης του Ιουλίου Βαλέριου (4ος αιώνας) και εκείνης του αρχιερέα Λέοντα (10ος αιώνας), το «Μυθιστόρημα του Αλέξανδρου» περιπλανήθηκε εκ νέου σε όλους τους λαούς της Ευρώπης, έχοντας αναπαραχθεί σε πολλές γλώσσες για να φτάσει ώς και την απόμακρη και παγωμένη Ισλανδία!

Η αφήγηση αυτή του Ψευδοκαλλισθένη πέρασε και στις γλώσσες των ανατολικών λαών εμπλουτισμένη με μυθοπλασίες και τοπικές παραλλαγές που είχε αφήσει ζωντανές το πέρασμα του Αλέξανδρου στην Ανατολή… Μέσα σε αυτή την οικουμενική αποδοχή, ο Αλέξανδρος αναδεικνύεται ο μεγάλος κοινός ήρωας της οικουμένης, ένας ήρωας πλασμένος σύμφωνα με τη φαντασία του κάθε λαού, ένας ήρωας ταιριαστός σε κάθε παράδοση, σε κάθε δοξασία, ένας ήρωας που ενώνει όλους τους πολιτισμούς παραδίδοντας ένα μεγάλο μάθημα στον σύγχρονο κόσμο.

Ακολουθήστε το topontiki.gr στο Google News και μάθετε πρώτοι όλες τις ειδήσεις.

Δείτε όλες τις τελευταίες Ειδήσεις από την Ελλάδα και τον Κόσμο, τη στιγμή που συμβαίνουν.