Ο Πάπας στην επίσκεψή του στο Ιράκ συναντήθηκε με τον ανώτατο θρησκευτικό ηγέτη των σιιτών επιβεβαιώνοντας ότι ο χριστιανικός κόσμος συνομιλεί με το Ισλάμ χωρίς προκαταλήψεις και φόβο. Η επικοινωνία του Ποντίφικα με το σιιτικό Ισλάμ σε μία χώρα όπου κατοικούν επίσης σουνίτες και Κούρδοι επιβεβαιώνει τη σταθερότητα στη συνέχεια του διαλόγου των θρησκειών.

Χωρίς να αμφισβητείται η σημασία του Ιράν στον διαθρησκειακό διάλογο, κυρίως τη στιγμή που ο Πρόεδρος Μπάιντεν επιστρέφει στην ευρύτερη Μέση Ανατολή με σημαία τα ανθρώπινα δικαιώματα και τον σεβασμό στη διαφορετικότητα, η κίνηση του Βατικανού διευρύνει τον διαπολιτισμικό διάλογο.

Δύο ημέρες πριν πραγματοποιηθεί η παπική αποστολή στο Ιράκ ο Πρόεδρος της Τουρκίας ανακοίνωσε αποφάσεις για τις θρησκευτικές μειονότητες και νομοθετικές ρυθμίσεις για τη διοίκηση των βακουφικών ιδρυμάτων. Λίγες ημέρες νωρίτερα ο Οικουμενικός Πατριάρχης ανέδειξε ως γέροντα Χαλκηδόνος έναν σημαντικό αρχιερέα του Οικουμενικού Θρόνου με διεθνή αναγνωρισιμότητα και μακροχρόνια συμμετοχή στον διαθρησκειακό διάλογο.

Πρωτοστατεί ο Οικουμενικός Θρόνος

Για την πλειονότητα των αναγνωστών όλες οι εξελίξεις στην πολιτική των θρησκειών ίσως να μην έχουν ιδιαίτερη σημασία, αλλά οι εξελίξεις αυτές δεν περνούν απαρατήρητες απ’ όσους επιλέγουν να υπηρετήσουν με σοβαρότητα και συνέπεια τις διεθνείς σχέσεις.

Μηνύματα που αφορούν την καταλλαγή και τη θρησκευτική ανοχή επηρεάζουν τις αποφάσεις των ηγετών σε όλο τον κόσμο. Το Οικουμενικό Πατριαρχείο και το Βατικανό εκφράζουν την πλειονότητα των χριστιανών και το πνευματικό τους άνοιγμα προς τον σουνιτικό και σιιτικό κόσμο διαχέει το παγκόσμιο μήνυμα ειρήνης και συναίνεσης.

Ορθόδοξοι και καθολικοί στην Τουρκία υφίστανται διακριτική μεταχείριση από την Άγκυρα. Όμως η διεθνής αναγνώριση της σημασίας του κέντρου της Ορθοδοξίας συμβάλλει ώστε ο Οικουμενικός Θρόνος να ακτινοβολεί πνευματικότητα, να πρωτοστατεί στον διεθνή προβληματισμό για το περιβάλλον και να συμβάλλει στην αντιμετώπιση διεθνών προβλημάτων, όπως το προσφυγικό και η αντιμετώπιση της πανδημίας.

Η διασύνδεση πολιτικής και θρησκευτικής διπλωματίας αναδεικνύεται από πληθώρα κινήσεων που καταλήγουν σε ουσιαστικές αποφάσεις, οι οποίες, δυστυχώς, μένουν στα «ψιλά» των ΜΜΕ.

Γεωστρατηγικές επιλογές των ΗΠΑ

Οι ΗΠΑ ως υπερδύναμη επιλέγουν τη γεωστρατηγική πολιτική τους. Αναλύσεις με όρους του προηγούμενου αιώνα τείνουν να οδηγήσουν σε λάθος ερμηνείες.

Οι κυβερνήσεις Κάρτερ, των Μπους, Κλίντον, Ομπάμα και Τραμπ εργάσθηκαν για να διαμορφώσουν μία νέα πραγματικότητα στη Μέση Ανατολή και τη νοτιανατολική Ευρώπη, ώστε να εξυπηρετούνται οι επιδιώξεις της Ουάσιγκτον χωρίς στρατιωτικές παρεμβάσεις ή καθημερινή απασχόληση με αυτές τις περιοχές, τη στιγμή που η προσοχή στρέφεται προς την Κίνα.

Παρά τον επαναπροσδιορισμό των αμερικανικών ενδιαφερόντων, η πολιτική των θρησκειών δεν αφήνει αδιάφορη την Ουάσιγκτον ακόμη και σήμερα, που επικεντρώνεται στην Κίνα και την Άπω Ανατολή.

Προκειμένου να επιτευχθεί η προώθηση των αμερικανικών συμφερόντων και η πολιτική κυριαρχία έναντι της Ρωσίας και της Κίνας η Ουάσιγκτον προκρίνει πολιτικές που επιτρέπουν σε δευτερεύοντες δρώντες να μεριμνούν για άμβλυνση των εντάσεων που προέρχονται από περιφερειακούς ανταγωνισμούς. Χωρίς να χρίσουν περιφερειακούς ηγέτες, ευνοούν ή αποδυναμώνουν πολιτικά και διπλωματικά όσους δεν προσαρμόζονται στις απαιτήσεις της γεωστρατηγικής πολιτικής τους.

● Διαπιστώνεται ότι η Άγκυρα βρίσκεται σε μία θέση αδυναμίας, χωρίς να αμφισβητείται η στρατηγική και συμμαχική της σημασία, από τη στιγμή που επέλεξε να προχωρήσει σε πυρηνική συνεργασία με τη Μόσχα και στη συνέχεια να εξοπλιστεί με τους S-400.

● Η Σαουδική Αραβία καλείται να αντιμετωπίσει το θέμα της δολοφονίας του δημοσιογράφου Κασόγκι, παρότι ηγήθηκε στην εκτόνωση της έντασης μεταξύ των χωρών του Κόλπου και φάνηκε να αναλαμβάνει ξανά αποκλειστικό καθοδηγητικό ρόλο στην Αραβική Χερσόνησο.

● Το Ιράν θα πρέπει να σκεφθεί τον τρόπο με τον οποίο θα μπορούσε να αντιμετωπίσει την ανάδειξη του θρησκευτικού ηγέτη των σιιτών του Ιράκ κυρίως, μετά τη συνάντησή του με τον Ποντίφικα, αλλά και να διαγνώσει τον τρόπο αξιοποίησης αυτού του διαύλου. Όλα αυτά στο πλαίσιο των πολιτικών συνεργασιών που καλλιεργεί με χώρες της Ε.Ε., στην επικοινωνία του με τη Δύση και τις ΗΠΑ, αλλά και τις χώρες της περιοχής, συμπεριλαμβανομένου του Ισραήλ.

● Το Ισραήλ με τη σειρά του συνομιλεί πλέον σε μία σταθερή και δομημένη συνεργασία με Άραβες, ΗΠΑ, Ε.Ε. και Παλαιστίνη τη στιγμή που μένει ανοιχτό ένα σοβαρό δικαστικό πρόβλημα του πρωθυπουργού Νετανιάχου με σοβαρότατες εσωτερικές προεκτάσεις στην πολιτική σταθερότητα της χώρας.

Σε αυτές τις εξελίξεις προστίθενται Κατάρ, Ομάν, Μπαχρέιν, Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα και Κουβέιτ, χώρες που κάθε μια χωριστά έχει πολύ καλές σχέσεις με τις ΗΠΑ και όλες μαζί διαδραματίζουν σοβαρό και ουσιαστικό ρόλο στις εξελίξεις στην περιοχή. Αίγυπτος, Λιβύη, Συρία, Υεμένη συμπληρώνουν τον χάρτη των αλλαγών που πέτυχε η Ουάσιγκτον τα τελευταία τριάντα χρόνια.

Ιδιαιτέρως σημαντικές οι τριμερείς συνεργασίες

Μέσα σε αυτή τη διεθνή πραγματικότητα οι τριμερείς συνεργασίες αποδεικνύονται ως ιδιαιτέρως σημαντικά πολιτικοδιπλωματικά σχήματα. Αυξάνουν καθημερινά τη διπλωματική τους επιρροή, ακόμη και όταν η Αίγυπτος φέρεται να αποκλίνει και η Τουρκία αυξάνει την προκλητικότητά της.

Οι στρατηγικές συνεργασίες των εξελισσόμενων τριμερών, η αποδοχή και στήριξή τους, κυρίως από ΗΠΑ, Ε.Ε. και ειδικότερα από τη Γαλλία, επιβεβαιώνουν ότι εντάσσονται επιτυχώς στον διευρυμένο γεωστρατηγικό σχεδιασμό και δεν απαξιώνονται με ξεπερασμένες αναλύσεις που αδυνατούν να ακολουθήσουν την ταχύτητα των εξελίξεων του 21ου αιώνα.

* Ο δρ Θεόδωρος Ι. Θεοδώρου είναι πρέσβης ε.τ., γενικός διευθυντής του Ερευνητικού Κέντρου ΜΟΧΑ, www.moha.center