«…Είναι αδύνατον αι Ελληνικαί ψυχαί να κοιμηθούν πλέον εις την ληθαργίαν της τυραννίας! Ο λαμπρός ήχος των αρμάτων των πάλι θέλει ακουσθή προς κατατρόπωσιν των τυράννων των, και ταχέως».
Ανωνύμου του Έλληνος, «Ελληνική Νομαρχία»

Ανωνύμου του Έλληνος, «Ελληνική Νομαρχία»

Πρόκειται για την επικών διαστάσεων ιστορία ενός έθνους µε πλήρη και ζωντανή εθνική συνείδηση, το οποίο βρήκε εκείνες τις ηθικές και υλικές δυνάµεις που απαιτούνταν για να ξεσηκωθεί αποτινάσσοντας τετρακόσια χρόνια σκλαβιάς, που ωστόσο δεν αποδείχτηκαν αρκετά για να αλλοιώσουν τα εθνικά του χαρακτηριστικά αλλά και τους βαθύτατους δεσµούς του µε ένα λαµπρό και διαχρονικό ιστορικό παρελθόν.

Ο απανταχού ελληνισµός δεν έχασε ούτε µια στιγµή το σθένος του και τη συνείδηση του ιστορικού του ρόλου· παρέµεινε αναλλοίωτος στο πέρασµα των αιώνων µε ακαταµάχητο όπλο τη λαµπρή του γλώσσα, µια γλώσσα που γέννησε τη φιλοσοφία, την ποίηση και τις επιστήµες, βάζοντας τη σφραγίδα της στην ιστορία της ανθρωπότητας.

Ο εθνικοαπελευθερωτικός αγώνας των Ελλήνων υπήρξε µακρύς και επίπονος, και στη διάρκειά του, µέσα από ένα πλήθος συγκλονιστικών επεισοδίων, ανέδειξε το ελληνικό ζήτηµα σε ολόκληρη την Ευρώπη και το κατέστησε ευρωπαϊκό ζήτηµα, δηµιουργώντας ταυτόχρονα ένα συγκινητικό κίνηµα φιλελληνισµού.

Μπροστά στο τετελεσµένο της Ελληνικής Επανάστασης, που δηµιούργησε αυτόµατα νέες γεωπολιτικές προοπτικές, αναγκάστηκαν οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις να στρέψουν το βλέµµα τους στην ελληνική υπόθεση µε αποτέλεσµα µια σειρά συνθηκών και πρωτοκόλλων που συνέβαλλαν στην αίσια έκβασή της: µια αίσια έκβαση ενάντια σε κάθε ορθολογική πρόβλεψη µέσα στο πιο δυσµενές κλίµα, αν λάβει κανείς υπόψη του το πανίσχυρο δόγµα της Ιεράς Συµµαχίας.

Η Ελληνική Επανάσταση σήµανε επίσης την αρχή του θριάµβου των Εθνοτήτων, πράγµα που κακώς παραβλέπεται.

Είναι προφανές ότι η Επανάσταση ενάντια στον Οθωµανό δυνάστη υπήρξε προϊόν µακροχρόνιων και επίµονων ιδεολογικών διεργασιών, αλλά και αλλεπάλληλων εξεγέρσεων που κρατούσαν την εθνότητα σε µια κατάσταση συνεχούς ανταρσίας, κυρίως στις δύσβατες ορεινές περιοχές. Επίσης, σηµαντικό και πρωτεύοντα ρόλο έπαιξε η πρόοδος των Ελλήνων, υλική και πνευµατική, στο διάστηµα µεταξύ των τελευταίων δεκαετιών του 18ου αιώνα και των αρχών του 19ου.

Στο διάστηµα αυτό, το έθνος απέκτησε αυτοπεποίθηση και αυτοσυνειδησία. Σηµαντικό ρόλο πέρα από την εθνική επαναστατική παράδοση έπαιξαν και οι επαναστατικές ιδέες της εποχής που είχαν έντονη τη σφραγίδα της Γαλλικής Επανάστασης. Δεν είναι τυχαίο το γεγονός ότι σε αυτή την περίοδο που αναφερόµαστε, ιδρύθηκαν µια σειρά µυστικών επαναστατικών εταιρειών.

Έτσι, η Ελληνική Επανάσταση είναι απόρροια κοινωνικών, οικονοµικών, ιδεολογικών και πατριωτικών παραγόντων που επηρέασαν καθοριστικά εκείνη τη γενιά των Ελλήνων, παραµονές του 1821.

Την υστέρηση των δυο πρώτων αιώνων σκλαβιάς αναπλήρωσαν οι ευνοϊκότερες εξελίξεις που σηµειώθηκαν κατά τους δυο επόµενους αιώνες. Ο ελληνικός λαός σε γενικές γραµµές ζούσε υπό καθεστώς σκλαβιάς, συνεχών ταπεινώσεων, καταπίεσης και συχνών διωγµών. Μέσα σ’ αυτή τη ζοφερή πραγµατικότητα, ωστόσο, αξιοποίησε τις δυνατότητες που του παρείχε ο τρόπος οργάνωσης της οθωµανικής διοίκησης, κυρίως στον τοµέα της οικονοµίας.

Φυσικά, και οι συχνές εξεγέρσεις έπαιξαν τον ρόλο τους, µιας και κρατούσαν επίκαιρο πάντα το αίτηµα της απελευθέρωσης. Όλους αυτούς τους αιώνες µε πρωτοφανές πείσµα διατήρησε, διαφύλαξε αλλά και υπερασπίστηκε µε όλες του τις δυνάµεις την εθνική του συνείδηση, συσπειρωµένος γύρω από την Ορθόδοξη Εκκλησία και συντεταγµένος στο µοναδικό κοινοτικό του σύστηµα. Ιδιαίτερης µνείας χρήζει η πρόοδος του εµπορίου και της ναυτιλίας χάρη στην ιδιαίτερη ικανότητα των Ελλήνων εµπόρων και ναυτικών.

Εδώ σηµαντικό ρόλο έπαιξαν οι ρωσοτουρκικές συνθήκες του 1774 και των επόµενων ετών για τη διάδοση του εµπορίου και την περαιτέρω ανάπτυξη της ναυτιλίας. Επιπλέον, ιδιαίτερα ευνοϊκές υπήρξαν και οι ευκαιρίες που έδωσε η Γαλλική Επανάσταση και οι ναπολεόντειοι πόλεµοι που ακολούθησαν. Δεν πρέπει να παραλείψουµε και τον καθοριστικό ρόλο της παιδείας των Ελλήνων, έτσι όπως αυτή οργανώθηκε στα χρόνια της σκλαβιάς.

Σηµαντικότατη αποδείχτηκε η δράση των διδασκάλων του Γένους. Για να φτάσουµε ως τη δεύτερη δεκαετία του 19ου αιώνα, τότε που οι προετοιµασίες για τον ξεσηκωμό βασίστηκαν στις κινητήριες δυνάμεις του Έθνους, στην οικονομία, το εμπόριο αλλά και την παιδεία που κρατούσε ζωντανή την εθνική συνείδηση.

Μέσα από έναν εννιάχρονο επικών διαστάσεων ξεσηκωμό, η εθνότητα των Ελλήνων κατάφερε όχι μόνο να αποτινάξει τα δεσμά της σκλαβιάς, αλλά και να επιταχύνει την ίδρυση του ελληνικού κράτους.