Το 1827 η Επανάσταση, που τόσο ελπιδοφόρα είχε ξεκινήσει πριν από λίγα χρόνια, φαίνεται να κινδύνευε σοβαρά.

Μάλιστα έπειτα από την πτώση της Ακρόπολης, στις 24 Μαΐου, όλη η ηπειρωτική Ελλάδα βρισκόταν υπό καθεστώς καταστολής και μόνο στο ανατολικό τμήμα της Πελοποννήσου έμεναν ζωντανές εστίες αντίστασης, οι οποίες ωστόσο δεν έδειχναν να έχουν τύχη, μια και τα στρατεύματα του Ιμπραήμ σκόπευαν να εκστρατεύσουν ενάντια στο Ναύπλιο και την Ύδρα.

Λίγο πριν από τα μέσα Σεπτεμβρίου έστειλε τον Κεχαγιάμπεη να μηνύσει στους Μανιάτες και τους Μεσσήνιους να προσκυνήσουν, αλλιώς θα έκαιγε τους ελαιώνες και όλα τα δέντρα (αυτά που κάψαμε μόνοι μας σχεδόν δύο αιώνες αργότερα) στα πεδινά, αν δεν υπέκυπταν. Με εγκύκλιό του μάλιστα, που στάλθηκε στις 22 Σεπτεμβρίου, τους παρακινούσε να προσκυνήσουν, αλλιώς «ας είναι η αμαρτία εις τον λαιμό σας και όψεσθε εν ημέρα κρίσεως…».

Τέσσερις μέρες αργότερα ήλθε και η απάντηση των Μεσσηνίων: «…κοντά εις τόσας άλλας παρανομίας, τας οποίας κάμνετε καθ’ ημέραν εις τα αδύνατα μέλη, ημπορείτε να μεταχειριστείτε το αυτό και εις τα άψυχα δέντρα…». Ακόμα πιο χαρακτηριστική υπήρξε η απάντηση του Κολοκοτρώνη εκ μέρους των Μεσσηνίων: «Αυτό οπού μας φοβερίζεις να μας κόψεις και κάψεις τα καρποφόρα δέντρα μας δεν είναι της πολεμικής έργον· διότι τα άψυχα δέντρα δεν εναντιώνονται εις κανένα· μόνο οι άνθρωποι οπού εναντιώνονται έχουνε στρατεύματα και σκλαβώνεις· και έτσι είναι το δίκαιον του πολέμου· με τους ανθρώπους και όχι με τα άψυχα δέντρα· όχι τα κλαριά να μας κόψεις, όχι τα δέντρα, όχι τα σπίτια που μας έκαψες, μόνον πέτρα πάνω στην πέτρα να μην μείνει, ημείς δεν προσκυνούμε. Τι τα δέντρα μας αν τα κόψεις και τα κάψεις, την γην δεν θέλει την σηκώσεις και η ίδια η γη που τα έθρεψε αυτή η ίδια γη μένει δική μας και τα μετακάνει. Μόνο ένας Έλληνας να μείνει πάντα θα πολεμούμε και μην ελπίζεις πως την γην μας θα την κάμεις δική σου· βγάλτο από το νου σου».

Η Συνθήκη του Λονδίνου

Σε αυτή τη δύσκολη για την πατρίδα περίσταση οι λεγόμενες Μεγάλες Δυνάμεις της εποχής, όπως αυτές εξέφραζαν την ευρωπαϊκή διπλωματία, αναθεώρησαν (η πολιτική είναι πάντα ρευστή) τις απόψεις τους και άλλαξαν στάση απέναντι στην Ελληνική Επανάσταση. Σε αυτή τη μεταστροφή βασικό ρόλο έπαιξε ο νέος υπουργός Εξωτερικών της Αγγλίας Γεώργιος Κάνινγκ, που έδωσε μια πιο φιλελεύθερη τροπή στην εξωτερική πολιτική της Γηραιάς Αλβιόνας. Αποτέλεσμα αυτής της μεταστροφής υπήρξε η Συνθήκη του Λονδίνου, που υπογράφτηκε στις 24 Ιουνίου 1927 από την Αγγλία, τη Γαλλία και τη Ρωσία. Στη Συνθήκη αυτή, που ουσιαστικά υπήρξε το πρώτο βήμα για την ανεξαρτησία της χώρας, ιδρυόταν ελληνικό κράτος υπό την επικυριαρχία του Σουλτάνου, με σύνορα τον Αμβρακικό και τον Παγασητικό Κόλπο.

Στη «Συνθήκη Ειρηνεύσεως της Ελλάδος» υπήρχε σχετικό άρθρο, το οποίο προέβλεπε την επέμβαση των τριών δυνάμεων σε περίπτωση που οι εμπόλεμοι δεν δεχόντουσαν τους όρους που προβλέπονταν από τη σχετική Συνθήκη. Για την κατανόηση και την πρακτική πλευρά της εφαρμογής της Συνθήκης κατέπλευσαν στην Πελοπόννησο ο αγγλικός στόλος υπό τον αντιναύαρχο Κόδριγκτον, ο γαλλικός υπό τον υποναύαρχο Δεριγνύ και ο ρωσικός υπό τον υποναύαρχο Χέυδεν. Η εκεί παρουσία τους θα σήμαινε και το τέλος των εχθροπραξιών.

Η Ελλάδα από την πλευρά της δέχτηκε πρόθυμα την πρόταση των τριών συμμάχων σε αντίθεση με τον Σουλτάνο, ο οποίος δεν έκρυψε την έντονη δυσαρέσκειά του, μια και δεν έβλεπε με καλό μάτι κάθε επέμβαση στην εμβέλεια της επικράτειάς του.

Οι κινήσεις του Κολοκοτρώνη

Στο μεταξύ ο Κολοκοτρώνης δεν έμεινε με σταυρωμένα χέρια περιμένοντας τον Κεχαγιάμπεη να πραγματοποιήσει τις απειλές του. Τέλος Σεπτεμβρίου έφτασε στον Αλμυρό και ήρθε σε επαφή με τους Μανιάτες προκειμένου από κοινού να λάβουν σοβαρές αποφάσεις. Από αυτούς ζήτησε μια «πολύκωπον ταχύπλουν σκαμπαβίαν» και την έστειλε προς τον συμμαχικό στόλο με αποστολή να ενημερώσει τους ναυάρχους σχετικά με τις απειλές του Ιμπραήμ, ο οποίος σκόπευε να προβεί σε γενοκτονία κατά των ξεσηκωμένων Πελοποννησίων.

Στο μεταξύ είχε λάβει μήνυμα από τον Βασίλη Αλωνιστιώτη ότι «το Φανάρι αρχίζει να προσκυνεί, μόνο λάβε μέτρα». Ο ακάματος Κολοκοτρώνης βρέθηκε μεμιάς στο Φανάρι. Ωστόσο το μήνυμά του προς τις ξένες δυνάμεις είχε πιάσει τόπο, αφού και οι ναύαρχοι έστειλαν τους πλοιάρχους τους να διαπιστώσουν αν ευσταθούσαν οι καταγγελίες του Γέρου του Μοριά. Πράγματι οι απεσταλμένοι διαπίστωσαν την καταστροφή από τον Αλμυρό ώς και την Καλαμάτα βλέποντας παντού καμένη γη, καταστροφές κι ερήμωση. Οι ξένοι διαμαρτυρήθηκαν στον Κεχαγιάμπεη, ωστόσο εκείνος συνέχιζε την πολιτική της φωτιάς και του τσεκουριού, σύμφωνα με τις διαταγές που είχε λάβει από τον Ιμπραήμ. Ο δρόμος προς το Ναβαρίνο είχε ανοίξει!

Το χρονικό ως τη ναυμαχία

Ήδη ο τουρκοαιγυπτιακός στόλος, υπό τους Ταχίρ Πασά, Μουχαρέμ Μπέη και Μουσταφά Μπέη, είχε προλάβει να πάρει θέση έχοντας προσορμισθεί στη λιμνοθάλασσα του Ναβαρίνου (Πύλος) πριν προλάβει ο Δεριγνύ να τον εμποδίσει. Στόχος, τώρα, των τριών ναυάρχων ήταν να παρεμποδίσουν τη μεταφορά αιγυπτιακών στρατευμάτων σε άλλες περιοχές της Πελοποννήσου. Ο Κόδριγκτον, που είχε το γενικό πρόσταγμα, είχε ήδη διαμηνύσει στον Ιμπραήμ από τις 7 Σεπτεμβρίου ότι ο στόλος του βρισκόταν εκεί για να επιβάλει ανακωχή και τον είχε προειδοποιήσει ότι τυχόν άρνησή του θα τον υποχρέωνε να την επιβάλει διά της βίας. Ο Ιμπραήμ, όπως απεδείχθη, δεν έλαβε στα σοβαρά τις απειλές που του είχε διαμηνύσει ο Κόδριγκτον και συνέχιζε με αμείωτη ένταση τις στρατιωτικές επιχειρήσεις του στην Πελοπόννησο. Μάλιστα τις επόμενες μέρες, δύο μοίρες του τουρκοαιγυπτιακού στόλου εξήλθαν από το Ναβαρίνο με κατεύθυνση την Ύδρα και την Πάτρα. Ωστόσο μπροστά τους βρήκαν τον συμμαχικό στόλο με αποτέλεσμα να επιστρέψουν και να προσορμισθούν και πάλι στο Ναβαρίνο.

Η απειθαρχία του Ιμπραήμ να ακολουθήσει τις προσταγές των τριών δυνάμεων, οι οποίες επόπτευαν αν γίνονταν σεβαστές οι αποφάσεις που υπογράφηκαν υπό τη μορφή συνθήκης στο Λονδίνο, ανάγκασαν τους τρεις ναυάρχους να αλλάξουν πολιτική και… γραμμή πλεύσης! Έτσι τα πλοία των συμμάχων έπλευσαν προς τον κόλπο του Ναβαρίνου και από εκεί επιτηρούσαν κανονικά τις κινήσεις του τουρκοαιγυπτιακού στόλου, ο οποίος αποτελούνταν από 89 συνολικά σκάφη, 41 εκ των οποίων ήταν μεταγωγικά. Τα οκτώ πλοία του υπόλοιπου στόλου ήταν αυστριακά. Ο αριθμός των συμμαχικών πλοίων ήταν αρκετά μικρότερος και αποτελούνταν από 12 βρετανικά πλοία με επικεφαλής τη ναυαρχίδα «Ασία», επτά γαλλικά με ναυαρχίδα τη φρεγάτα «Σειρήνα» και οκτώ ρωσικά με ναυαρχίδα το πλοίο «Αζόφ».

Ναυμαχία ενόψει!

Ήταν μεσημέρι της 8ης Οκτωβρίου 1827, όταν τα πλοία του συμμαχικού στόλου άρχισαν να εισπλέουν στον κόλπο του Ναβαρίνου, με επικεφαλής την αγγλική ναυαρχίδα «Ασία». Ο Κόδριγκτον φρονούσε ότι έστω και την τελευταία στιγμή ο Ιμπραήμ θα έκανε πίσω και θα έσπευδε να συμφωνήσει με την προτεινόμενη ανακωχή. Αντί άλλης απάντησης, οι Αιγύπτιοι πέρασαν στη δράση και άρχισαν τους πυροβολισμούς κατά της αγγλικής λέμβου, την οποία είχε στείλει με λευκή σημαία ο Κόδριγκτον προς συνεννόηση. Οι πυροβολισμοί είχαν ως αποτέλεσμα να σκοτωθεί ο Έλληνας πηδαλιούχος της Πέτρος Μικέλης. Ταυτόχρονα, μάλιστα, άρχισαν και κανονιοβολισμοί εναντίον της αγγλικής και της γαλλικής ναυαρχίδας.

Ο Κόδριγκτον, μετά τη μη αναμενόμενη αντίδραση του Ιμπραήμ, δεν είχε άλλη λύση. Με τους πρώτους κανονιοβολισμούς έδωσε το παράγγελμα της επίθεσης. Παρά την αριθμητική υπεροχή του τουρκοαιγυπτιακού στόλου και τη βοήθεια των πυροβολείων της Σφακτηρίας, ένα νησάκι που σχεδόν φράζει τον κόλπο του Ναβαρίνου, η ναυμαχία αμέσως έκλινε υπέρ του συμμαχικού στόλου, που είχε μεγαλύτερη δύναμη πυρός. Γύρω στις 6 το απόγευμα η λιμνοθάλασσα είχε γεμίσει από τα κατεστραμμένα πλοία του τουρκοαιγυπτιακού στόλου. Δώδεκα φρεγάτες, 22 κορβέτες και 25 μικρότερα πλοία είχαν βυθιστεί, ενώ 6.000 άνδρες σκοτώθηκαν ή πνίγηκαν. Οι σύμμαχοι έχασαν 172 άνδρες, ενώ οι τραυματίες ανήλθαν σε περίπου 500. Δύο πλοία καταστράφηκαν ολοσχερώς και αρκετά υπέστησαν εκτεταμένες ζημιές.

Ο αντίκτυπος της ναυμαχίας έτυχε μιας ποικιλίας συναισθημάτων (τα οποία πάντα τα όριζαν οι πολιτικές σκοπιμότητες) στις πρωτεύουσες των δυνάμεων που συμμετείχαν στη ναυμαχία.

Στο Λονδίνο ο πρωθυπουργός δούκας του Ουέλινγκτον χαρακτήρισε τη ναυμαχία «ατυχές και απαίσιο γεγονός», ενώ μια μερίδα πολιτικών υποστήριξε ότι ο Κόδριγκτον έπρεπε να παραπεμφθεί στο ναυτοδικείο για ανυπακοή, επειδή δεν είχε εντολή να δράσει. Αντίθετα, στο Παρίσι και τη Μόσχα η είδηση προκάλεσε μεγάλο ενθουσιασμό. Από την άλλη μεριά, ο Αυστριακός εμπνευστής της «Ιεράς Συμμαχίας» και μέγας εχθρός της ελληνικής Επανάστασης πρίγκιπας Μέτερνιχ χαρακτήρισε την καταστροφή του τουρκοαιγυπτιακού στόλου ως «αρχή της βασιλείας του χάους».

Ανεξάρτητα από τα συναισθήματα που γέμισε τους ξένους, η ναυμαχία του Ναβαρίνου σήμανε την αρχή της ελευθερίας και της ανεξαρτησίας της Ελλάδας, πράγμα που άρχισε να δρομολογείται ταχέως, παρά τη συνεχιζόμενη σφοδρή αντίδραση του Σουλτάνου. Οι τρεις δυνάμεις επέβαλαν τελικά τη θέλησή τους και το νέο ελληνικό κράτος ήταν γεγονός, είχε σχηματιστεί με βόρεια σύνορα τη γραμμή Αμβρακικού – Παγασητικού.

Διαβάστε επίσης:

ΣΥΡΙΖΑ: Πόλωση με Ν.Δ., στάση αναμονής για ΚΙΝΑΛΛ

Η κυβέρνηση προσπαθεί να κερδίσει χρόνο πριν η νέα μετάλλαξη «καταπιεί» και την Ελλάδα

Πετάμε στα σκουπίδια φαγητό 200.000 ανθρώπων