Χωρίς να διακοπεί η προσπάθεια επικοινωνίας των ΗΠΑ με την Τουρκία, σε μία διαδικασία αμοιβαίας κατανόησης και εξασφάλισης των ενδιαφερόντων και των δύο πλευρών, η Ουάσιγκτον επιλέγει, προς χάριν εξέλιξης των συνομιλιών, να εφαρμόσει διαπραγματευτικό ζίου – ζίτσου στο καθεστώς Ερντογάν (βλ. «Getting to Yes», Roger Fisher, William Ury, Bruce Patton, Second Edition, page 107, Houghton Mifflin Company, Boston / New York / London,1991).

Όπως εγκαίρως επισημάνθηκε από το «Ποντίκι» οι απαιτήσεις και οι διπλωματικές επιλογές της Τουρκίας συγκρούονται ευθέως με το θεσμικό πλαίσιο και τη νομοθεσία της υπερδύναμης.

Η Άγκυρα, μετά τις συνομιλίες στις ΗΠΑ, επανέφερε στη δημόσια συζήτηση το θέμα των ελληνοτουρκικών σχέσεων και των εξοπλισμών της Ελλάδος, επειδή με τη σαθρή επιχειρηματολογία που προβάλλει δεν πείθει ότι η Ελλάδα χρησιμοποιεί αμερικανικά αεροσκάφη και οπλικά συστήματα, που προμηθεύουν αμερικανικές επιχειρήσεις, για να απειλήσει και να παραβιάσει κυριαρχικά δικαιώματα της Τουρκίας.

Η… μυωπία της Άγκυρας

Η Άγκυρα εθελοτυφλεί και παραβλέπει, υποσκάπτοντας τη συμμαχική συνοχή, ότι κάθε ελληνική κίνηση εξυπηρετεί εθνικές και συμμαχικές γεωστρατηγικές προτεραιότητες. Θεωρώντας η Άγκυρα ότι η καταγγελία γίνεται βαρύτερη σε βάρος της Ελλάδος μεθόδευσε στη Θράκη με κάθε μέσο – οικονομικό, συναισθηματικό, παρεμβατικό – επιστολή διαμαρτυρίας προς τον ΟΗΕ για «καταπιεστική» ελληνική πολιτική σε βάρος της μειονότητας.

Όσοι συνυπογράφουν την επιστολή στην Ελλάδα προφανώς και δεν διώκονται ούτε φυλακίζονται, ενώ εκτελούνται άμεσα αποφάσεις που σχετίζονται με προσφυγές Ελλήνων πολιτών στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο. Αναδεικνύοντας με επιμονή και πολιτική σαφήνεια την απόγνωση στην οποία περιέρχεται η Τουρκία με τις άστοχες, άκαιρες και υστερόβουλες πολιτικές της, που στρέφονται κατά του ΝΑΤΟ και της Ε.Ε., συμβάλλουμε στην ορθολογισμένη αντιμετώπιση των προκαλουμένων ζημιών και επερχόμενων κινδύνων.

Στο ίδιο πλαίσιο, όμως, εντάσσεται και η άμεση καταδίκη ακραίων καταστάσεων, όπως το κάψιμο ιερών βιβλίων, που συνέβη από ακρότατο κομματικό σχήμα στη Σουηδία. Η Ευρώπη καταδικάζει άμεσα ενέργειες μισαλλοδοξίας και συμπαρίσταται στην τουρκική διαμαρτυρία, απαιτώντας όμως από την Άγκυρα να μην χρησιμοποιεί ατυχέστατα γεγονότα για να αποφεύγει προσχηματικά τις συμμαχικές της υποχρεώσεις.

Η τουρκική διαφοροποίηση σε θέματα γεωστρατηγικών επιδιώξεων του ΝΑΤΟ και της Ε.Ε. προβάλλεται καθημερινώς από τον Πρόεδρο Ερντογάν και τους υπουργούς του τουρκικού καθεστώτος συμπαρασύροντας σε αδιέξοδο και την ασθμαίνουσα τουρκική αντιπολίτευση, που βεβαίως σε τίποτε δεν διαφοροποιείται από την τουρκική κυβέρνηση.

Όλο το πολιτικό σύστημα της Τουρκίας, εμποτισμένο από τις αρχές του Κεμαλισμού, δεν διανοείται να αποστασιοποιηθεί από το παρελθόν που δημιούργησε η ισχυρότατη αυταρχική προσωπικότητα ενός Τούρκου ηγέτη που τιμάται ως ο πατέρας του τουρκικού κράτους.

Η απόγνωση των Τούρκων πολιτικών και των κομμάτων βυθίζει τη χώρα σε μεγαλύτερα προβλήματα, τα οποία πολλοί θεωρούν ότι θα επιλυθούν με τις εκλογές. Βέβαια όποιος θέλγεται από παρόμοιες απόψεις, συνειδητά πλανάται «πλάνην οικτράν».

Η επιλογή της έντασης

Οι τουρκικές παρεμβατικές επιλογές, η ένταση, η διεκδίκηση περιφερειακού ρόλου θα συνεχισθούν. Για την Ατλαντική Συμμαχία, την Ε.Ε., τα κράτη – μέλη και κυρίως για την Ελλάδα και την Κύπρο καθώς και για την Αίγυπτο, το Ισραήλ και τα ΗΑΕ, εάν ερμηνεύουν ορθά τις εξελίξεις, δεν μπορεί να δημιουργείται η παραμικρή προσδοκία αλλαγής πολιτικής συμπεριφοράς στην Άγκυρα οποιοσδήποτε σχηματισμός, δημοκρατικά εκλεγμένος ή αυταρχικά επιβεβλημένος, και αν κυβερνά την Τουρκία.

Η δομή του τουρκικού κράτος βασίζεται στις συνεχείς διεκδικήσεις διότι διαχρονικά εκτιμάται από τις ηγεσίες, το στρατιωτικό κατεστημένο αλλά και τον τουρκικό λαό ότι διεθνείς συνωμοσίες οδήγησαν την Οθωμανική Αυτοκρατορία στην πτώση της.

Κανείς μέσα στην Τουρκία δεν αντιλαμβάνεται ότι ο κύκλος της αυτοκρατορικής ζωής έκλεισε επειδή το επέλεξαν ο Κεμάλ, οι Νεότουρκοι και οι Τούρκοι πολίτες, οι οποίοι στη συγκεκριμένη ιστορική περίοδο θεώρησαν το χαλιφάτο εμπόδιο στην αυταρχική κεμαλική εξέλιξη.

Ο Κεμάλ ανταγωνίσθηκε τις σουλτανικές επιλογές και το χαλιφάτο σε μία εμφανέστατη προσπάθεια μονοκρατορίας. Για να πετύχει τους στόχους του άλλαξε την ταυτότητα των Τούρκων, συνέτριψε με τις επιλογές του την κυρίαρχη θρησκεία και επέτυχε η πολιτική του παρουσία να εκφράσει το σύνολο των νέων τουρκικών επιλογών, αδιαφορώντας για τις επιθυμίες και τις θρησκευτικές προτιμήσεις του λαού του.

Επιστροφή στο παρελθόν

Το 2000 ο Ταγίπ Ερντογάν εκτίμησε ότι το πλήρωμα του χρόνου έφθασε και ο Τούρκος πολίτης τον επέλεξε για να του εξασφαλίσει θρησκεία και ταυτότητα.

Η αναζήτηση κάθε Τούρκου ψηφοφόρου αποτέλεσε την πολιτική αγωνία του κ. Ερντογάν και των συνεργατών του. Έριξαν όλη τη φροντίδα στην οικονομική ανάπτυξη, όμως με προσανατολισμό δυτικότροπο, που εκ των πραγμάτων συγκρούεται με τις αυστηρές ισλαμικές αρχές – οικονομικές, τραπεζικές, κοινωνικές – που προωθούσε ο ίδιος πολιτικός ηγέτης με τη συνεργασία και αυστηρή καθοδήγηση του Φετουλάχ Γκιουλέν.

Οι αδυναμίες του πολιτικού εγχειρήματος ήταν εμφανέστατες και από την πλευρά της η Ελλάδα, σε όλα τα φόρα, αναδείκνυε την αδυναμία της πολιτικής μεταρρύθμισης επισημαίνοντας την επερχόμενη αποτυχία της προσπάθειας. Ήταν όμως η εποχή που όλοι, σύμμαχοι, εταίροι και φίλοι, με τις αναλύσεις τους απόπαιρναν κάθε ελληνική συμβολή στη δύσκολη συζήτηση που όλους μας απασχολούσε. Για τη συντομία της αφήγησης ο κόσμος όλος τελικώς συμφωνεί, ακόμη όμως με φανερή πολιτική δυσκολία, με τις ελληνικές επισημάνσεις.

Επιτέλους, χωρίς να χαρακτηρίζονται πλέον οι ελληνικές επισημάνσεις ως εμμονικές, συνολικά έχει διαπιστωθεί ότι ο ρόλος των τουρκικών διπλωματικών αρχών και των μυστικών υπηρεσιών του καθεστώτος ξεπερνά κάθε ανοχή του διεθνούς δικαίου και ειδικότερα των εξειδικευμένων συμφωνιών για τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις διπλωματικών και προξενικών αρχών (Βιέννη 1961, 1963).

Ο τουρκικός παρεμβατισμός ενοχλεί διότι προωθεί διχόνοια, γκετοποίηση, μισαλλοδοξία και ταυτοχρόνως επιδιώκει μόνο κατευθυνόμενη θρησκευτική εκπαίδευση, που μεταφέρει κλίμα μισαλλοδοξίας και συγκρούσεων στις σχολικές αίθουσες διδασκαλίας, πολώνοντας διδάσκοντες, μαθητές και φοιτητές.

Επίσης το τουρκικό καθεστώς, το οποίο δυστυχώς τον τελευταίο καιρό εμφανίζεται πολιτικά αδύναμο απέναντι στο «βαθύ τουρκικό κράτος», χρηματοδοτεί με τεράστια ποσά κάθε ενέργεια ακύρωσης της νομοθεσίας των χωρών στις οποίες έχουν μεταναστεύσει, διαβιούν ή καταφεύγουν Τούρκοι πολίτες αναζητώντας ασφαλέστερο περιβάλλον, πολιτικό ή οικονομικό, για τους ίδιους και τις οικογένειές τους.

Το καθεστώς Ερντογάν επέτυχε οικονομική ανάπτυξη, που επιτρέπει διάθεση πόρων και για γκρίζες πολιτικές, επειδή οι οικονομικές τακτικές που ακολουθούνται απέχουν πάρα πολύ από ό,τι αντιλαμβανόμεθα στις σύγχρονες δημοκρατίες ως ευημερία.

Παρ’ όλες τις σχετικές και έγκαιρες επισημάνσεις οι τουρκικές ακρότητες εξασφάλιζαν την ανοχή πολλών μεταξύ συμμάχων και εταίρων. Σημαντικά στοιχεία προσδιορισμού της ανάπτυξής στις εξελιγμένες κοινωνίες είναι η ελευθερία του πολίτη, η ανεμπόδιστη έκφραση των ιδεών, η εκπαιδευτική εξέλιξη, η ελεύθερη επιλογή της εργασίας και του τόπου εγκατάστασης. Από όλες αυτές τις θεμελιώδεις αρχές των δυτικών δημοκρατιών τίποτε δεν εγγυάται η τουρκική δημοκρατία, που έχει επιτύχει να συγκαταλέγεται στην ομάδα των 20 αναπτυγμένων κρατών του κόσμου παραβιάζοντας όλα τα δικαιώματα των πολιτών της, χωρίς να εξαιρούνται από την επιλογή των τουρκικών κυβερνήσεων και οι επιχειρηματίες.

Οι μόνοι που ακόμη απολαμβάνουν προνομιακό καθεστώς, με κάποιες καταγραμμένες στιγμιαίες ακρότητες σε βάρος τους, είναι οι Τούρκοι ανώτατοι αξιωματικοί. Δυστυχώς τον διαπιστωμένο αυταρχισμό και την αυταπόδεικτη παρεμβατική πολιτική της Τουρκίας επιμόνως ακόμη αρνούνται να διερευνήσουν σε βάθος σύμμαχοι, εταίροι, διεθνείς οργανισμοί και οργανώσεις που ενδιαφέρονται για την προστασία των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, την ισορροπημένη ανάπτυξη των κοινωνιών, αλλά και των γειτονικών κρατών μέχρι τη στιγμή που οι τουρκικές μεθοδεύσεις άρχισαν να απειλούν την εσωτερική σταθερότητα στα κράτη – μέλη της Ε.Ε., στις ΗΠΑ, αυξάνοντας την ανησυχία, εντονότατα τον τελευταίο καιρό, εξ αιτίας των γεωστρατηγικών ακυρώσεων που επιφέρει η τουρκική στάση.

Οι συνεχείς διαπιστώσεις μεγάλου αριθμού ομονοούντων κρατών περί της ακρότητας των τουρκικών αξιώσεων δικαιολογούν σε πολύ μεγάλο βαθμό την έντονη ανησυχία που εκφράζεται σταθερά από τον ελληνικό λαό.

Ευτυχώς για τις ανάγκες της περιφερειακής σταθερότητας άμεσοι αρωγοί στις επιλογές της Ε.Ε. και της Ελλάδος, για να αντιμετωπισθεί με επιτυχία η τουρκική προκλητικότητα, έρχονται οι νομοθέτες και τα θεσμικά όργανα των ΗΠΑ, χωρίς κατ’ ανάγκη να προβάλλουν, ως άμεση προτεραιότητα, περισσότερες κυρώσεις και τιμωρητικές απαιτήσεις σε βάρος της Τουρκίας.

Με τον τρόπο που επιλέγεται γίνεται σοβαρή προσπάθεια να αποφευχθεί κάθε πιθανή εντύπωση περί δήθεν «μανιπουλαρίσματος» της κοινής γνώμης με επιδίωξη την εμπλοκή των ΗΠΑ στις εσωτερικές πολιτικές εξελίξεις της Τουρκίας.

Ίσως η πολιτική της Ουάσιγκτον να μην αποτελεί ευχάριστη επιλογή για κάποιες τάσεις μεταξύ των Ελλήνων πολιτών, αλλά με πολιτικό ορθολογισμό δικαιολογημένα αποτελεί κυρίαρχη τάση της εποχής μας η αποφυγή δηλώσεων και μέτρων που βάζουν στη γωνία σύμμαχο και εταίρο, κυρίως στη διάρκεια προεκλογικής περιόδου, όταν ολόκληρος ο κόσμος κινδυνεύει κάθε λεπτό να μεταβληθεί σε «Κόλαση του Δάντη».

* Ο δρ Θεόδωρος Ι. Θεοδώρου είναι πρέσβης επί τιμή

Διαβάστε επίσης:

Στον τάκο της Βουλής: Βραχυκυκλώνει την κυβέρνηση η πρόταση δυσπιστίας του ΣΥΡΙΖΑ για τις υποκλοπές

Υπό όρους και μετά τις εκλογές τα F-16 στην Τουρκία

ΚΚΕ: Καμία ανοχή στο κυβερνητικό δόγμα για τις παρακολουθήσεις