H ιστορία του Ταζ Μαχάλ έχει καθιερωθεί στο παγκόσμιο συλλογικό ασυνείδητο ως μία ιστορία απόλυτης συζυγικής αγάπης -κατάλληλη να έκαναν εξιστορείται τον μήνα Φεβρουάριο που συμπεριλαμβάνει στο εορτολόγιό του την ημέρα των ερωτευμένων– καθώς χτίστηκε από τον Μογγόλο Αυτοκράτορα Σαχ Τζαχάν για να τιμήσει την σύζυγό του Μουμταζ Μαχάλ η οποία πέθανε κατά τον τοκετό του 14ου παιδιού τους.

Φέρνει, όμως, μαζί της, υπόρρητα, ένα πλήθος σημειολογικών μηνυμάτων που ξεκινούν από τη μητρική θνησιμότητα, η οποία ακόμη μαστίζει χώρες με ιδιόμορφους δείκτες ανάπτυξης, ιδιαίτερα σε συγκεκριμένες γεωγραφικές κατανομές τους -όπως η Ινδία που φιλοξενεί το μοναδικό αυτό αρχιτεκτονικό μνημείο- και συνεχίζουν στην εξεικόνιση της αλαζονείας της εξουσίας, καθώς ο θρύλος λέει πως ο Σαχ Τζαχάν ήθελε να χτίσει απέναντι από το Ταζ Μαχαλ ένα ίδιο, μαύρο, Ταζ Μαχάλ αφιερωμένο στον εαυτό του. Καθώς το κόστος ενός τέτοιου εγχειρήματος θα ήταν απαγορευτικό, με τόνους μαύρου μαρμάρου να πρέπει να μεταφερθούν από την Ευρώπη, ένας από τους γιούς του, εκμεταλλευόμενος μία παροδική σωματική ασθένεια του πατέρα του, αφού επικράτησε των αδελφών του στη μάχη της διαδοχής, έθεσε τον πατέρα του σε κατ´ οίκον περιορισμό στο γειτονικό φρούριο της Άγκρα, ώστε να μπορεί να βλέπει από το παράθυρό του, καθημερινώς, το αγαπημένο του Ταζ Μαχάλ, χωρίς -όμως- να έχει τη δυνατότητα να το επισκεφθεί, υπό την αιτιολόγηση πως ο ηλικιωμένος αυτοκράτορας είχε χάσει την ευθυκρισία του και τη συνακόλουθη ικανότητα να κυβερνά σωστά, με γνώμονα το μέτρο και την επιδίωξη της ευημερίας του λαού του.

Καθώς η αληθής ιστορική πρόθεση ανέγερσης ενός μαύρου Ταζ Μαχάλ αμφισβητείται από τους ερευνητές, η έκφραση «μαύρο Ταζ Μαχάλ» έφτασε να αποτελεί φραστικό ισοδύναμο του φιλοσοφικού όρου «μαύρος κύκνος», ο οποίος περιγράφει ολιγοπίθανα γεγονότα με ανατρεπτικό αντίκτυπο στην εμπεδωμένη γνώση και βεβαιότητα, εγγεγραμμένα στο σχήμα της «αρχής της διαψευσιμότητας» του Καρλ Πόπερ, αφού για αιώνες η έκφραση «μαύρος κύκνος» δήλωνε το απίθανο και το εξωπραγματικό, με τους πάντες να πιστεύουν πως όλοι οι κύκνοι είναι λευκοί μέχρι που οι εξερευνητές βρήκαν μαύρους κύκνους στο νότιο ημισφαίριο. 

Ένα «μαύρο Ταζ Μαχάλ», λοιπόν, ήταν για τη γενιά μας τόσο η οικονομική κρίση που έπληξε σφοδρά τη χώρα μας, την Ευρώπη και όλον τον κόσμο, μετά το 2008, ξεκινώντας -λίγο νωρίτερα- από τις ΗΠΑ, καθώς η ευρεία πεποίθηση και η ταυτόσημη ευσεβής προσδοκία της κοινής γνώμης αλλά και των ειδικών του τραπεζο-οικονομικού και πολιτικού συμπλόκου ήταν ότι θα εξακολουθούσανε να βιώνουμε αέναους κύκλους ευημερίας και ανάπτυξης, όσο και η κρίση της COVID-19 που ακολούθησε, αφού κάνεις δεν πίστευε πως θα δει ποτέ εικόνες πολιτών δυτικών κρατών με μάσκες στους δρόμους ή εκατομβικές νεκροπομπές όπως αυτές που κατέγραψαν οι κάμερες τηλεοπτικών σταθμών και κινητών στην Ιταλία, τον Μάρτιο του 2020, αλλά και ο πόλεμος στην Ουκρανία, μιας και όλοι ήμαστε σίγουροι πως δεν θα ξαναβλέπαμε τανκς στις ανατολικοευρωπαϊκές πεδιάδες μετά τη λήξη του Β´ Παγκόσμιου και του Ψυχρού πολέμου. 

Με τα ερωτήματα που αφορούν στις υπερφίαλες επιλογές ηγετών, εν μέσω περιόδων κρίσης, να πληθαίνουν και με την κριτική αμφισβήτηση των επιλογών των περασμένων γενεών, ακόμη και αν αυτές γίνανε στο όνομα της «αγάπης», να επιβάλλεται να συντελεσθεί με καθαρούς όρους άτεγκτης αντικειμενικότητας από εμάς, τους φυσικούς κληρονόμους της αβεβαιότητας και τελικούς διαχειριστές της επισφάλειας, εν τέλει, μένουν, ακόμη, πολλά «μαύρα Ταζ Μαχάλ» να ανακαλύψουμε…

*Ο Xρίστος Χ. Λιάπης είναι Ψυχίατρος – Διδάκτωρ Παν/μίου Αθηνών, Πρόεδρος ΔΣ ΚΕΘΕΑ και μέλος Επιτροπής Εμπειρογνωμόνων Δημόσιας Υγείας

Διαβάστε επίσης:

Η μάχη της καθημερινότητας

Από πού πάνε για το κέντρο;

Εξοπλιστικό πηγάδι δίχως πάτο