Νικόλας Σεβαστάκης
Καταγωγή ή οι ιστορίες των άλλων
Εκδόσεις: Πατάκη
Σελ.: 384

Μετά την πτώση της χούντας παρατηρήθηκε τόσο στη λεγόμενη γενιά του ΄70 όσο και σ’ εκείνην της επομένης δεκαετίας, κυρίως στην ποίηση, μια στροφή από το συλλογικό στο ιδιωτικό. Όλοι τότε έκαναν λόγο για τη γενιά του «ιδιωτικού οράματος», έναν όρο που πρώτος – ιδιαίτερα εύστοχα – καθιέρωσε ο Ηλίας Κεφάλας. Στον χώρο της λογοτεχνίας κυριαρχούν υπαρξιακά ζητήματα, ατομικά βάσανα και γενικότερα δράματα που σχετίζονται με τη φθορά, την αποξένωση, την απουσία της μνήμης και των κοινωνικών ζητημάτων. Δεν υπάρχει ενδιαφέρον για κοινές επιδιώξεις σε καμία πτυχή της κοινωνικής δραστηριότητας. Το λογοτεχνικό ενδιαφέρον μοιάζει να περιχαρακώνεται στην ατομικότητα των δημιουργών.

Μετά την εφιαλτική περίοδο της επταετίας η κοινωνία άλλαξε χρόνο, βρέθηκε απροετοίμαστη σε μιαν άλλη εποχή που φάνταζε λίγο πολύ μακρινή και κατά συνέπεια οι ζωές προσαρμόζονταν κακήν κακώς στις νέες συνθήκες που είχε επιβάλει η εξάπλωση της τηλεόρασης και το τσουνάμι των καταναλωτικών προτύπων. Οι άνθρωποι αναζητούσαν την ευχαρίστηση, την αναπλήρωση του χρόνου των στερήσεων και των περιορισμών.

Έμοιαζαν όλοι σαν να ήθελαν να ξεχάσουν, να αποκοπούν, να αποδράσουν μέσα στις διασκεδάσεις, να απολαύουν τις πρωτόγνωρες και υποσχετικές χαρές της ζωής που ξεδιπλώνονταν στην καθημερινότητα. Όλοι τότε «γούσταραν ελεύθερη και πλούσια ζωή», με ό,τι σημαίνει ο σαββοπουλικός αυτός στίχος, μέσα στο όργιο της αστυφιλίας που μετέτρεψε την πρωτεύουσα σε μιαν ασύνδετη κοινότητα επαρχιωτών – μιας ασυνάρτητης μάζας ανθρώπων που ποτέ δεν κατάφεραν να αποκτήσουν στην πραγματικότητα κοινωνική συνείδηση.

Αποκομμένος από το οικογενειακό παρελθόν του και τις μνήμες που το στοιχειώνουν, ο Αριστείδης Χειμωνίτης εργάζεται δίχως ιδιαίτερο ενθουσιασμό σε ένα ιδιωτικό φροντιστήριο ενός παλιού φίλου του πατέρα του ως φιλόλογος. Ο πατέρας του, ο Μάνθος Χειμωνίτης, είναι ένας επιτυχημένος και αναγνωρισμένος αρχιτέκτονας χαμηλών τόνων και υψηλών επιδόσεων, αφοσιωμένος στις δουλειές του και στα κτήρια που αναπαλαιώνει με έμπνευση και στοργή.

Η μητέρα του Μάνθου, η Δέσποινα Μπουζιάνη, είναι μια σχολαστική, σχεδόν εμμονική διορθώτρια – επιμελήτρια λογοτεχνίας, που με τη σειρά της «διορθώνει» τον κόσμο των λογοτεχνικών μυθιστορημάτων ζώντας περιχαρακωμένη στον ζωτικό της χώρο όπου βρίσκει διέξοδο στο κάπνισμα, στο ποτό, στις βρισιές και στη σιωπή.

Ταυτόχρονα, ο Αριστείδης διατηρεί μια σχέση απροσδιόριστης έντασης με τη Νεφέλη, μια κοπέλα η οποία αντιμετωπίζει το οικογενειακό δράμα ενός μικρού αδελφού με νοητική υστέρηση. Τέλος, εκτός από κάποιους συμπληρωματικούς χαρακτήρες, στο μυθιστόρημα κυριαρχούν δυο ακόμα περίεργα πρόσωπα: ένας άνθρωπος που «κατάφερε» να γίνει αποτυχημένος κομπάρσος του κινηματογράφου και ένας απεχθής, πρώην εκλεπτυσμένος χαφιές της επταετίας.

Ο Αριστείδης, ο κεντρικός ήρωας του οποίου παρακολουθούμε την ενηλικίωση, έχει εργασία χάρη στις γνωριμίες του πατέρα του αλλά και την ολόπλευρη στήριξη της οικογένειάς του για να απογαλακτιστεί από το πατρικό και να ζήσει ως σύγχρονος νέος, δηλαδή ανεξάρτητα. Όλο το πεδίο είναι ανοικτό για να αναμετρηθεί με τη ζωή, τους έρωτες και με το όνειρό του να γίνει συγγραφέας.

Στην αναζήτηση της συγγραφικής του ταυτότητας έρχεται σε επαφή με τον κόσμο της μνήμης. Τι αξίζει ένας συγγραφέας δίχως τις δικές του μνήμες, δίχως τις μνήμες των άλλων; Εδώ, θαρρώ ότι ο Σεβαστάκης υπαινίσσεται έναν κόσμο που από κεκτημένη ταχύτητα δεν… πρόλαβε το παρελθόν του!

Ο Αριστείδης στα πρώτα του βιβλία παλεύει με ήρωες της επιστημονικής φαντασίας. Στρέφει το βλέμμα του στο μέλλον, αλλά από το παρελθόν του ακούγεται η ηχώ ενός λησμονημένου κόσμου που ζητά τα δικαιώματά του στο παρόν. Οι υπαινιγμοί και οι προβολές διαθέτουν τη διακριτικότητα, την κομψότητα και την ευγένεια της λογοτεχνίας.

Ξαφνικά, δυο περιφερόμενες φιγούρες του παρελθόντος τραβούν από το μανίκι τον νεαρό συγγραφέα. Η γνωριμία μαζί τους θα ανοίξει τις πύλες του δράματος, δηλαδή του σκοτεινού κόσμου των σκιών, των αποκρύψεων, όπου όλα μυρίζουν δυσάρεστα και εξαγνιστικά ανθρωπίλα. Είναι η στιγμή που ο Χειμωνίτης θα βρεθεί αντιμέτωπος με την ύπαρξή του. Ο Αγαθάγγελος και ο Κρίστο, δυο ηλικιωμένοι, φίλοι εδώ και δεκαετίες αλλά και τόσο διαφορετικοί μεταξύ τους, θα συνοδεύσουν τον νεαρό συγγραφέα στα πρώτα βήματα της ενήλικης ζωής του.

Ο Αριστείδης καλείται πλέον να περάσει από τα καυδιανά δίκρανα του ιδιωτικού ονείρου στο συλλογικό όνειρο, εκεί που η καταγωγή του τον συνδέει με τους άλλους. Έτσι, μέσα από μιαν επώδυνη διαδικασία, μέσω τρίτων, μαθαίνει την ιστορία της μάνας του που επί χούντας βασανίστηκε άγρια και όχι μόνο δεν λύγισε αλλά έφερε σε απελπισία τους ίδιους τους βασανιστές της, δημιουργώντας έναν θρύλο γύρω από το πρόσωπό της ως η γυναίκα που λύγισε τα κτήνη της χούντας.

Πρόκειται για έναν χαρακτήρα δύσκολο καθώς ο δικός της άθλος δημιουργεί τύψεις στον περίγυρό της αλλά και στην ίδια που απομονώνεται διατηρώντας αποστάσεις από τους άλλους – λες και η ζωή της τους τρομάζει…

Ταυτόχρονα, ο Αριστείδης προσπαθεί να ανακαλύψει και τις άγνωστες πτυχές του πατέρα του, να γεφυρώσει τις αποστάσεις, να ακούσει καλύτερα εκείνον τον ήχο του αίματος που τον ενώνει με έναν κόσμο που δεν έζησε – καθώς τον κουβαλά μέσα του, στις ιστορίες των άλλων.

Ο μυθιστορηματικός χώρος είναι κατά κύριο λόγο η Αθήνα και οι ρεαλιστικές περιγραφές κτισμάτων, δρόμων και περιοχών χαρίζουν μιαν ιδιαίτερη ζωντάνια στην αφήγηση. Ο Σεβαστάκης, μέσα από μια πολύπλοκη όσο και πολυσήμαντη αφήγηση μιας απλής, στην ουσία, ιστορίας, που δεν είναι άλλη από τη δοκιμασία της ενηλικίωσης ενός νεαρού συγγραφέα, μας αποκαλύπτει ιδιαίτερα εύστοχα και εμπνευσμένα, μέσα από την αισθητική ατμόσφαιρα της λογοτεχνίας, την ιδιαίτερα ταραγμένη και πολυκύμαντη ιστορική περίοδο που καλύπτει το διάστημα από τη δεκαετία του 1960 έως και τις αρχές του 21ου αιώνα. Το παρελθόν γίνεται ένας αποσπασματικός καθρέφτης όπου μέσα από θραύσματα και σκιές αναδύονται ζωντανοί άνθρωποι, που μεταφέρουν από γενιά σε γενιά ένα κομμάτι του εαυτού τους ως ένα εξάρτημα της μεγάλης Ιστορίας.

Στο μυθιστόρημα του Σεβαστάκη παρακολουθούμε την επίδραση του παρελθόντος, μέσα από τις ιστορίες των άλλων, στη δική μας ζωή, καθώς θέτει το κυρίαρχο υπαρξιακό ζήτημα της διαδοχής των γενεών, εκείνη τη συντριπτική επιρροή που ασκεί η καταγωγή ωθώντας μας να ανακαλύψουμε τον δικό μας βηματισμό στον κόσμο, μαζί με τα σημάδια των ανθρώπων που προϋπήρξαν στις σκέψεις μας, στο σώμα μας, στο βλέμμα μας, τον τρόπο δηλαδή που βιώνουμε πραγματικά τον εαυτό μας.

Το παρελθόν μάς έλκει θαρρείς μεταφυσικά σε έναν κόσμο τετελεσμένο αλλά όχι νεκρό, ωστόσο ζοφερό, κάπως τρομακτικό, καθώς φωτίζει το πρόσωπό του στις ζωές μας.

Αυτό το μυθιστόρημα μιλά απλά, με την τρυφερότητα μιας παλιωμένης αγάπης, στέρεας από τις δοκιμασίες, για τις αζήτητες ιστορίες της μνήμης, τα περασμένα βάσανα που περνούν θαρρείς από γενιά σε γενιά, μέχρι να λυτρωθούν οι παλιές ζωές που κρύβονται μέσα στις νέες. Η ιστορία αυτή έχει πολλές παραπομπές όπως και η πραγματική ζωή, κυρίως όμως λεπτομέρειες που μόνο η διεισδυτική ματιά της λογοτεχνίας μπορεί να αναδείξει. Πρόκειται για ένα σημαντικό μυθιστόρημα που αξίζει να διαβαστεί!

Διαβάστε επίσης:

ΠΑΣΟΚ: «Φύλλο και φτερό» το πρόγραμμα της Ν.Δ.

KKE: Μάχη ψήφο – ψήφο για να κρατήσει τους 26 βουλευτές

Το τετράπτυχο της νέας επικοινωνιακής στρατηγικής του ΣΥΡΙΖΑ