Η κατάσταση ασφαλείας στη Μέση Ανατολή πάει «από το κακό στο χειρότερο» και δικαίως θα μπορούσε να χαρακτηριστεί «χαοτική».

● Οι ισραηλινές ένοπλες δυνάμεις διεξάγουν εκ νέου χερσαίες και αεροπορικές πολύνεκρες επιχειρήσεις στη Λωρίδα της Γάζας, βομβαρδίζουν και καταστρέφουν εντός της Συρίας κυρίως αποθήκες όπλων του πρώην καθεστώτος Άσαντ, στοχοποιούν, εντός του Λιβάνου, ηγετικά στελέχη της Χεζμπολάχ και καταστρέφουν εκτοξευτές βλημάτων και ρουκετών.

● Η Τουρκία συνεχίζει να «χειραγωγεί» τη νέα μεταβατική συριακή κυβέρνηση του Αχμέντ Χουσεΐν Αλ Σαράα (ή Τζολάνι), να υποστηρίζει τις επιθέσεις των φιλο-τουρκικών ένοπλων οργανώσεων κατά των συρο-κουρδικών δυνάμεων στη βορειοανατολική Συρία και να προετοιμάζεται να επανδρώσει συριακά αεροδρόμια (αεροπορική βάση Tiyas στην επαρχία Χομς και στρατιωτικό αεροδρόμιο της Παλμύρας στην κεντρική Συρία).

● Τις προηγούμενες ημέρες ο προσωρινός Πρόεδρος της Συρίας διόρισε δικούς του ανθρώπους σε σημαντικές θέσεις του υπουργικού συμβουλίου και μειονοτικούς (Κούρδους, Δρούζους, χριστιανούς και αλαουίτες) σε λιγότερο κρίσιμα υπουργεία.

● Στις παράκτιες περιοχές της Συρίας, δηλαδή στις περιοχές των Σύρων αλαουιτών, συνεχίζονται οι επιθέσεις των υποστηρικτών του Άσαντ κατά των κυβερνητικών δυνάμεων και αντιστρόφως.

● Στην Υεμένη σχεδόν καθημερινά μέχρι και την 30η Μαρτίου, οι αμερικανικές δυνάμεις της Κεντρικής Διοίκησης των Αμερικανών (U.S. Central Command) διεξήγαγαν δεκάδες αεροπορικές επιθέσεις κατά στρατοπέδων, αποθηκών όπλων, εκτοξευτών βαλλιστικών βλημάτων, αλλά και κατά των ηγετικών στελεχών των σιιτών ανταρτών Χούθι.

Η συγκρουσιακή κατάσταση είναι πιθανό να επεκταθεί και ανατολικότερα του Περσικού Κόλπου, καθώς στις αρχές Μαρτίου ο Αμερικανός Πρόεδρος απέστειλε επιστολή στην Τεχεράνη, με την οποία ζητούσε να διαπραγματευτεί μια πυρηνική συμφωνία με την ιρανική ηγεσία.

Σύμφωνα με δημοσίευμα του Reuters, η Τεχεράνη μέσω του Ομάν απάντησε στον Ντόναλντ Τραμπ ότι δεν προτίθεται να διαπραγματευτεί το πυρηνικό της πρόγραμμα υπό καθεστώς πίεσης. Στις 30 Μαρτίου, σε συνέντευξή του στο NBC News, ο Αμερικανός Πρόεδρος απείλησε με βομβαρδισμούς και επιπρόσθετες οικονομικές κυρώσεις κατά του Ιράν, εάν δεν επιτευχθεί η συμφωνία εντός δύο μηνών μεταξύ της Ουάσιγκτον και της Τεχεράνης.

Ανάπτυξη επιπρόσθετων αμερικανικών δυνάμεων

Προκειμένου να πεισθεί η ιρανική ηγεσία για τις προθέσεις του Ντόναλντ Τραμπ, ο Αμερικανός υπουργός Άμυνας Πιτ Χέγκσεθ διέταξε αφενός να παραταθεί η παραμονή του αεροπλανοφόρου Harry S. Truman στη Μέση Ανατολή, αφετέρου να αποπλεύσει το αεροπλανοφόρο Carl Vinson από τον Ειρηνικό Ωκεανό με προορισμό τη Μέση Ανατολή. 

Πέραν αυτών, η αμερικανική πολεμική αεροπορία ανέπτυξε τουλάχιστον τέσσερα στρατηγικά βομβαρδιστικά Stealth B-2 Spirit στην αμερικανο-βρετανική αεροπορική βάση της νήσου Ντιέγκο Γκαρσία (περίπου 1.800 χιλιόμετρα νότια της Ινδίας) στον Ινδικό Ωκεανό. Υπόψη ότι υπάρχουν μόνο 20 τέτοια αεροσκάφη, που μπορούν να μεταφέρουν βόμβες GBU-57 βάρους 30.000 λιβρών, ικανές να καταστρέψουν τις ενισχυμένες υπόγειες πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν.

Τον Οκτώβριο του 2024, δύο βομβαρδιστικά B-2 πραγματοποίησαν απευθείας πτήση από τις Ηνωμένες Πολιτείες και κατέστρεψαν πέντε υπόγειες ενισχυμένες στρατιωτικές εγκαταστάσεις των σιιτών ανταρτών Χούθι στην Υεμένη. Αυτό το βομβαρδιστικό αεροσκάφος ίσως είναι το μοναδικό που θα μπορούσε να καταστρέψει τις κύριες πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν, εάν η κυβέρνηση Τραμπ δώσει εντολή το επόμενο χρονικό διάστημα.

Η αυξημένη στρατιωτική παρουσία των Ηνωμένων Πολιτειών στην ευρύτερη περιοχή της Μέσης Ανατολής στοχεύει κυρίως 

● στην επιτάχυνση των ιρανο-αμερικανικών διαπραγματεύσεων για τη διακοπή του ιρανικού πυρηνικού προγράμματος,

● στον τερματισμό της ανάπτυξης των βαλλιστικών βλημάτων εδάφους-εδάφους μεγάλου βεληνεκούς που θα μπορούσαν να μεταφέρουν πυρηνικές κεφαλές 

● και στον περιορισμό της δραστηριότητας των δυνάμεων του σιιτικού «Άξονα Αντίστασης».

Πέρα από τις ακατάπαυστες δηλώσεις του Τραμπ, εκτιμάται ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν αποφασίσει να ασκήσουν «μέγιστη πίεση» στο ιρανικό καθεστώς, καθότι πιστεύουν ότι οι ιρανικές ένοπλες δυνάμεις έχουν υποστεί σημαντικές απώλειες κατά τη διάρκεια του πολέμου της Γάζας, όπως μεταξύ άλλων η εξουδετέρωση σε σημαντικό βαθμό του περιφερειακού «Άξονα Αντίστασης» και η καταστροφή σημαντικού μέρους της ιρανικής αεράμυνας.

Επομένως, το καθεστώς είναι περισσότερο ευάλωτο από ποτέ και, ως εκ τούτου, πολλοί Αμερικανοί και Ισραηλινοί αξιωματούχοι εκτιμούν ότι «είναι η κατάλληλη ευκαιρία για μια ευρεία στρατιωτική δράση κατά του Ιράν».

Να προσθέσουμε ότι Ισραηλινοί αξιωματούχοι, που συμμετείχαν σε μια «στρατηγική συνάντηση» στην Ουάσιγκτον την προηγούμενη εβδομάδα για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν, ζήτησαν την υποστήριξη των Αμερικανών ακόμη και για μονομερή ισραηλινή επίθεση στις ιρανικές πυρηνικές εγκαταστάσεις, παρότι μια τέτοια επιχείρηση θα ήταν λιγότερο αποτελεσματική από ένα κοινό αμερικανο-εβραϊκό χτύπημα. Το γεγονός αυτό καταδεικνύει ότι ο Νετανιάχου αφενός είναι αποφασισμένος να διεξαγάγει μια επίθεση μεγάλης κλίμακας κατά του Ιράν, αφετέρου υποψιάζεται ότι  ο Τραμπ μπορεί να αρνηθεί τη συμμετοχή των Ηνωμένων Πολιτειών.

Η Τεχεράνη προειδοποιεί…

Τα τελευταία 24ωρα, προκειμένου να αποτρέψουν ένα πιθανό χτύπημα των Αμερικανών ή και των Ισραηλινών κατά των πυρηνικών τους εγκαταστάσεων, ανώτεροι Ιρανοί αξιωματούχοι απειλούν ότι θα προχωρήσουν σε οπλοποίηση των πυρηνικών τους. Με τον όρο «οπλοποίηση των πυρηνικών» (nuclear weaponization) εννοούμε τη διαδικασία κατασκευής κεφαλών βαλλιστικών βλημάτων ή άλλου είδους βομβών με πυρηνική γόμωση, που συνιστά το τελευταίο στάδιο της κατασκευής ενός πυρηνικού όπλου πριν τη χρήση του.

Σύμφωνα με το Ινστιτούτο για τη Μελέτη του Πολέμου (Institute for the Study of War – ISW), o σύμβουλος του ανώτατου θρησκευτικού ηγέτη του Ιράν Αλί Λαριτζάνι δήλωσε στις 31 Μαρτίου ότι «ένα χτύπημα στις πυρηνικές εγκαταστάσεις θα αναγκάσει το Ιράν να αναπτύξει ένα πυρηνικό όπλο για να υπερασπιστεί την ασφάλειά του». Την ίδια ημέρα, παρόμοιες ήταν και οι δηλώσεις του σκληροπυρηνικού Ιρανού βουλευτή Αχμάντ Ναντέρι, ο οποίος τόνισε ότι «οι Ηνωμένες Πολιτείες δεν θα τολμούσαν να απειλήσουν με βομβαρδισμό το Ιράν, εάν το Ιράν είχε ατομική βόμβα».

Να προσθέσουμε ότι, τον Ιανουάριο του 2025, δυτικά μέσα ενημέρωσης ανέφεραν ότι ο Λαριτζάνι είχε επισκεφθεί ανεπίσημα τη Ρωσία, προκειμένου να λάβει ρωσική βοήθεια για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν. Κατά κάποιο τρόπο, αυτές οι δηλώσεις των Ιρανών αξιωματούχων απηχούν ως προτροπές προς τον ανώτατο θρησκευτικό ηγέτη προκειμένου να επιτρέψει την ανάπτυξη πυρηνικού όπλου, αλλά και ως προειδοποιήσεις προς την αμερικανική και ισραηλινή ηγεσία.

Πόσο απέχει το Ιράν από την απόκτηση πυρηνικού όπλου;

Πέρυσι, ο πρώην Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών Άντονι Τζον Μπλίνκεν είχε δηλώσει ότι «το Ιράν θα μπορούσε να παραγάγει αρκετό ουράνιο υψηλού εμπλουτισμού για μία βόμβα μέσα σε έξι έως επτά ημέρες».

Εξαιτίας της ιρανο-ισραηλινής στρατιωτικής αντιπαράθεσης τον περασμένο χρόνο, ένας συνεχώς αυξανόμενος αριθμός υψηλόβαθμων Ιρανών πολιτικών ζητούσαν, και μάλιστα δημοσίως, από την ιρανική ηγεσία να αναπτύξει πυρηνικά όπλα, καθότι όπως ισχυρίζονταν, το Ισραήλ μέσω ενός κρυφού προγράμματος πυρηνικών όπλων έχει καταφέρει να τα αποκτήσει εδώ και αρκετές δεκαετίες.

Θα πρέπει να σημειώσουμε ότι, το 2005, ο ανώτατος θρησκευτικός ηγέτης Αγιατολάχ Αλί Χαμενεΐ εικάζεται ότι εξέδωσε φετβά (θρησκευτικό διάταγμα), το οποίο απαγόρευε στους Ιρανούς τη χρήση όπλων μαζικής καταστροφής, συμπεριλαμβανομένων των πυρηνικών όπλων. Μέχρι τώρα, η φετβά έχει χρησιμοποιηθεί ως απόδειξη από Ιρανούς αξιωματούχους ότι η Ισλαμική Δημοκρατία δεν επιδιώκει την απόκτηση πυρηνικών όπλων. Ωστόσο, το τελευταίο χρονικό διάστημα, Ιρανοί θεολόγοι αμφισβητούν εάν ο φετβάς του Χαμενεΐ θα μπορούσε με κάποιο τρόπο να ακυρωθεί ή να παρακαμφθεί.

Να σημειώσουμε ότι το Ιράν υπέγραψε τη Συνθήκη για τη Μη Διάδοση των Πυρηνικών Όπλων (Non-Proliferation Treaty – NPT) το 1968 και την επικύρωσε (έθεσε σε ισχύ) το 1970. Επίσης, στις 18 Δεκεμβρίου του 2003, υπέγραψε αλλά δεν επικύρωσε το Επιπρόσθετο Πρωτόκολλο της NPT, σύμφωνα με το οποίο, οι επιθεωρητές της Διεθνούς Υπηρεσίας Ατομικής Ενέργειας (International Atomic Energy Agency – IAEA) αποκτούν διευρυμένα δικαιώματα πρόσβασης και ελέγχου, ακόμη και απροειδοποίητα, στο σύνολο των πυρηνικών εγκαταστάσεων μιας χώρας.

Για τον περιορισμό του πυρηνικού του προγράμματος, το Ιράν υπέγραψε το 2015 τη συμφωνία Κοινό Συνολικό Σχέδιο Δράσης (Joint Comprehensive Plan of Action – JCPOA). Ωστόσο, η αποχώρηση των Αμερικανών από τη συμφωνία (2018) επί προεδρίας Ντόναλντ Τραμπ και οι επακόλουθες ιρανικές παραβιάσεις έθεσαν εν αμφιβόλω το μέλλον της συμφωνίας και συνεπώς τον έλεγχο του ιρανικού πυρηνικού προγράμματος από την ΙΑΕΑ.

Ο Γενικός Διευθυντής της IAEA Ραφαέλ Γκρόσι δήλωσε στις 20 Ιουνίου 2024 ότι η IAEA δεν μπορεί πλέον να επαληθεύσει τον μη στρατιωτικό χαρακτήρα του ιρανικού πυρηνικού προγράμματος. Σύμφωνα με τον Γκρόσι, το Ιράν εμπόδισε τον οργανισμό να αποκτήσει εικόνα για βασικές πτυχές των πυρηνικών δραστηριοτήτων του. Δήλωσε επίσης ότι η απειλητική ρητορική από Ιρανούς αξιωματούχους σχετικά με την κατασκευή πυρηνικού όπλου είναι «απαράδεκτη».

Σε έκθεση του Κογκρέσου του 2024, αναφέρεται πως οι αμερικανικές υπηρεσίες πληροφοριών εκτιμούν ότι η Τεχεράνη έχει την ικανότητα να κατασκευάσει πυρηνικά όπλα, αλλά αφενός έχει σταματήσει το πρόγραμμα πυρηνικών όπλων της και αφετέρου δεν έχει κατακτήσει όλες τις απαραίτητες τεχνολογίες για την κατασκευή τέτοιων όπλων. Επίσης η ετήσια αξιολόγηση απειλών της Κοινότητας Πληροφοριών των Ηνωμένων Πολιτειών για το 2024 ανέφερε ότι «το Ιράν δεν προβαίνει επί του παρόντος στις βασικές δραστηριότητες ανάπτυξης πυρηνικών όπλων, οι οποίες είναι απαραίτητες για τη διεξαγωγή μιας πυρηνικής δοκιμής».

Στις αρχές Μαΐου 2024, ο Γκρόσι επισκέφθηκε την Τεχεράνη και το Ισφαχάν για να συζητήσει με τους Ιρανούς τη διεύρυνση της πρόσβασης των επιθεωρητών της ΙΑΕΑ στις πυρηνικές εγκαταστάσεις του Ιράν. Κατ’ αυτόν τον τρόπο η ΙΑΕΑ θα είχε τη δυνατότητα να εκτιμήσει με μεγαλύτερη ακρίβεια την πορεία τουλάχιστον του πολιτικού πυρηνικού προγράμματος του Ιράν, δηλαδή του πυρηνικού προγράμματος για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας.

Για το σοβαρό θέμα της πρόσβασης της ΙΑΕΑ στις ιρανικές πυρηνικές εγκαταστάσεις, ο Γκρόσι δήλωσε: «Χωρίς να έχουμε τη δυνατότητα να δούμε περισσότερα στο Ιράν, η ικανότητά μου να εγγυηθώ ότι όλα προορίζονται για ειρηνικές χρήσεις θα ήταν περιορισμένη. (…) Η διεθνής κοινότητα θα έπρεπε να αντιμετωπίσει την πραγματικότητα,  [δηλαδή] ότι δεν ξέρουμε τι μπορεί να έχει ή να μην έχει το Ιράν και οι χώρες ας βγάλουν τα συμπεράσματά τους…».

Τον ίδιο μήνα, η «Jerusalem Post» ανέφερε ότι, αν και το Ιράν συμφώνησε να παράσχει στην ΙΑΕΑ πληροφορίες σχετικά με τις πυρηνικές εγκαταστάσεις του, εντούτοις, από το 2022, έχουν αφαιρεθεί πολλές κάμερες παρακολούθησης και έχουν βρεθεί ίχνη ουρανίου σε μη αναμενόμενες τοποθεσίες. Στο ίδιο άρθρο η «Jerusalem Post» φιλοξενεί δηλώσεις διαφόρων Δυτικών επιστημόνων και ερευνητών σε θέματα πυρηνικών προγραμμάτων, οι οποίοι κρούουν τον κώδωνα του κινδύνου σχετικά με το χρόνο που υπολείπεται, προκειμένου το Ιράν να αποκτήσει πυρηνικό όπλο.

Συγκεκριμένα, η Ντάρια Ντολζίκοβα, ερευνήτρια στο πρόγραμμα Διάδοσης και Πυρηνικής Πολιτικής του Βασιλικού Διακλαδικού Ιδρύματος Μελετών (RUSI), είχε δηλώσει ότι «το Ιράν έχει επιτύχει 60% καθαρότητα ουρανίου και πλησιάζει το επίπεδο καθαρότητας 90%, που απαιτείται για την κατασκευή πυρηνικού όπλου… Αυτό είναι αρκετά ανησυχητικό…».

Ο Σίμον Χέντερσον, διευθυντής του Προγράμματος Πολιτικής του Κόλπου και Ενεργειακής Πολιτικής στο Ινστιτούτο της Ουάσιγκτον, δήλωσε στη Media Line ότι: «Αν καταστεί το Ιράν πυρηνική δύναμη, αυτό θα πυροδοτούσε μια αλυσιδωτή αντίδραση στη Μέση Ανατολή και σε όλο τον κόσμο… Πολλές άλλες χώρες ενδέχεται να αναπτύξουν μια μυστική στρατιωτική πυρηνική δυνατότητα… Η Αίγυπτος, η Τουρκία, η Σαουδική Αραβία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα θεωρούνται ως οι πιο πιθανές…».

* Ο Βασίλης Γιαννακόπουλος είναι ταξίαρχος ε.α. της Π.Α., γεωστρατηγικός αναλυτής ([email protected])

Διαβάστε επίσης:

Ο Λευκός Οίκος αντικρούει το δημοσίευμα για την αποχώρηση του Έλον Μασκ από την κυβέρνηση, αλλά δεν διαψεύδει

Αντίστροφη μέτρηση για τους δασμούς της «Ημέρας της Απελευθέρωσης» του Τραμπ

Ρωσικό βομβαρδιστικό Tupolev Tu-22M3 συνετρίβη στο Ιρκούτσκ