Η Ελλάδα σε κρίση: Μια κοινωνία υπό πίεση

Η ελληνική κοινωνία βρίσκεται αντιμέτωπη με πολλαπλές κρίσεις που υπονομεύουν την κοινωνική συνοχή και την ελπίδα για το μέλλον. Τα στοιχεία είναι αποκαλυπτικά:

• Φτώχεια και κοινωνικός αποκλεισμός: Το 26,9% του πληθυσμού στην Ελλάδα βρίσκεται σε κίνδυνο φτώχειας ή κοινωνικού αποκλεισμού, ένα από τα υψηλότερα ποσοστά στην Ευρωπαϊκή Ένωση. Το 67% των Ελλήνων θεωρεί ότι ζει σε συνθήκες φτώχειας, το υψηλότερο ποσοστό στην ΕΕ . Η διεύρυνση των κοινωνικών και περιφερειακών ανισοτήτων απειλεί τη συνοχή και την προοπτική του τόπου. Η Ελλάδα καταγράφει τις υψηλότερες ανισότητες εισοδήματος και πρόσβασης σε υπηρεσίες στην Ε.Ε., με τις γυναίκες, τους νέους, τους ηλικιωμένους και τους κατοίκους της περιφέρειας να πλήττονται δυσανάλογα.
• Αγροτική παραγωγή: Η αγροτική παραγωγή στην Ελλάδα μειώθηκεκατά 16% σε όγκο παραγωγής το 2023, απουσία στήριξης, δημοσίων υποδομών, προγραμματισμού με εκτόξευση του κόστους παραγωγής και έλλειψη εργατικών χεριών.
• Ακρίβεια και πληθωρισμός: Ο πληθωρισμός στην Ελλάδα ήταν και παραμένει υψηλότερος από τον Μέσο Ευρωπαϊκό Όρο, επηρεάζοντας αρνητικά την αγοραστική δύναμη των πολιτών. Η αγοραστική δύναμη των Ελλήνων είναι 30% κάτω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο σύμφωνα με τα στοιχεία για το 2024 που δημοσίευσε η Eurostat, κατατάσσοντάς την στην προτελευταία θέση της Ευρώπης.
• Διαφθορά: Η Ελλάδα κατατάσσεται στην 59η θέση στον Δείκτη Αντίληψης Διαφθοράς για το 2023, με βαθμολογία 49/100, υποδηλώνοντας σοβαρά προβλήματα στη διαφάνεια και τη λογοδοσία .
• Δημογραφική κρίση: Η Ελλάδα αντιμετωπίζει μείωση του πληθυσμού, με προβλέψεις για περαιτέρω πτώση στα 8,9 εκατομμύρια έως το 2050. Οι γεννήσεις υπολείπονται πλέον κατά πολύ των θανάτων. Η μετανάστευση των νέων λόγω των οικονομικών και εργασιακών συνθηκών στην χώρα, κορυφώνεται. Πάνω από 1.000.000 άνθρωποι παραγωγικών ηλικιών έως 44 χρονών εγκατέλειψαν την χώρα.

Δεν είμαστε όλοι ίδιοι

Δεν είναι όλοι οι πολιτικοί χώροι ίδιοι στις αξίες που υπηρετούν, στις κοινωνικές τάξεις που εκπροσωπούν, στις προτεραιότητες που θέτουν. Από τη μία, υπάρχει ένα σύστημα εξουσίας που λειτουργεί με όρους διαπλοκής, κυνισμού και ιδιοτέλειας. Που αντιμετωπίζει το κράτος ως λάφυρο, τους θεσμούς ως προσκόμματα και την κοινωνία ως αριθμούς. Από την άλλη, υπάρχουν δυνάμεις που αντιλαμβάνονται την πολιτική ως πράξη ευθύνης, που μάχονται για τη διαφάνεια, την κοινωνική δικαιοσύνη και την υπεράσπιση των αδύναμων. Η ουδετερότητα δεν είναι ουδέτερη: ευνοεί το καθεστώς. Η λογική των «ίσων αποστάσεων» λειτουργεί σαν ασπίδα για τους ισχυρούς και καταδίκη για όσους δεν έχουν φωνή. Σε μια κοινωνία που στενάζει, το να παίρνεις θέση δεν είναι προαίρεση, είναι χρέος. Η ελπίδα θα επιστρέψει μόνο αν υπάρξει μια νέα πολιτική πρόταση που θα έχει στο επίκεντρο τον άνθρωπο, όχι τα συμφέροντα, και θα αντλεί νομιμοποίηση όχι από την ισχύ, αλλά από την κοινωνική ανάγκη.

Η αποστολή των προοδευτικών δυνάμεων

Οι προοδευτικές δυνάμεις οφείλουν να αφήσουν πίσω τους τις εσωτερικές διαμάχες και να επικεντρωθούν στα πραγματικά προβλήματα της κοινωνίας. Οι προοδευτικές δυνάμεις οφείλουν να συνεργαστούν για την ειρήνη, τη μείωση των ανισοτήτων, την πρόοδο και την ασφάλεια. Είναι καιρός να απαντήσουν στα σημερινά διλήμματα με συγκεκριμένες προτάσεις:

• Ενίσχυση του κοινωνικού κράτους: Αύξηση των δαπανών για υγεία, παιδεία και κοινωνική πρόνοια, ώστε να διασφαλιστεί η πρόσβαση όλων σε βασικές υπηρεσίες.
• Μείωση των ανισοτήτων: Η μείωση των ανισοτήτων απαιτεί στοχευμένες πολιτικές: αναδιανομή του πλούτου μέσω φορολογικής δικαιοσύνης, ενίσχυση των δημόσιων υποδομών σε υγεία, παιδεία και μεταφορές σε κάθε γωνιά της χώρας και στήριξη των ευάλωτων ομάδων με αξιοπρέπεια και καθολικότητα. Η ισότητα δεν είναι ουτοπία, είναι αναγκαίος όρος δημοκρατίας και βιώσιμης ανάπτυξης.
• Ανασυγκρότηση της αγροτικής παραγωγής: Η διατροφική ασφάλεια, η στήριξη του αγροτικού εισοδήματος,  η ανάταξη του πρωτογενούς τομέα και η δίκαιη παραγωγή και διανομή της τροφής είναι κρίσιμες εθνικές προτεραιότητες. Οι ενεργειακές κοινότητες, προστασία από την συγκέντρωση της παραγωγικής γης σε λίγα χέρια (land grabbing) και έμφαση στη μικρομεσαία αγροτική παραγωγή χρειάζονται ισχυρές πολιτικές.
• Αντιμετώπιση της ακρίβειας:  Η απάντηση δεν μπορεί να είναι παθητική παρακολούθηση, αλλά άμεση πολιτική δράση. Προτείνεται προσωρινή κατάργηση του ΦΠΑ σε βασικά αγαθά, καθώς και αυστηρός έλεγχος της εφοδιαστικής αλυσίδας. Η ενίσχυση της ιχνηλασιμότητας και η καταπολέμηση των «ελληνοποιήσεων» αποτελούν κρίσιμες παρεμβάσεις. Παράλληλα, μέτρα στήριξης των παραγωγών – όπως η μείωση του ενεργειακού κόστους – συνδέονται άμεσα με τον έλεγχο των τιμών στο ράφι.
• Στήριξη νέων οικογενειών:  Η δημιουργία οικογένειας έχει μετατραπεί σε άπιαστο όνειρο για χιλιάδες νέους και νέες, λόγω της στεγαστικής κρίσης, του κόστους ανατροφής παιδιών και της ανασφάλειας. Η πολιτεία οφείλει να εγγυηθεί αξιοπρεπείς όρους ζωής: δημόσιο απόθεμα κοινωνικής κατοικίας για νέες οικογένειες, καθολική πρόσβαση σε δωρεάν βρεφονηπιακούς σταθμούς, άμεση ενίσχυση της γονικής άδειας και φορολογικά κίνητρα για τις πρώτες φάσεις γονεϊκότητας. Η στήριξη της νέας γενιάς είναι όρος επιβίωσης για την κοινωνία, όχι δευτερεύον κόστος.
• Καταπολέμηση της διαφθοράς: Η αντιμετώπιση της διαφθοράς είναι ζήτημα Δημοκρατίας, κοινωνικής ισότητας και εμπιστοσύνης. Η αποκατάσταση της διαφάνειας απαιτεί ενίσχυση των ανεξάρτητων ελεγκτικών μηχανισμών, καθολική εφαρμογή ηλεκτρονικών συστημάτων προμηθειών και λογοδοσίας σε κάθε στάδιο της δημόσιας διοίκησης. Απαραίτητες είναι επίσης η στελέχωση και η λειτουργική ανεξαρτησία των αρχών ελέγχου, η δημοσιοποίηση των αναθέσεων και η αυστηρή εποπτεία των δημοσίων πόρων. Η καταπολέμηση της διαφθοράς δεν είναι τεχνικό ζήτημα, είναι όρος για μια δίκαιη κοινωνία.

Η ελπίδα δεν είναι απλώς ένα συναίσθημα, αλλά η κινητήριος δύναμη για κοινωνική πρόοδο και δικαιοσύνη. Είναι καθήκον όλων μας να εργαστούμε για την αναγέννηση αυτής της ελπίδας, δημιουργώντας μια κοινωνία πιο δίκαιη, βιώσιμη και αλληλέγγυα.

* Ο Σταύρος Αραχωβίτης είναι πρώην υπουργός Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων

Διαβάστε επίσης:

Οι έξι μήνες που άλλαξαν όλα για το ΠΑΣΟΚ

Ο Μητσοτάκης ευχαριστεί τους ευγενείς χορηγούς του

Οι φοιτητές να βάλουν εμπόδιο στους φραγμούς για ένα πανεπιστήμιο-επιχείρηση