Στις Πρέσπες, εκεί όπου τρεις χώρες συναντιούνται σε ένα κοινό τοπίο λιμνών, βουνών και ιστοριών και τα νερά καθρεφτίζουν τον κύκλο της ζωής, η ύλη αποκτά δεύτερη ζωή.

Στον Λαιμό, σε έναν χώρο που έζησε τη βιομηχανική δραστηριότητα και τώρα συνεχίζει την αγροτική παράδοση, ο Αγροτικός Συνεταιρισμός Φασολοπαραγωγών «Πελεκάνος» μετατράπηκε σε σκηνή εικαστικής δημιουργίας, φιλοξενώντας από τις 28 έως τις 31 Αυγούστου την εικαστική έκθεση

«Μετά την Ύλη». Πρόκειται για μια συνεργασία του Πολιτιστικού Συλλόγου «Δυτικές Πινελιές» και της ομάδας «BUFF», σε συμπαραγωγή με τον Δήμο Πρεσπών και σε συνεργασία με το 3ο Εργαστήριο Ζωγραφικής του Τμήματος Εικαστικών και Εφαρμοσμένων Τεχνών της Σχολής Καλών Τεχνών Φλώρινας (ΠΔΜ).

Η έκθεση συγκέντρωσε καλλιτέχνες από την Ελλάδα, την Αλβανία και τη Βόρεια Μακεδονία, επιχειρώντας μια κοινή διερεύνηση: τι απογίνεται η ύλη όταν ολοκληρώσει τον εργοστασιακό ή βιομηχανικό της κύκλο; Μπορεί το «περιττό» να γίνει ξανά πολύτιμο; Μπορεί η τέχνη να γιατρέψει αυτό που ο πολιτισμός απορρίπτει;

«Είναι η διαχείριση της απώλειας που πολλές φορές την προσπερνάμε. Είμαστε μια κοινωνία overstimulated (υπερδιεγερμένη) από ερεθίσματα, με αποτέλεσμα να μην διαχειριζόμαστε αυτό που υπάρχει μέσα μας ακόμα και σαν σκοτάδι, όπως είναι το κομμάτι του να φεύγει, να τελειώνει κάτι. Η ύλη με αυτό τον τρόπο, στις κοινωνίες όπου ζούμε, απορρίπτεται ως κάτι τελείως περιττό. Εμείς κοιτάμε και μας ενδιαφέρει να την αποκαταστήσουμε, να της δώσουμε μια υστεροφημία. Αυτό που απορρίπτει η κοινότητα να το επαναφέρουμε αλλά με έναν νέο τρόπο και να του δώσουμε μια συνέχεια. Τα περισσότερα έργα, αν τα παρατηρήσει κανείς, έχουν μια αισιόδοξη χροιά ως προς αυτό», εξηγεί, μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, η Δήμητρα Μαρίνη, εκ των διοργανωτών και καλλιτεχνών που συμμετείχαν στην έκθεση.

Το ίδιο το τοπίο των Πρεσπών, με τη συμβολική πυκνότητά του, «συνομιλεί» με την έκθεση. Στους ίδιους αυτούς τόπους, λειτούργησε παλαιότερα ένα εργοστάσιο κονσερβοποίησης στο Λαιμό, μία από τις βασικές βιομηχανικές μονάδες της περιοχής. Έδινε μορφή στην τοπική αγροτική παραγωγή και παράλληλα άφηνε πίσω της σημάδια της εκβιομηχάνισης: απόβλητα, σπατάλη ενέργειας, φθορά.

Κάθε μορφή παραγωγής, ακόμη και της πιο καθημερινής, ενέχει μια αναπόφευκτη απώλεια. Ο καλλιτέχνης, με υπομονή που θυμίζει την εργασία των γαιοσκώληκων, παίρνει την απομειναριακή ύλη και την επεξεργάζεται. Τη μεταγράφει και την επαναπλάθει. Λίγο πριν από την οριστική ανακύκλωση ή απόρριψη, στο ενδιάμεσο, γεννιέται κάτι νέο: η καλλιτεχνική πράξη, που λειτουργεί ως αντίρροπη δύναμη, δημιουργώντας πνευματικό πλούτο από αυτό που ο άνθρωπος αφήνει πίσω ως άχρηστο.

Η ύλη ξαναζεί. Εμφανίζεται ως ευφάνταστα πλάσματα του βυθού, ως κεραμικές καμινάδες που καπνίζουν, ως μορφές της τοπικής πανίδας και χλωρίδας. Μέσα από αυτή τη μεταμόρφωση, αναδεικνύεται το αόρατο φορτίο των υλικών, η μνήμη τους, και η δυνατότητά τους για αποκατάσταση και υστεροφημία.

Για τη Μαρίνη, οι Πρέσπες είναι ιδανικός τόπος: «Τα τελευταία χρόνια μάς ενδιαφέρει πάρα πολύ το διασυνοριακό κομμάτι. Οι Πρέσπες επιλέχθηκαν ως ένας τόπος που έχει πολύ μεγάλη ιστορία και το πολιτισμικό κεφάλαιο ρέει».

Η έκθεση είναι μέρος μιας ευρύτερης διαδρομής συνεργασιών και ανταλλαγών. Όπως εξηγεί η Μαρίνη, «ως ομάδα BUFF, που είναι το εικαστικό κομμάτι των Δυτικών Πινελιών, λειτουργούμε απομακρυσμένα αλλά απόλυτα συντονισμένα με τους καλλιτέχνες της περιοχής και τη Σχολή Καλών Τεχνών Φλώρινας. Έχουμε βραβευτεί στη Διεθνή Μπιενάλε των Σκοπίων για μία συλλογική εγκατάσταση, έχουμε δεχτεί κάλεσμα στο Σμίλεβο, όπου συμμετείχαμε οργανώνοντας το εικαστικό κομμάτι εκεί. Είναι κάτι που τα τελευταία χρόνια μας ενδιαφέρει πάρα πολύ, να γνωρίσουμε αυτό που μας συνδέει με τις όμορες χώρες. Και γι’ αυτό τον λόγο έχουμε στην έκθεση έναν πολύ σημαντικό Αλβανό καλλιτέχνη (Driant Zeneli), που κάνει διεθνή καριέρα. Ασχολείται στο έργο του με τη Σαμπίχα Κασιμάτι (η πρώτη γυναίκα επιστήμονας στην Αλβανία, βιολόγος και ιχθυολόγος, που εκτελέστηκε το 1951 από το κομμουνιστικό καθεστώς χωρίς δίκη). Αυτό που λέει ο Zeneli στο έργο του είναι πως δεν υπάρχει μεγαλύτερος πόνος από το να διαγράφουν ότι υπήρξες…».

Η θεματική της απώλειας αγγίζει και το προσωπικό έργο της ίδιας: «Σε μία απώλεια κάτω από μία σκοτεινή συνθήκη είτε γυρίζεις το βλέμμα και φεύγεις ή περνάς από τον πόνο αυτής της διαδικασίας για να ξαναγεννηθείς. Και στο δικό μου το έργο, έχουμε ναι μεν το κομμάτι της διαχείρισης της ενόργανης ύλης και την αποκατάστασή της, γιατί αυτή επαναχρησιμοποιείται σε όλα τα επίπεδα μέσα στον αστικό ιστό και μετά μεταφερόμαστε στο αποτεφρωτήριο των ζώων, όπου βλέπουμε τις σορούς, ακολουθεί η καύση και προκύπτει η τέφρα που παραδίδεται στους κηδεμόνες τους. Και είναι (η τέφρα) πλέον ένα σύμβολο μνήμης».

Η επιλογή του «Πελεκάνου» ως χώρου φιλοξενίας δεν είναι τυχαία. «Πηγαίνουμε σε χώρους που δεν είναι χαρακτηρισμένοι ως πολιτιστικοί. Είναι πολύ μεγαλύτερη η πρόκληση και οι δυσκολίες να στήσεις μια έκθεση σε έναν χώρο που δεν έχει ίσως τις υποδομές και τις εγκαταστάσεις», σημειώνει η Μαρίνη και εξηγεί πως με τη βοήθεια του Δήμου και των ανθρώπων του Συνεταιρισμού, που από την πρώτη στιγμή στήριξαν την προσπάθεια, στήθηκε η έκθεση. «Μας ενδιαφέρει πολύ αυτός ο χώρος γιατί μιλάει και ο ίδιος για τον κύκλο της ζωής: ξεκινάμε από τη σπορά, τη συγκομιδή, τη συσκευασία και τον άνθρωπο ως τελικό παραλήπτη. Οπότε είναι πλήρως συμβατός με αυτό που πρεσβεύουμε», συμπληρώνει.

Η «Μετά την Ύλη» υποστηρίζεται από την «Ψυχή στο Λαιμό», το διερευνητικό πρότζεκτ που εξελίσσεται στο λιμναίο τοπίο των Πρεσπών από το 2011. Παράλληλα με την έκθεση, την ίδια περίοδο (28–31 Αυγούστου), διεξήχθη και το Διεθνές Φεστιβάλ Μουσικής TRIETHNÉS, σε συμπαραγωγή με τον Δήμο Πρεσπών και υπό την αιγίδα του Υπουργείου Πολιτισμού.

Στην έκθεση συμμετείχαν οι καλλιτέχνες: Κυριακή Αγγελιδάκη, Στρατής Αλβανός, Σοφία Αντωνακάκη, Ελένη Δαλάκα, Στέλιος Καράς, Χάρης Κοντοσφύρης, Κωνσταντίνα Λαζαρίδου, Δήμητρα Μαρίνη, Φωτεινή Μιναδάκη, Λεωνίδας Νικολαΐδης, Χρυσάνθη Σιώτη, Σταυρούλα Στάμκου, Μαρία Σχινά, Μαργαρίτα Τσουλουχά, Αλέξανδρος Χατζητιμοθέου, Vasko Gjorgiev και Driant Zeneli. Χορηγός είναι η εταιρεία B & T Composites.

Έτσι, μέσα από έναν χώρο που μιλά για σπορά και συγκομιδή, η Τέχνη επιχειρεί να επαναφέρει στη ζωή ό,τι μοιάζει χαμένο. Στο Τριεθνές των Πρεσπών, η ύλη αποκτά μνήμη και η απώλεια γίνεται αφετηρία δημιουργίας.

Διαβάστε επίσης:

«Χολή» από τη Μάρω Βαμβουνάκη για τον Γιώργο Λάνθιμο: «Μήπως ο κόσμος χειροκροτούσε επειδή η ταινία τέλειωσε;»

Ο Tadao Ando «υπογράφει» το Εθνικό Μουσείο του Ουζμπεκιστάν

The Lord of the Rings: Νέα διάκριση για το soundtrack της ταινίας