Η κρίση στη Γάζα και τα κατεχόμενα παλαιστινιακά εδάφη έχει εισέλθει σε μια από τις πιο σκοτεινές φάσεις της. Η ισραηλινή χερσαία επίθεση, η καταστροφή υποδομών, ο λιμός και οι διεθνείς αντιδράσεις δημιουργούν ένα εκρηκτικό μωσαϊκό γεγονότων.

Συγκρούσεις, λιμός και ανθρώπινες απώλειες

Κατά τη διάρκεια της χερσαίας επίθεσης «Άρματα του Γεδεών ΙΙ» με τρεις ισραηλινές μεραρχίες στην πόλη της Γάζας, η οποία ξεκίνησε στις 15 Σεπτεμβρίου, καταστράφηκαν οικιστικά κτήρια, καταυλισμοί, σχολεία και άλλες δημόσιες υποδομές, γεγονός που το Γραφείο του Ύπατου Αρμοστή του ΟΗΕ για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα (OHCHR) χαρακτήρισε ως «καταστροφή του τελευταίου βιώσιμου στοιχείου της πολιτικής υποδομής της Γάζας, ακυρώνοντας κάθε προοπτική για την επιβίωση των αμάχων».

Η Ολοκληρωμένη Ταξινόμηση Φάσης Επισιτιστικής Ασφάλειας (IPC) επιβεβαίωσε στα τέλη Αυγούστου ότι στην περιοχή της πόλης της Γάζας υφίσταται λιμός και προβλεπόταν να εξαπλωθεί στις περιοχές Ντέιρ Αλ Μπαλά και Χαν Γιουνίς μέχρι τα τέλη Σεπτεμβρίου.

Όπως αναφέρει το Γραφείο Συντονισμού Ανθρωπιστικών Υποθέσεων του ΟΗΕ (OCHA), παρότι το Ισραήλ έχει χαλαρώσει ορισμένους από τους περιορισμούς που είχε επιβάλει προηγουμένως στην είσοδο της ανθρωπιστικής βοήθειας, εντούτοις τα γραφειοκρατικά εμπόδια, οι λεηλασίες και η ανασφάλεια εξακολουθούν να εμποδίζουν σοβαρά την παροχή της βοήθειας. Ως αποτέλεσμα, τον Ιούλιο και τον Αύγουστο περίπου 28.000 κρούσματα οξέος υποσιτισμού είχαν εντοπιστεί σε παιδιά κάτω των πέντε ετών, υπερβαίνοντας τον συνολικό αριθμό κρουσμάτων υποσιτισμού που εντοπίστηκαν τους πρώτους έξι μήνες του 2025.

Το OCHA, επικαλούμενο τις τοπικές υγειονομικές αρχές, επισημαίνει ότι 416 Παλαιστίνιοι σκοτώθηκαν μεταξύ 10 και 17 Σεπτεμβρίου, ενώ το επόμενο 5ήμερο στοιχεία του παλαιστινιακού υπουργείου Υγείας της Γάζας κάνουν λόγο για περισσότερους από 300 νεκρούς, ανεβάζοντας τον συνολικό αριθμό των νεκρών αρκετά πάνω από τις 65.000.

Η εκεχειρία «σκόνταψε» στη Ντόχα

Σύμφωνα με το τελευταίο πλαίσιο εκεχειρίας που πρότειναν οι Ηνωμένες Πολιτείες στις αρχές Σεπτεμβρίου, τα μέρη φέρεται να συμφωνούσαν σε μια 60ήμερη εκεχειρία, με τη Χαμάς να απελευθερώνει τους περίπου 50 ομήρους (ζωντανούς και νεκρούς), σε αντάλλαγμα για την απελευθέρωση Παλαιστινίων κρατουμένων στο Ισραήλ, την αύξηση της ανθρωπιστικής βοήθειας προς τη Γάζα και την έναρξη συζητήσεων σχετικά με τους όρους ενός οριστικού τερματισμού των εχθροπραξιών.

Στις 8 Σεπτεμβρίου, ο Ισραηλινός υπουργός Εξωτερικών Γκίντεον Σαάρ δήλωσε ότι το Ισραήλ είχε αποδεχθεί την τελευταία πρόταση των Αμερικανών. Ωστόσο, την επόμενη μέρα, το Ισραήλ εξαπέλυσε πλήγμα κατά της πολιτικής ηγεσίας της Χαμάς στη Ντόχα. Η Χαμάς επιβεβαίωσε τον θάνατο πέντε χαμηλόβαθμων μελών της και ισχυρίστηκε ότι δεν σκοτώθηκαν ανώτεροι αξιωματούχοι της.

Στις 10 Σεπτεμβρίου το Σ.Α. του ΟΗΕ καταδίκασε την επίθεση στη Ντόχα – χωρίς να αποδίδει ευθύνη στο Ισραήλ – και εξέφρασε την αλληλεγγύη του προς το Κατάρ υπογραμμίζοντας τη σημασία της απελευθέρωσης των ομήρων και του τερματισμού του πολέμου. Όπως αναμενόταν, οι Ηνωμένες Πολιτείες αρνήθηκαν να καταγγείλουν δημόσια τη χώρα που πραγματοποίησε την επίθεση στο Κατάρ.

Λίγες ημέρες αργότερα (15 Σεπτεμβρίου), ο Οργανισμός Ισλαμικής Διάσκεψης (OIC) και ο Σύνδεσμος Αραβικών Κρατών (LAS) πραγματοποίησαν έκτακτη σύνοδο κορυφής στη Ντόχα, η οποία κατέληξε σε ανακοινωθέν που καταδίκαζε επίσης την επίθεση και καλούσε τα κράτη να «λάβουν όλα τα δυνατά νόμιμα και αποτελεσματικά μέτρα για να εμποδίσουν το Ισραήλ να συνεχίσει τις ενέργειές του κατά του παλαιστινιακού λαού».

Αναγνώριση του παλαιστινιακού κράτους

Ενόψει της συνόδου κορυφής του ΟΗΕ η Αυστραλία, ο Καναδάς και δέκα ευρωπαϊκές χώρες αναγνώρισαν επίσημα την Παλαιστίνη, προκαλώντας την οργή του Ισραήλ και μια «επίπληξη» από την Ουάσιγκτον.

Το Ισραήλ, ενθαρρυμένο από τη ρητορική του Τραμπ, απείλησε με αντίποινα και υπαινίχθηκε την προσάρτηση τμημάτων της κατεχόμενης Δυτικής Όχθης. Συγκεκριμένα ορισμένοι Ισραηλινοί αξιωματούχοι απείλησαν να προσαρτήσουν τη Δυτική Όχθη, μια κίνηση που η Κνεσέτ (ισραηλινό κοινοβούλιο) είχε ήδη ζητήσει σε μη δεσμευτικό ψήφισμα, που υιοθέτησε φέτος τον Ιούλιο.

Ο Αμερικανός Πρόεδρος Ντόναλντ Τραμπ επιτέθηκε την Τρίτη στις χώρες που αναγνωρίζουν την Παλαιστίνη και απέρριψε για άλλη μια φορά την παλαιστινιακή κρατική υπόσταση σε μια αόριστη ομιλία του στη Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ.

Σε μια ομιλία διάρκειας μιας ώρας γεμάτη παράπονα κατά του ΟΗΕ και αντιφάσεις για τη Γάζα, ζήτησε «άμεσες ειρηνευτικές διαπραγματεύσεις», ενώ κατηγόρησε ευθέως τη Χαμάς για την έλλειψη συμφωνίας ισχυριζόμενος ότι η ομάδα είχε απορρίψει αρκετές «λογικές προσφορές». Επιπρόσθετα δεν αναγνώρισε τους συνεχιζόμενους ισραηλινούς βομβαρδισμούς, την πολιορκία και τις μαζικές δολοφονίες στη Γάζα, τις οποίες ο ΟΗΕ είχε χαρακτηρίσει ως «τερατώδεις».

Η στάση του Τραμπ, με επιθέσεις κατά των χωρών που αναγνωρίζουν την Παλαιστίνη και την εμμονική άρνησή του απέναντι στην παλαιστινιακή κρατική υπόσταση, εδραιώνει την εικόνα μιας Ουάσιγκτον που στηρίζει άνευ όρων το Ισραήλ αγνοώντας τις εκκλήσεις διεθνών οργανισμών για σεβασμό του διεθνούς δικαίου.

Αντι-Χαμάς πολιτοφυλακές στη Γάζα

Σύμφωνα με πρόσφατο άρθρο της «Long War Journal», μια ένοπλη ομάδα, που αυτοαποκαλείται Δύναμη Κρούσης Αντιτρομοκρατίας (CSF), ανακοίνωσε στα τέλη Αυγούστου την ίδρυσή της στη Λωρίδα της Γάζας. Πρόκειται για μία από τις πολιτοφυλακές κατά της Χαμάς, οι οποίες διοικούνται από τις Ισραηλινές Ένοπλες Δυνάμεις (IDF) και την ισραηλινή υπηρεσία ασφαλείας Shin Bet.

Η CSF, με επικεφαλής τον Χουσάμ Αλ Αστάλ, υποστηρίζει ότι οι στόχοι της περιλαμβάνουν μεταξύ άλλων την απομάκρυνση της Χαμάς από την εξουσία και την προστασία των πολιτών.

Στις 17 Σεπτεμβρίου, η Χαμάς κατηγόρησε τον Αστάλ ότι εργάζεται για την Παλαιστινιακή Αρχή και ότι συνδέεται με την ισραηλινή Mossad. Την ίδια ημέρα, η ισραηλινή εφημερίδα «Haaretz» δημοσίευσε ότι η Shin Bet και οι IDF διαχειρίζονται ορισμένες πολιτοφυλακές με έδρα τη Γάζα προκειμένου να διεξάγουν στρατιωτικές επιχειρήσεις.

Ορισμένοι αναλυτές υποστηρίζουν ότι η ισραηλινή υποστήριξη προς τις πολιτοφυλακές κατά της Χαμάς στη Γάζα πιθανόν να έχει αρνητικές συνέπειες. Ενώ οι κάτοικοι της Γάζας πρέπει να ηγηθούν του αγώνα ενάντια στη βίαιη διακυβέρνηση της Χαμάς, ο πολλαπλασιασμός των πολιτοφυλακών που φέρεται να υποστηρίζονται από τις IDF θέτει σοβαρούς κινδύνους για το μέλλον της Γάζας.

Οι IDF και η ισραηλινή κυβέρνηση παίζουν με τη φωτιά αν εξοπλίζουν ακτιβιστές κατά της Χαμάς χωρίς μια σαφή συνολική πολιτική, που να ενοποιεί αυτές τις προσπάθειες για την επίτευξη βιώσιμων μεταβατικών σεναρίων για την επόμενη ημέρα.

Συγκρουσιακή κατάσταση και στη Δυτική Όχθη

Ταυτόχρονα με την κλιμάκωση στη Γάζα, έχει ενταθεί η συγκρουσιακή κατάσταση και στη Δυτική Όχθη. Σύμφωνα με το OCHA, από την αρχή του έτους μέχρι τις 15 Σεπτεμβρίου, 186 Παλαιστίνιοι και 16 Ισραηλινοί έχουν σκοτωθεί σε περιστατικά που σχετίζονται με ισραηλινο-παλαιστινιακές συγκρούσεις στη Δυτική Όχθη.

Μεταξύ 9 και 15 Σεπτεμβρίου, οι IDF πραγματοποίησαν επιδρομές στις πόλεις Τζενίν, Τουλκάρμ, Καλκιλία και άλλες περιοχές, με αποτέλεσμα το κλείσιμο σχολείων, τις εκτεταμένες συλλήψεις και τις ανθρώπινες απώλειες. Οι ισραηλινές αρχές πραγματοποίησαν επίσης τιμωρητικές κατεδαφίσεις και σφράγισαν σπίτια, ενώ δεκάδες αποκλεισμοί οδών απείλησαν να περιορίσουν περαιτέρω την κυκλοφορία των Παλαιστινίων.

Το OCHA κατέγραψε 25 επιθέσεις Ισραηλινών εποίκων, 13 τραυματισμούς Παλαιστινίων και 33 εκτοπισμούς. Από τον Οκτώβριο του 2023, περισσότεροι από 3.000 Παλαιστίνιοι – οι μισοί από αυτούς παιδιά – έχουν εκτοπιστεί στη Δυτική Όχθη, λόγω της βίας των εποίκων και των περιορισμών πρόσβασης.

Επίθεση με drones στον στόλο βοήθειας για τη Γάζα

Ο «παγκόσμιος στόλος Somoud» που αριθμεί 51 σκάφη απέπλευσε από τη Βαρκελώνη στις αρχές Σεπτεμβρίου, με στόχο τη διάσπαση του αποκλεισμού της Γάζας από το Ισραήλ και την παροχή βοήθειας προς τους Παλαιστίνιους.

Όπως αναφέρει η εφημερίδα «The New Arab», το βράδυ της Τρίτης πέντε σκάφη δέχθηκαν επίθεση από περίπου 15 drones και παρεμβολές στις επικοινωνίες, ενώ ο στόλος έπλεε ανοιχτά της Κρήτης. Την προηγούμενη ημέρα το Ισραήλ δήλωσε ότι δεν θα επιτρέψει στα σκάφη να φτάσουν στη Γάζα. Επίσης τον Ιούνιο και τον Ιούλιο μπλόκαρε δύο προηγούμενες προσπάθειες ακτιβιστών να φτάσουν στη Γάζα διά θαλάσσης.

Η στοχοποίηση σκαφών που μεταφέρουν ανθρωπιστική βοήθεια και εθελοντές φέρνει στη μνήμη μας το 2010 – επίθεση στο «Mavi Marmara» – επιβεβαιώνοντας ότι η θάλασσα της ανατολικής Μεσογείου παραμένει ένα πεδίο έντονης γεωπολιτικής αντιπαράθεσης και όχι μόνο ανθρωπιστικής αποστολής. Η χρήση drones και ηλεκτρονικού πολέμου δείχνει την τεχνολογική υπεροχή του Ισραήλ, αλλά ταυτόχρονα καταδεικνύει και την «εύθραυστη εικόνα του διεθνούς δικαίου».

Η πρόταση της Αιγύπτου

Το 1950, μόλις δύο χρόνια μετά την ίδρυση του κράτους του Ισραήλ και όταν η αραβοϊσραηλινή σύγκρουση βρισκόταν στο αποκορύφωμά της, τα αραβικά κράτη υπέγραψαν μια κοινή αμυντική συμφωνία. Η συμφωνία αυτή ήταν ενδεικτική της αραβικής ενότητας εκείνης της εποχής, αλλά και του αντισιωνιστικού πνεύματος που κυριαρχούσε στα καθεστώτα της περιοχής.

Βέβαια σήμερα αυτή η συμφωνία είναι πλέον αδρανής, καθότι κάθε αραβική χώρα ή ομάδα αραβικών χωρών εφαρμόζει τη δική της στρατηγική, ανάλογα με τις απειλές που αναδύονται στη δική της γεωγραφική περιοχή. Για παράδειγμα, οι αραβικές χώρες του Κόλπου έχουν τη δική τους αμυντική συμμαχία, που είναι προσανατολισμένη στην προστασία των χωρών του Συμβουλίου Συνεργασίας του Κόλπου (GCC).

Απευθυνόμενος στους συμμετέχοντες της αραβο-ισλαμικής συνόδου κορυφής της Ντόχα στις 15 Σεπτεμβρίου, ο Σίσι υπογράμμισε τη σημασία της δημιουργίας ενός μηχανισμού τύπου ΝΑΤΟ για τον συντονισμό της ασφάλειας και της άμυνας μεταξύ των αραβικών και μουσουλμανικών χωρών.

Να θυμίσουμε ότι, μόλις λίγες εβδομάδες νωρίτερα, ο Ισραηλινός πρωθυπουργός Μπενιαμίν Νετανιάχου έκανε λόγο για το όραμα του «Μεγάλου Ισραήλ», που αναφέρεται στα σύνορα που περιγράφονται στη Βίβλο την εποχή του βασιλιά Σολομώντα. Δηλαδή, τη Δυτική Όχθη καθώς και εδάφη της Αιγύπτου, της Συρίας, του Λιβάνου και της Ιορδανίας, τα οποία εποφθαλμιούν σήμερα οι υπερεθνικιστές Ισραηλινοί.

Όπως ήταν φυσικό, αυτές οι δηλώσεις του Νετανιάχου αφενός ενίσχυσαν την ανησυχία του αραβικού κόσμου και ιδιαίτερα των γειτόνων του εβραϊκού κράτους, αφετέρου ερμηνεύτηκαν ως εθνικιστικός αναθεωρητισμός από πλευράς Ισραήλ.

Ο αναλυτής της σαουδαραβικής αγγλόφωνης εφημερίδας «The New Arab» Σαλέμ Σαλέχ υποστηρίζει ότι η Αίγυπτος έχει τους δικούς της στρατηγικούς, οικονομικούς και πολιτικούς λόγους για την προώθηση της σύστασης ενός κοινού μηχανισμού ασφαλείας. Με σχεδόν το ένα τρίτο του συνολικού αραβικού πληθυσμού να ζουν στη χώρα, η Αίγυπτος αντιμετωπίζει μια δύσκολη οικονομική πραγματικότητα, ύστερα από πολύχρονες αναταραχές και εκτεταμένους αγώνες κατά της τρομοκρατίας στο Σινά.

Να υπογραμμίσουμε ακόμη ότι ο πόλεμος του Ισραήλ στη Γάζα έχει επιβαρύνει περαιτέρω την αιγυπτιακή οικονομία, καθώς πυροδότησε την επιθετικότητα των Χούθι κατά της διεθνούς ναυτιλίας στην Ερυθρά Θάλασσα, γεγονός που είχε αποτέλεσμα τη σημαντική μείωση των διερχομένων εμπορικών πλοίων από τη διώρυγα του Σουέζ και κατά συνέπεια τη μείωση των εσόδων για την Αίγυπτο.

Η αιγυπτιακή πρόταση για μια αραβική συμμαχία θα βοηθούσε το Κάιρο να ανακτήσει τον ηγετικό του ρόλο στην περιοχή, ο οποίος έχει μειωθεί σημαντικά τις τελευταίες δύο δεκαετίες.

Η Γάζα βρίσκεται σήμερα στο επίκεντρο μιας σύγκρουσης που δεν αφορά μόνο την επιβίωση του παλαιστινιακού λαού, αλλά και τη σταθερότητα ολόκληρης της Μέσης Ανατολής. Η ισραηλινή στρατηγική, οι ανθρωπιστικές συνέπειες, οι διεθνείς παρεμβάσεις και οι αραβικές πρωτοβουλίες αποτυπώνουν μια πολυεπίπεδη κρίση χωρίς ορατό τέλος.

Καθώς οι γεωπολιτικές ισορροπίες δοκιμάζονται και ο παναραβισμός υπό τις επικρατούσες συνθήκες φαντάζει ως «άπιαστο όνειρο», παραμένει αναπάντητο το ερώτημα: «Υπάρχει βιώσιμη λύση ή η περιοχή έχει ήδη μπει ανεπιστρεπτί σε έναν ατέρμονο κύκλο χάους και αναθεωρητισμού»;

* Ο Βασίλης Γιαννακόπουλος είναι ταξίαρχος ε.α. της Π.Α., γεωστρατηγικός αναλυτής (geostrategical@yahoo.gr)

Διαβάστε επίσης:

51ο Φεστιβάλ ΚΝΕ – Οδηγητή: Ο σοσιαλισμός ως απάντηση στα μεγάλα «γιατί» της εποχής

Ο Τραμπ «ποντάρει» στον Ερντογάν – Μακριά από το μεγάλο «τραπέζι» η δεδομένη για τις ΗΠΑ, Ελλάδα 

Βήμα σημειωτόν για τις συνεργασίες: Ο ΣΥΡΙΖΑ θέλει, η Νέα Αριστερά ζορίζεται