Σίγουρα δεν χρειαζόταν η πολιτική του Προέδρου Τραμπ απέναντι στην Ε.Ε. για να κινητοποιηθεί η ευρωπαϊκή επιχειρηματικότητα και να αποφασιστούν συγχωνεύσεις ευρωπαϊκών κολοσσών. Όμως όλα επιταχύνθηκαν χάριν ή εξαιτίας της συμπεριφοράς – πολιτικής, οικονομικής, γεωστρατηγικής – του Προέδρου των ΗΠΑ.

Ευτυχώς η κινητοποίηση ευαισθητοποίησε και μικρότερες επιχειρήσεις μελών της Ευρωπαϊκής Ένωσης, που προφανώς απευθύνονται και προς κράτη εκτός Ε.Ε. Την εξωστρέφεια της ευρωπαϊκής οικονομίας και των δομών της αξιοποιούν κάθε είδους συνομιλητές. Άλλοτε η επικοινωνία καταλήγει σε εξαιρετικά αποτελέσματα και άλλοτε σε καταστροφικές πολιτικές, όπως αποδείχθηκε από τον εκτροχιασμό της ενεργειακής συνεργασίας Γερμανίας – Ρωσίας, που κρίθηκε αναγκαία για την ενεργειακή ασφάλεια της Ε.Ε.

Η συγκεκριμένη συνεργασία προήλθε από την πρόοδο της ελεύθερης οικονομίας, την παγκοσμιοποίηση και την κατάρρευση του Συμφώνου της Βαρσοβίας. Λειτούργησε στην αρχική περίοδο σχεδόν δημιουργικά, παρά τη μονοπωλιακή εξέλιξή της και την ανάδειξη της Ουκρανίας σε κέντρο διέλευσης ενεργειακών αγωγών. 

Οι αγωγοί όδευσης ενέργειας επέτρεψαν στο Κίεβο να αντιδρά στις αυταρχικές πολιτικές της Ρωσίας αξιοποιώντας το πλεονέκτημα του κόμβου μεταφοράς φθηνής ενέργειας στη Γερμανία και ορισμένες χώρες της Ευρώπης. Αποτέλεσμα η αύξηση της δυσπιστίας όχι μόνο μεταξύ Μόσχας – Κιέβου, αλλά και μεταξύ Μόσχας – Βρυξελλών και Μόσχας με κράτη – μέλη της Ε.Ε. Η Ελλάδα από πολύ νωρίς υπέστη τις υψηλές τιμολογήσεις της Μόσχας επειδή η Αθήνα δεν υποτάχθηκε στις μονοπωλιακές στοχεύσεις της Ρωσίας.

Οι ελληνικές κυβερνήσεις σχοινοβατούν επιτυχώς στα δύσκολα θέματα ενέργειας προκειμένου ο Νότιος Διάδρομος να παραμένει απροσπέλαστος στη Ρωσία (κυρίως κυβέρνηση Σαμαρά – Βενιζέλου). Η Μόσχα πλαγιοπλεύρισε και εκμεταλλεύεται την Άγκυρα για να επικρατήσει και στον Νότιο Διάδρομο, αλλά δεν πέτυχε τον στόχο της. 

Η Αθήνα επέλεξε τη σωστή πλευρά της ιστορίας πολύ πριν η Ρωσία εισβάλει στρατιωτικά στην Ουκρανία, όταν πολλοί δεν αντιλαμβάνονταν ότι η ενεργειακή εξάρτηση από τη Ρωσία και η αποβιομηχάνιση της Ευρώπης οδηγούσε την Ε.Ε. στο χείλος του οικονομικού μαρασμού και της διεθνούς αναξιοπιστίας.

Μούδιασμα σε Ε.Ε. και ΝΑΤΟ

Το σοκ που προκάλεσε στη διεθνή κοινότητα η πολιτική των ΗΠΑ, ιδιαιτέρως κατά τη δεύτερη θητεία Τραμπ, περισσότερο αποφασιστική, μούδιασε την Ε.Ε., αλλά και το ΝΑΤΟ. Το αποτέλεσμα ήταν μεγαλύτερη κινητοποίηση των πολιτικών δυνάμεων στην Ε.Ε. και κάποια ενεργοποίηση της γραφειοκρατίας των Βρυξελλών.

Κατά γενικότερη διαπίστωση η ευρωπαϊκή διοικητική μηχανή παραμένει αργή, προξενώντας προβλήματα (επιβεβαιώνεται από την επίκαιρη ερώτηση του Γιάννη Μανιάτη προς την πρόεδρο της Επιτροπής, αλλά και η παντελής απουσία της θεσμικής Ε.Ε. για λύση του Κυπριακού). Όμως, οι απαιτήσεις των Ευρωπαίων πολιτών αναγκάζουν τις πολιτικές ηγεσίες να κινούνται ταχύτερα.

Συχνά οι πολιτικές αποφάσεις συγκρούονται με τους χρόνους δράσης που επιλέγονται από την ευρωπαϊκή γραφειοκρατία. Δυστυχώς οι λειτουργικές καθυστερήσεις του παρελθόντος, τις οποίες η Ευρωπαϊκή Επιτροπή δικαιολογούσε ως θεσμική συνέπεια, εξέθρεψαν ακρότατες εκφράσεις κοινωνικών ομάδων που ναρκοθετούν το ευρωπαϊκό οικοδόμημα.

Ορισμένοι, μειοψηφούντες στην Ε.Ε., θεωρούν ξεπερασμένη την ευρωπαϊκή ιδέα αναδεικνύοντας τη σημασία του εθνικού κράτους και την αξία του εθνικισμού. Το μήνυμα εκπέμπεται εντονότατα στην εποχή μας εξαιτίας της απόστασης που μας χωρίζει από τον φρικτό Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο και το Ολοκαύτωμα. Στη μεταπολεμική Ευρώπη, Γαλλία και Γερμανία ξεπέρασαν κάθε ρεβανσισμό ώστε η Ευρώπη και ο κόσμος όλος να μην βρεθούν σε Τρίτο Παγκόσμιο Πόλεμο.

Το μάθημα της σύγκλισης, που διδάσκει ακόμη σε δύσκολες συνθήκες η Ε.Ε., παρανόησαν η Ρωσία και η Τουρκία. 

• Η Μόσχα συνεχίζει τον πόλεμο με πολλά θύματα στα μέτωπα, αλλά και στον άμαχο πληθυσμό. 
• Η Άγκυρα, εγκλωβισμένη σε σπιράλ αντικρουόμενων πολιτικών συμπεριφορών, υποσκάπτει τη στρατηγική άμυνας και ευρωπαϊκής γεωστρατηγικής, παρά την επιθυμία της Τουρκίας να ευνοηθεί από χρηματοδοτήσεις και του προγράμματος SAFE.

Θετικό να συνομιλούν οι μεγάλες δυνάμεις

Προβληματίζει η αδυναμία της Ευρώπης και της Δύσης να υλοποιήσουν παλαιότερη διακήρυξή τους για Συνεργασία από τον Ατλαντικό μέχρι τα Ουράλια. Θα εξασφαλιζόταν με τις συνομιλίες μάλλον διαφορετικό διεθνές περιβάλλον μετά τον Ψυχρό Πόλεμο. Δυστυχώς οι ανταγωνισμοί συμπεριέλαβαν στο πέρασμα του χρόνου, πέραν των ιδεολογικών αντιθέσεων, ακραίο θρησκευτικό φονταμενταλισμό, που προκάλεσε διεθνή πόλωση. 

Ο κόσμος συντάσσεται άλλοτε πίσω από ηγέτες που αντιλαμβάνονται τις απαιτήσεις του 21ου αιώνα και άλλοτε πίσω από αναθεωρητές, αυταρχικούς ηγέτες. Ενδιαφέρον όμως συνεχίζει να προκαλεί στην εποχή μας η «εναγώνια προσπάθεια» συγκλίσεων των τριών υπερδυνάμεων, διατηρώντας το προσωπείο που επιλέγουν, σιδηρούν ή πολυπολιτισμικό. Βεβαίως κάθε υπερδύναμη εκκινεί από διαφορετικό σημείο στόχευσης για τον τερματισμό των εντάσεων. 

Παρακολουθούμε με συγκρατημένη αισιοδοξία την επικοινωνία των ηγετών, όσο συνεχίζουν να συνομιλούν. Η προσοχή μας εντείνεται όταν οι ηγέτες αποστασιοποιούνται, αλλά συνεργάτες, ειδικοί αποσταλμένοι και εξειδικευμένες υπηρεσίες συνεχίζουν να εργάζονται μεθοδικά, έστω και σε χαμηλό επίπεδο, για να αποφευχθούν ακρότητες, ριζοσπαστισμός, αυταρχισμός και αναθεωρητισμός που μεταβάλλονται σε κρατική ή άλλη τρομοκρατία.

Στρατηγική παράγεται, αλλά παραμένουν οι προκλήσεις

Στο πρόσφατο Συμβούλιο Κορυφής της Ε.Ε. επιβεβαιώθηκε ότι η Ευρωπαϊκή Ένωση παράγει στρατηγική. Παραμένει όμως προβληματισμός, αμέσως μετά την ολοκλήρωση των εργασιών των Ευρωπαίων ηγετών, που αφορά τις δυνατότητες άμεσης εφαρμογής των σημαντικών αποφάσεων. Την Ελλάδα, που εργάζεται για τη σύγκλιση των στρατηγικών, ενδιαφέρει η δομημένη εφαρμογή των συμπερασμάτων σε συγχρονισμό με τις διεθνείς προκλήσεις. 

Η τοποθέτηση του Έλληνα πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη στη συμμετοχή της Τουρκίας σε χρηματοδοτήσεις SAFE στηρίζεται στις απαιτήσεις της Ε.Ε. και δεν εκκινεί από καμία διάθεση ευθείας αντιπαλότητας με την Τουρκία. Καθείς αντιλαμβάνεται ότι η Ε.Ε. οικοδομεί την άμυνά της σύμφωνα με τις απαιτήσεις της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης και προφανώς ο αμυντικός μηχανισμός της Ε.Ε. πρέπει να εξελιχθεί σε ασφαλές περιβάλλον χωρίς στρατιωτικές εισβολές, κατοχή εδάφους κρατών – μελών, μακράν από απειλές πολέμου προερχόμενες από οποιοδήποτε τρίτο κράτος και συγκεκριμένα, στην περίπτωσή μας, από την Τουρκία.

Με τις απόψεις που εκφράζει ο πρωθυπουργός της Ελλάδας η ευρωπαϊκή αμυντική παραγωγή ευνοεί και την Ελλάδα. Με την ελληνική άποψη συμφωνούν πολλά κράτη – μέλη, συμπεριλαμβανομένων των κρατών που ηγούνται στην εξασφάλιση της ενεργειακής επάρκειας στην Ε.Ε. 

Βέβαια κάθε χώρα προσέρχεται στην κοινή γεωστρατηγική πολιτική της Ε.Ε. και της ευρωατλαντικής συνεργασίας προσαρμόζοντας τις εθνικές επιδιώξεις στον ελάχιστο κοινό παρονομαστή της πολιτικής και των ενοποιημένων στρατηγικών προσδοκιών. Η συνταγή παραμένει διαχρονικά ίδια. Κάποιοι την ονομάζουν προσαρμογή, άλλοι μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο διαδικασία κοινού οφέλους (win – win, κατά Roger Fisher).

Συντασσόμαστε με τους πολλούς

Η Αθήνα, συντάσσεται με το πολιτικό παίγνιο των πολλών, που στηρίζεται σε κανόνες, πολιτικές, αλλά και στρατιωτική ισχύ. Μπορεί ορισμένοι να αμφισβητούν τις κυβερνητικές επιλογές, αλλά ουδείς αμφισβητεί τις αποτελεσματικές κινήσεις που εκφράζονται με την άσκηση της εξωτερικής πολιτικής, ώστε φίλοι, εταίροι, σύμμαχοι, ανταγωνιστές να αντιλαμβάνονται ότι το γεωστρατηγικό δόγμα της χώρας μας αναπτύσσεται ολοκληρωμένα.

Στην αρένα των αναμετρήσεων επιτυγχάνουν αποτελέσματα όσοι γνωρίζουν το μέγεθος των προκλήσεων και τους τρόπους ανάπτυξης δημιουργικών και, γιατί όχι, προσοδοφόρων αποτελεσμάτων αξιοποιώντας πολιτικές, διπλωματία, και στρατιωτική ισχύ.

Η αγωνία για παραμέληση των στόχων μας, επειδή θεωρείται ότι η Ελλάδα ενεργεί ως δεδομένος σύμμαχος και εταίρος, αντιμετωπίζεται με ανάδειξη συγκεκριμένων αποτελεσμάτων. Στη σύγχρονη ιστορία μας καταγράφονται διπλωματικές επιτυχίες ακόμη και έπειτα από πολύ δύσκολες περιόδους και γεγονότα. Οι λεονταρισμοί και οι απειλές – όχι μόνο ηγετών που στέκονται απέναντί μας – ξεπεράστηκαν με ψύχραιμες πολιτικές και διπλωματικές κινήσεις. 

Μπορεί η κοινωνία να αναζητά συνεχώς εντυπωσιακές επιτυχίες, αλλά οφείλουμε να αντιληφθούμε ότι οι ξεχωριστές επιτυχίες πραγματοποιούνται επειδή έχει προηγηθεί μία σειρά πολλών αποτελεσματικών πολιτικών και διπλωματικών κινήσεων. 

Η εξωτερική πολιτική μας δεν αφήνει τίποτε ανεκμετάλλευτο, δεν παραλείπει όσα η κοινή γνώμη βλέπει, αλλά και όσα δεν βλέπει. Η ελληνική διπλωματία προβλέπει, διερευνά, αξιοποιεί κάθε αφανή πτυχή της γκρίζας πλευράς του διεθνούς ανταγωνισμού, που προφανώς ανησυχεί όσους δεν ασχολούνται επαγγελματικά με τις απαιτήσεις της αυξημένων δεξιοτήτων εξωτερικής πολιτικής.

Μετά λόγου γνώσεως υπογραμμίζεται ότι όσοι στέκονται απέναντι στις επιδιώξεις της χώρας μας δεν διαθέτουν την εμπειρία και τις ικανότητες που διαφημίζουν, με αποτέλεσμα να αναζητούν ακόμη

• την ενταξιακή τους διαδρομή, 
• συμβιβασμούς στο Κουρδικό, 
• αναδιάρθρωση σχέσεων με το Ισραήλ, την Αίγυπτο, τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, τη Σαουδική Αραβία. 

Η χώρα που αναζητά τη «Νέα Ανατολή» της πολιτικής της για να πλησιάσει τις ΗΠΑ, την Ε.Ε. και να αποστασιοποιηθεί αξιοπρεπώς από τη Μόσχα, την Τρίπολη, τη Δαμασκό και άλλα πεδία όπου δραστηριοποιήθηκε προσφέρει πρόθυμα και αβασάνιστα τροφή στη θερμή αντιπαράθεση στρατιώτες της, χωρίς οποιαδήποτε εξασφάλιση των ακραίων αναθεωρητικών απαιτήσεών της.

Αν στην Ελλάδα η πολιτική τόσων παραχωρήσεων θεωρείται «ισχυρή πολιτική», τότε σίγουρα το έλλειμμα ενημέρωσης της κοινής γνώμης και της αντίληψης των όρων της σύγχρονής διπλωματίας πρέπει να μας απασχολήσει πολύ σοβαρά.

Διαφορετικά ο λαϊκισμός, που εξελίσσεται σε κινδυνολογία και ολοκληρωτισμό με στόχο την αποσύνθεση του κοινωνικού ιστού, απειλεί τη δημοκρατία μας και ολόκληρη την Ε.Ε., που τώρα φαίνεται να αφυπνίζεται από τον μακροχρόνιο πολιτικό, οικονομικό, επενδυτικό και αναπτυξιακό λήθαργό της, που απαιτεί επιστροφή στις θεσμικές ρίζες της κοινής ευρωπαϊκής μας στρατηγικής.

Διαβάστε επίσης

Συστημένο… στην κυβέρνηση: «Γαλάζιο αντάρτικο» για το λουκέτο στα 204 καταστήματα των ΕΛΤΑ

Η Κατερίνα Σακελλαροπούλου βολεύτηκε στο… Φεστιβάλ Αθηνών, σάλος από το ρουσφέτι της Μενδώνη

Επιστημονικό Συμβούλιο Τσίπρα: «Φυτώριο» παραγωγής πολιτικών με το βλέμμα στο κόμμα