Μιλώντας για φύση συνήθως μας έρχεται συνειρμικά στο νου το πράσινο χρώμα, το οποίο εξάλλου καλύπτει ένα μεγάλο μέρος του πλανήτη, όσο κι αν συνεχώς λιγοστεύει λόγω της κλιματικής αλλαγής.

Το κίτρινο και το πορτοκαλί εμφανίζονται συχνά σε φυτά και ζώα, ενώ και το κόκκινο ή το ροζ έχουν τη δική τους παρουσία.

Γιατί όμως είναι τόσο λίγα τα ζώα ή τα φυτά που είναι μπλε, βιολετιά ή μωβ;

Το μπλε σπάνια εμφανίζεται σε ζωντανούς οργανισμούς. Περιορίζεται σε ελάχιστα λουλούδια, λίγα εκκεντρικά πουλιά και μερικούς παράξενους βάτραχους.

Ωστόσο υπάρχει ένα χρώμα που είναι ακόμη πιο σπάνιο στον φυσικό κόσμο: το βιολετί.

Και ιδού γιατί:

Η σπανιότητα των χρωμάτων οφείλεται στη φυσική και την εξέλιξη. Τα χρώματα προκύπτουν από την ανάκλαση συγκεκριμένων μηκών κύματος του ηλεκτρομαγνητικού φάσματος. Τα μικρότερα μήκη κύματος, όπως το μπλε, έχουν υψηλότερη ενέργεια, ενώ τα μεγαλύτερα, όπως το κόκκινο, έχουν χαμηλότερη.

Γιατί το πράσινο είναι τόσο συνηθισμένο;

Το πράσινο βρίσκεται περίπου στη μέση του ορατού φάσματος, επομένως είναι ένα μήκος κύματος με σημαντικό πλεονέκτημα. Είναι το πιο κοινό χρώμα στη φύση χάρη στη φωτοσύνθεση, τη θεμελιώδη διαδικασία σχεδόν κάθε μορφής ζωής στη Γη που μετατρέπει την ηλιακή ενέργεια σε χημική. Τα φυτά το πετυχαίνουν με τη βοήθεια της χλωροφύλλης, που αντανακλά το πράσινο φως και απορροφά κυρίως κόκκινο και λίγο μπλε.

Η απορρόφηση αυτών των δύο χρωμάτων είναι ένας σταθερός και αποδοτικός τρόπος να διεγείρονται τα ηλεκτρόνια στη χλωροφύλλη, επιτρέποντας στο φυτό να μετατρέπει το φως σε χημική ενέργεια. Αντίθετα, τα πράσινα μήκη κύματος αντανακλώνται περισσότερο, γι’ αυτό τα φύλλα φαίνονται πράσινα.

Η σπανιότητα άλλων χρωμάτων συχνά έχει να κάνει με μια παρόμοια ισορροπία: οι χρωστικές πρέπει όχι μόνο να είναι βιοχημικά εφικτές, αλλά και να έχουν εξελικτικό όφελος, είτε για φωτοσύνθεση, είτε για καμουφλάζ, είτε για σήμανση.

Γιατί το μπλε είναι τόσο σπάνιο στη φύση;

Το μπλε έχει μικρό μήκος κύματος και υψηλή συχνότητα, επομένως φέρει πολλή ενέργεια. Οι περισσότερες χρωστικές το απορροφούν αντί να το αντανακλούν. Είναι σαν μια έντονη «γροθιά» ενέργειας που είναι βιοχημικά δύσκολη να επιστραφεί. Είναι πολύ πιο εύκολο απλώς να την απορροφήσεις.

Αυτό δεν σημαίνει ότι η ζωή δεν βρήκε τρόπους να εμφανίσει μπλε χρώματα. Όταν υπάρχει κάποιο κενό οικολογικής θέσης, κάτι θα το καλύψει. Σκέψου τροπικά πουλιά, περίπου το 10 τοις εκατό των φυτών και εκείνους τους όμορφους σκαραβαίους.

Ωστόσο αυτά τα όντα συχνά δεν χρησιμοποιούν πραγματικές μπλε χρωστικές. Αντί για αυτό βασίζονται σε μικροσκοπικές φυσικές δομές που σκεδάζουν το φως και δημιουργούν την αίσθηση του μπλε, ένα φαινόμενο που ονομάζεται δομική χρώση. Και αυτή η μέθοδος όμως είναι απαιτητική και δύσκολη, επομένως λίγοι οργανισμοί την εξελίσσουν.

Γιατί το βιολετί είναι ακόμη πιο σπάνιο;

Το βιολετί έχει ακόμη υψηλότερη συχνότητα και μικρότερο μήκος κύματος από το μπλε, βρισκόμενο στο ακραία ενεργητικό άκρο του ορατού φάσματος. Μπορεί κανείς να το φανταστεί σαν μια πιο ακραία εκδοχή του μπλε. (Δεν πρέπει να συγχέεται με το μωβ, που είναι μίξη μπλε και κόκκινου.)

Όλοι οι παράγοντες που κάνουν το μπλε σπάνιο, όπως η υψηλή συχνότητα, είναι ακόμη πιο έντονοι στο βιολετί. Γι’ αυτό σχεδόν δεν υπάρχει σε ζωντανούς οργανισμούς. Η παραγωγή του με χρωστικές είναι ακόμη πιο ενεργοβόρα, ενώ και η δομική χρώση απαιτεί τόσο πυκνές και ακριβείς μικροσκοπικές δομές που λίγοι οργανισμοί μπορούν να τις δημιουργήσουν.

Η σπανιότητα ορισμένων χρωμάτων αντανακλάται και στον τρόπο που τα αντιμετώπισαν οι ανθρώπινοι πολιτισμοί. Πριν από τα εργαστήρια και τις χημικές βαφές, το μπλε και το μωβ ήταν χρώματα για ηγέτες, πνευματικές ελίτ και άλλους ισχυρούς. Ακόμη και σήμερα, παρά τις τεχνολογικές γνώσεις μας, η παραγωγή αυτών των χρωμάτων παραμένει δύσκολη.

Διαβάστε επίσης:

Mυστηριώδης μαύρος μύκητας από το Τσερνόμπιλ φαίνεται να τρέφεται με ραδιενέργεια

Copernicus Sentinel-1D: Ο δορυφόρος στέλνει τις πρώτες εικόνες υψηλής ανάλυσης από παγετώνες στην Ανταρκτική και τη Γη του Πυρός (photos/video)

Ο εγκέφαλος έχει πέντε «εποχές», λένε οι επιστήμονες – με την «λειτουργία ενηλίκων» να μην ξεκινά πριν από τα 30