Μετά από 80 χρόνια και 28 συνεδριάσεις της αρμόδιας επιτροπής υπό τον ομότιμο καθηγητή Αστικού Δικαίου, Απόστολο Γεωργιάδη, η ηγεσία του υπουργείου Δικαιοσύνης παρουσίασε το νέο νομοσχέδιο για το κληρονομικό δίκαιο στη χώρα, με στόχο την προσαρμογή του στον 21ο αιώνα.

Κληρονομική σύμβαση

Καινοτομία των προτεινόμενων ρυθμίσεων είναι η εισαγωγή του θεσμού της κληρονομικής σύμβασης, δηλαδή της συμφωνίας ανάμεσα σε κάποιον που επιθυμεί να ρυθμίσει την τύχη της περιουσίας του μετά θάνατον και σε ένα ή περισσότερα πρόσωπα που θα την κληρονομήσουν. Η κληρονομική σύμβαση θα είναι δεσμευτική για όλα τα μέρη, χωρίς δυνατότητα μονομερούς ανάκλησης, εκτός αν κάποιος κληρονόμος υποπέσει σε σοβαρό παράπτωμα, όπως η τέλεση κακουργήματος.

Μάλιστα, θα μπορεί να ακυρωθεί δικαστικά σε συγκεκριμένες περιπτώσεις, όπως πλάνη, απάτη ή απειλή. Η κληρονομική σύμβαση επιτρέπει σε περισσότερα πρόσωπα να διαθέτουν από κοινού την περιουσία τους, ενώ παρέχει στον κληρονομούμενο τη δυνατότητα να επιλέξει το εφαρμοστέο δίκαιο της σύμβασης, το οποίο μπορεί να είναι ακόμη και διαφορετικό από το ελληνικό.

Συνδιαθήκη

Προτείνεται δύο ή περισσότερα πρόσωπα να μπορούν να καταρτίσουν μία «συνδιαθήκη», εφόσον προκύπτει κοινή βούληση διαθέσεως. Η πράξη αυτή δεν μπορεί να έχει ισχύ κληρονομικής σύμβασης αν συνάγεται ότι οι συνδιαθέτες είχαν βούληση δεσμεύσεως.

Μερίδιο συζύγου

Όσον αφορά στις περιπτώσεις δηλαδή που δεν υπάρχει διαθήκη ή κληρονομική σύμβαση, μέχρι σήμερα ο σύζυγος κληρονομεί το 1/2 της περιουσίας, ενώ αν υπάρχουν παιδιά το 1/4, εφόσον δεν υπάρχει διαθήκη.

Με τις προωθούμενες αλλαγές ο επιζών σύζυγος θα λαμβάνει το 1/3 της κληρονομιάς, στην περίπτωση που κληρονομεί μαζί με ένα παιδί. Εάν υπάρχουν δύο ή περισσότερα παιδιά, τότε ο επιζών σύζυγος λαμβάνει το 1/4, όπως συνέβαινε μέχρι σήμερα. Ο σύζυγος θα καλείται ως μόνος εξ αδιαθέτου κληρονόμος στην τρίτη τάξη, δηλαδή πριν από τους παππούδες, τους θείους και τους πρώτους εξαδέλφους, ενώ καταργείται το κληρονομικό δικαίωμα των προπαππούδων και προγιαγιάδων.

Σύντροφοι με σύμφωνο συμβίωσης

Για πρώτη φορά θα μπορεί να κληρονομήσει υπό αυστηρές προϋποθέσεις και ο σύντροφος σε ελεύθερη ένωση. Ωστόσο πρέπει να τηρούνται κάποιες προϋποθέσεις, όπως το να μην υπάρχει επιζών σύζυγος ή σύντροφος με σύμφωνο συμβίωσης του κληρονομούμενου, αλλά ούτε και άλλοι συγγενείς που κληρονομούν εξ αδιαθέτου.

Πιο απλά, ο σύντροφος σε ελεύθερη σχέση κληρονομεί μόνο όταν δεν υπάρχουν συγγενείς μέχρι τετάρτου βαθμού, ενώ το ζευγάρι θα πρέπει να συζούσε μόνιμα σε ελεύθερη ένωση για τουλάχιστον τρία χρόνια. Αυτός ο χρονικός περιορισμός δεν ισχύει αν υπάρχει παιδί.

Σε κάθε περίπτωση, με την προϋπόθεση της συμβίωσης επί τριετία, ο σύντροφος του κληρονομούμενου θα δικαιούται την αποκλειστική χρήση του ακινήτου που χρησίμευε ως κύριος τόπος διαμονής του, χωρίς αντάλλαγμα, για χρονικό διάστημα ενός έτους από τον θάνατο του κληρονομούμενου, ενώ δικαιούται – υπό τις ίδιες προϋποθέσεις – την οικοσκευή που χρησιμοποιούσαν από κοινού με τον κληρονομούμενο.

Νόμιμη μοίρα σε ενοχική μορφή

Για την εξάλειψη του φαινομένου των ακούσιων συνιδιοκτησιών που συχνά παραλύουν την αξιοποίηση ενός ακινήτου, ο θεσμός της νόμιμης μοίρας παύει πλέον να έχει εμπράγματο χαρακτήρα και μετατρέπεται σε ενοχική – δηλαδή σε χρηματική αξίωση του μεριδούχου έναντι της κληρονομιάς. Πλέον θα υπάρχει μόνο αξίωση χρηματικής αποζημίωσης από την κληρονομιά, με τον νόμο να παρέχει στους κληρονόμους δικαίωμα να καταβάλλουν σε χρήματα το ποσό που δικαιούται ο μεριδούχος.

Η αξίωση αυτή, η οποία είναι κληρονομική και μεταβιβαστή, εξασφαλίζεται αφενός με την εισαγωγή νέου γενικού προνομίου στην αναγκαστική εκτέλεση και αφετέρου με την παροχή στον μεριδούχο νομίμου τίτλου προς εγγραφή υποθήκης επί ακινήτων της κληρονομιάς. Έτσι η νέα ρύθμιση περιορίζει τον θεσμό της νόμιμης μοίρας και ισχυροποιεί την πραγματική βούληση του διαθέτη, όπως αυτή αποτυπώνεται στη διαθήκη του, ενώ εκσυγχρονίζονται οι λόγοι για τη στέρηση της νόμιμης μοίρας, με πραγματικότερο αυτού της αχαριστίας του μεριδούχου έναντι του διαθέτη.

Ιδιόχειρες διαθήκες

Μια σειρά ασφαλιστικών δικλίδων εισάγεται για τις ιδιόγραφες διαθήκες – εκείνες που συντάσσονται αποκλειστικά από το χέρι του διαθέτη, χωρίς συμβολαιογραφικό τύπο. Σύμφωνα με το νέο πλαίσιο, κάθε τέτοια διαθήκη θα πρέπει υποχρεωτικά να παραδίδεται σε συμβολαιογράφο, ο οποίος θα την δημοσιεύει μετά τον θάνατο του διαθέτη. Όταν η ιδιόγραφη διαθήκη εγκαταλείπεται σε κληρονομούμενο πρόσωπο πέραν των στενών συγγενών, για να αποκτήσει νομική ισχύ απαιτείται να κηρυχθεί «κύρια».

Αυτό σημαίνει ότι πρέπει να επιβεβαιωθεί πλήρως η γνησιότητά της και ότι έχει γραφτεί πράγματι από το χέρι του διαθέτη. Για τον λόγο αυτό καθίσταται πλέον υποχρεωτική η γραφολογική πραγματογνωμοσύνη από ειδικό, προκειμένου να ενεργοποιείται επίσης όταν μια ιδιόγραφη διαθήκη εντοπιστεί πολλά χρόνια μετά τον θάνατο του διαθέτη.

Χρέη κληρονομιάς

Λύση δίνεται στη σύγχυση μεταξύ των χρεών της κληρονομιάς και της προσωπικής περιουσίας του κληρονόμου, που επί χρόνια δημιουργούσε ακόμη και μακρόχρονες συγκρούσεις σε οικογένειες από φόβο για άγνωστα βάρη. Με το νέο πλαίσιο, ο κληρονόμος δεν ευθύνεται πλέον με τη δική του περιουσία για τα χρέη της κληρονομιάς, παρά μόνο εάν επιλέξει ρητά να το κάνει.

Έτσι, οι υποχρεώσεις προς τους πιστωτές καλύπτονται αποκλειστικά από το ενεργητικό της κληρονομιάς. Η κληρονομιά αποτιμάται αυτοτελώς από την ατομική περιουσία του κληρονόμου και λειτουργεί ως μια ξεχωριστή οικονομική «ενότητα», η οποία διαχειρίζεται δικαστικός εκκαθαριστής. Μετά την ολοκλήρωση της εκκαθάρισης, ό,τι απομένει – εφόσον απομένει – αποδίδεται στους κληρονόμους αναλογικά με το μερίδιό τους.

Ευάλωτοι διαθέτες

Ένα από τα νέα μέτρα που εισάγεται αφορά τις διαθήκες που συντάσσονται από άτομα τα οποία νοσηλεύονται σε νοσοκομεία. Για να αποτραπούν φαινόμενα άσκησης επιρροής σε ευάλωτους διαθέτες, προβλέπεται ότι ιδιόγραφη διαθήκη που συντάσσεται κατά τη διάρκεια της νοσηλείας ή μέσα σε τρεις μήνες από τη λήξη της είναι άκυρη, εάν με αυτήν αφήνονται περιουσιακά στοιχεία σε γιατρούς, νοσηλευτές ή σε πρόσωπα που εργάζονται στον εκάστοτε χώρο περίθαλψης. Εξαίρεση υπάρχει μόνο όταν τα πρόσωπα αυτά ανήκουν στους συγγενείς που θα κληρονομούσαν εξ αδιαθέτου.

Συναινετικό διαζύγιο

Διευκρινίζεται στον νόμο ότι η διάταξη διαθήκης υπέρ του συζύγου είναι ακυρώσιμη και στην περίπτωση του συναινετικού διαζυγίου, ενώ προστίθεται αντίστοιχη ρύθμιση περί ακυρωσίας της διάταξης υπέρ του συντρόφου με σύμφωνο συμβίωσης αν, μετά τη σύνταξη της είχε υπογραφεί συναινετικό διαζύγιο με εξώδικη πράξη λύσης του συμφώνου. Παράλληλα, καταργείται ως αναχρονιστική η αίρεση χηρείας, η διάταξη βάσει της οποίας κάποιος μπορούσε να αφήσει την περιουσία του στον σύζυγό του με την προϋπόθεση αυτός να μην ξαναπαντρευτεί.

Διαβάστε επίσης:

Θεσσαλονίκη: Την κλείδωσε στο σπίτι του και προσπάθησε να τη βιάσει

Λούτσα: Απολογείται ο δράστης του τροχαίου – Aλκοολ και ναρκωτικά στο αίμα του, την Παρασκευή η κηδεία του 24χρονου

Τροχαίο με εγκατάλειψη στα Χανιά – Τον χτύπησε με το αμάξι και εξαφανίστηκε