Από τη συμφωνία που τελικώς θα προκύψει μεταξύ Λονδίνου και Ε.Ε. θα εξαρτηθεί η νέα θέση της Βρετανίας στον κόσμο – ουσιαστικά στα πάντα: το εμπόριο, η οικονομία, η ασφάλεια, οι σχέσεις με την Ευρώπη και τις ΗΠΑ, ο τραπεζικός τομέας, ακόμη και η ίδια η συνοχή του Ηνωμένου Βασιλείου θα καθοριστούν από το ντιλ που θα κάνει το Λονδίνο με τις Βρυξέλλες. Ακόμη θα πρέπει να συμφωνηθεί ποια δικαιώματα θα έχουν τα 3 εκατ. των Ευρωπαίων πολιτών που ζουν στη Βρετανία και το 1 εκατ. των Βρετανών που ζουν στην Ε.Ε.

 

Οι ψηφοφόροι υπέρ του Brexit βασίστηκαν εν πολλοίς σε προσδοκίες μη ρεαλιστικές σχετικά με την πορεία της χώρας τους στο μέλλον. Έτσι τώρα η βρετανική κυβέρνηση πασχίζει να τους πείσει ότι θα πρέπει να κάνουν παραχωρήσεις, ειδάλλως η Βρετανία κινδυνεύει να βρεθεί εκτός Ευρώπης χωρίς καμία συμφωνία.

 

 

Πριν καλά – καλά αρχίσουν οι διαπραγματεύσεις η Βρετανία θα βρεθεί αντιμέτωπη με έναν κολοσσιαίο λογαριασμό: Οι Βρυξέλλες τον υπολογίζουν περίπου στα 60 δισ. ευρώ. Όσο, δηλαδή, θα κόστιζε να οργανώσει η Αγγλία πέντε (!) Ολυμπιακούς Αγώνες. Το ποσό αφορά προηγούμενες και μελλοντικές υποχρεωτικές συνεισφορές της Βρετανίας στο μπάτζετ της Ε.Ε. Το μόνο μέρος αυτών των χρημάτων που νομικά θα μπορέσει ίσως να αμφισβητήσει η Βρετανία θα είναι το μερίδιο συνεισφορών που της αναλογεί για μελλοντικά ευρωπαϊκά πρότζεκτ, τα οποία ακόμη δεν έχουν ξεκινήσει. 

Αν η Βρετανία δεν καταφέρει να τα βρει με την Ε.Ε. σε αυτό το πρώτο θέμα και αποχωρήσει από τις συνομιλίες χωρίς να πληρώσει, θα έχει αυτομάτως καταστρέψει τις προοπτικές για εμπορική συμφωνία με την Ευρώπη. Οι εμπορικές σχέσεις Βρετανίας – Ε.Ε. ανέρχονται σε 600 δισ. ευρώ τον χρόνο. Κάτι τέτοιο θα ήταν κακό για την Ε.Ε., αλλά ίσως ακόμη χειρότερο για τη Βρετανία.

 

 

Η προσδοκία μιας συμφέρουσας εμπορικής συμφωνίας που θα μπορούσε να υπογράψει η – εκτός Ε.Ε. – Βρετανία με τις ΗΠΑ ήταν από τα βασικά χαρτιά του Brexit. Το 2015 η Βρετανία πραγματοποίησε εξαγωγές προς τις ΗΠΑ αξίας 100 δισ. λιρών, στοιχείο που καθιστά τις ΗΠΑ τον δεύτερο μεγαλύτερο εξαγωγικό προορισμό για τη Βρετανία μετά την Ε.Ε. Στην Ε.Ε. η Βρετανία εξήγαγε προϊόντα και υπηρεσίες αξίας άνω των 200 δισ. λιρών. Σύμφωνα με τους δείκτες «εμπορικής συμπληρωματικότητας» της Παγκόσμιας Τράπεζας, οι οικονομίες της Βρετανίας και των ΗΠΑ θα ήταν ιδιαίτερα συμβατές ως εμπορικοί εταίροι. 

 

Όμως ο Ντόναλντ Τραμπ αντλεί πολιτικό κεφάλαιο από τον προστατευτισμό του στην αμερικανική οικονομία, όχι από το άνοιγμα στον ξένο ανταγωνισμό. Και η Βρετανία, της οποίας η οικονομία είναι σε μέγεθος το ένα έκτο της αμερικανικής, θα έχει ελάχιστη διαπραγματευτική ισχύ. Ο Τραμπ θα επιχειρήσει να επιβάλει τους συμφέροντες για εκείνον όρους και κόστη. Το Πανεπιστήμιο του Σάσεξ εκτιμά ότι η βρετανική αγορά θα ανοίξει σε φθηνά αμερικανικά τρόφιμα, που όμως δεν υπόκεινται σε τόσο αυστηρά πλαίσια και ελέγχους όσο τα ευρωπαϊκά. Η Βρετανία θα αναγκαστεί να επιτρέψει να εισαχθούν από τις ΗΠΑ γενετικά τροποποιημένες καλλιέργειες και τρόφιμα.

Οι βρετανικές επιχειρήσεις, πάντως, θα δυσκολευτούν να συμμορφωθούν ταυτόχρονα με τα ευρωπαϊκά και με τα αμερικανικά πρότυπα.

 

 

Με τη βρετανική αποχώρηση από την Ε.Ε. θα προκύψουν σοβαρές αλλαγές στον στρατηγικό ρόλο και την ισχύ της Βρετανίας, αλλά θα δεχθούν και σημαντικό πλήγμα τόσο η Ευρώπη όσο και η Δύση γενικότερα.

 

Η Βρετανία είναι η μεγαλύτερη στρατιωτική δύναμη της Ευρώπης και ο πιο σημαντικός παίκτης στην εξωτερική της πολιτική. Ο αμυντικός της προϋπολογισμός είναι 55 δισ. δολάρια, όταν της Γερμανίας είναι 36,3 δισ. δολάρια. Οι ετήσιες στρατιωτικές δαπάνες της Βρετανίας ανέρχονται στο 2,3% του ΑΕΠ και αυτή η απώλεια, σε περίπτωση Brexit, θα αδυνατίσει αυτόματα σε σημαντικό βαθμό την Ε.Ε. Τόσο σε ζητήματα ουσίας όσο και στη δυναμική και το πρεστίζ της.

 

Η Ευρώπη προσανατολίζεται πια σε κινήσεις που θα ενδυναμώσουν την κοινή εξωτερική της πολιτική και τις πολιτικές ασφαλείας. Θεωρεί ιδιαίτερα ωφέλιμο να συμπεριληφθούν σε αυτή την πολιτική ασφαλείας και μη μέλη, όπως η Βρετανία μετά το Brexit. Έτσι μάλλον θα υπάρξει τελικώς ένα ειδικό στάτους παρατηρητή ή μερικής συμμετοχής για τη Βρετανία, ώστε να διατηρηθεί η ανάμειξή της στην ευρωπαϊκή άμυνα και ασφάλεια. 

 

Το Λονδίνο γνωρίζει ότι ειδικά το ζήτημα της βρετανικής συνεισφοράς στην ασφάλεια έχει ιδιαίτερη σημασία για την Ε.Ε., άρα αναμένεται να επιχειρήσει να το εκμεταλλευτεί ώστε να αποσπάσει παραχωρήσεις σε άλλους τομείς. Ήδη, στην επιστολή που απέστειλε για ενεργοποίηση του Άρθρου 50 για το Brexit, η Τερέζα Μέι άφηνε αιχμές για σύνδεση της ασφάλειας και της συνεργασίας κατά της τρομοκρατίας με τη διασφάλιση εμπορικής συμφωνίας με την Ε.Ε.

 

 

Το Brexit απειλεί πια ανοικτά την ίδια τη συνοχή του Ην. Βασιλείου. Την προηγούμενη εβδομάδα το σκωτσέζικο κοινοβούλιο απαίτησε κι επισήμως ένα δεύτερο δημοψήφισμα για την αποχώρηση της Σκωτίας από το Ηνωμένο Βασίλειο. Η πρωθυπουργός της Σκωτίας υπολογίζει ότι το Brexit τελικώς θα επιφέρει και Scoxit (ανεξαρτητοποίηση της Σκωτίας). Η κυβέρνηση του Γουέστμινστερ δεν θεωρείται πιθανό να αρνηθεί το αίτημα, αφού κάτι τέτοιο θα εκλαμβανόταν ως ένδειξη μιας αγγλοκρατούμενης κυβέρνησης που αγνοεί την επιθυμία της Σκωτίας. Εξάλλου η υποστήριξη εντός Σκωτίας για ανεξαρτητοποίηση από τη Βρετανία αυξάνεται διαρκώς. 

 

Όμως μια επανένταξη της Σκωτίας ως ανεξάρτητου κράτους πια στην Ε.Ε. δεν θα ήταν εύκολη, κυρίως για οικονομικούς κι εμπορικούς λόγους. Τα περισσότερα κανονιστικά πρότυπα μεταξύ μιας Σκωτίας μέλους της Ε.Ε. και της Βρετανίας μετά το Brexit θα είναι διαφοροποιημένα, καθιστώντας περίπλοκο το εμπόριο μεταξύ Σκωτίας – Βρετανίας. Η Σκωτία στέλνει τα δύο τρίτα των εξαγωγών της στη Βρετανία και μόλις το ένα πέμπτο στην υπόλοιπη Ε.Ε.

 

Η κατάσταση της σκωτσέζικης οικονομίας προκαλεί ακόμη μεγαλύτερα προβλήματα. Ο περιορισμός των επενδύσεων στον τομέα του πετρελαίου και του φυσικού αερίου συνέβαλε στη γενικότερη οικονομική επιβράδυνση. Το 2016 το ΑΕΠ της Σκωτίας αυξήθηκε μόλις κατά 0,7%, όταν στην υπόλοιπη Βρετανία η άνοδος ήταν 2,4%. Το έλλειμμα του προϋπολογισμού της Σκωτίας πλησιάζει σήμερα στο 10% του ΑΕΠ, διπλάσιο από αυτό της Βρετανίας. Επιπρόσθετα η Ισπανία ανησυχεί για το ότι μια ανεξαρτητοποίηση της Σκωτίας μπορεί να ενθαρρύνει τις αποσχιστικές τάσεις στην Καταλωνία. Όπως όλες οι χώρες της Ε.Ε., έχει το δικαίωμα άσκησης βέτο σε αιτήσεις ένταξης. 

 

Για τους παραπάνω λόγους, η Σκωτία εξετάζει και την εναλλακτική επιλογή της Ευρωπαϊκής Ζώνης Ελεύθερων Συναλλαγών. Αυτή θα έδινε στη Σκωτία μεγαλύτερη πρόσβαση στην ευρωπαϊκή αγορά μειώνοντας τον κίνδυνο για βέτο από τους Ισπανούς.

 

Στη Β. Ιρλανδία, εξάλλου, το Σιν Φέιν ζητάει τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος για ένωση με την Ιρλανδία και απόσχιση από τη Μ. Βρετανία. Σκωτία και Β. Ιρλανδία ψήφισαν υπέρ της παραμονής στην Ε.Ε. στο δημοψήφισμα του Ιουνίου. Ακόμη προκύπτει ζήτημα συνόρων στην Ιρλανδία. Δηλαδή να υπάρξουν κανονικά σύνορα με τελωνεία και ελέγχους διαβατηρίων στο μοναδικό χερσαίο σύνορο με μια χώρα της Ε.Ε., τα 480 χλμ. που χωρίζουν τη Β. Ιρλανδία από την Ιρλανδία. Σε αυτό το ζήτημα υπάρχει κοινός τόπος μεταξύ Ε.Ε. – Βρετανίας, αφού και οι δυο πλευρές θέλουν να αποφύγουν τη δημιουργία κανονικού συνόρου στην Ιρλανδία. Όμως, το ζήτημα πρέπει να διευθετηθεί σύντομα.

 

Ο εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής στις διαπραγματεύσεις για το Brexit Μισέλ Μπαρνιέ έχει δηλώσει ότι αυτό το θέμα πρέπει να έχει επιλυθεί ώστε να αρχίσουν οι διαπραγματεύσεις για εμπορική συμφωνία και τις μελλοντικές σχέσεις Ε.Ε. – Βρετανίας.

 

 

Σχεδόν οι μισές από τις εξαγωγές της Βρετανίας πηγαίνουν στην Ευρώπη. Η πρόσβαση στην κοινή αγορά είναι ζωτικής σημασίας για το Σίτι του Λονδίνου και την προσέλκυση ξένων επενδύσεων. Όμως, για να διατηρήσει αυτή την πρόσβαση, η Βρετανία θα πρέπει να συνεχίσει να συμμορφώνεται με τους κανονισμούς της Ε.Ε., να συνεισφέρει στον ευρωπαϊκό προϋπολογισμό και να αποδέχεται την ελεύθερη μετακίνηση. Δηλαδή αυτά ακριβώς που ξορκίζουν οι ψηφοφόροι του Brexit. Η πιο ήπια εκδοχή του Brexit, που θα επέφερε τη μικρότερη ζημιά στην οικονομία της χώρας, θα ήταν η υιοθέτηση του μοντέλου της Νορβηγίας. Θα πρόσφερε επίσης και τις περισσότερες πιθανότητες να παραμείνουν εντός Μ. Βρετανίας η Σκωτία και η Β. Ιρλανδία.

 

Η Τερέζα Μέι έχει παραδεχθεί ότι, για να εκπληρωθεί το σλόγκαν της καμπάνιας του Brexit «να ανακτήσουμε τον έλεγχο της χώρας μας», θα πρέπει η Βρετανία να αποχωρήσει από την κοινή αγορά της Ε.Ε. Πολλοί ψηφοφόροι υποστήριξαν το Brexit για να σταματήσει η μετανάστευση και να ανακτηθεί η εθνική κυριαρχία, όμως δεν επιθυμούν να γίνουν φτωχότεροι, κάτι που θα συμβεί σε περίπτωση που η κυβέρνηση Μέι προχωρήσει σε «σκληρό» Brexit.

 

Το να επιστρέψει η Βρετανία σε ένα στάτους εμπορίου με την Ε.Ε. μόνο βάσει των όρων του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου θα επιφέρει σοβαρή ζημιά στην οικονομία της: Η Ε.Ε. θα επιβάλει δασμούς αλλά και πάμπολλους περιορισμούς σε σχεδόν τις μισές εξαγωγές της Βρετανίας. Δεν είναι τυχαίο ότι καμιά μεγάλη χώρα δεν εμπορεύεται με την Ε.Ε. μόνο βάσει των κανόνων του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου. Η Μέι αρχικά επιχείρησε να απειλήσει τις Βρυξέλλες ότι θα μετατρέψει τη χώρα σε μια Σιγκαπούρη χωρίς κανέναν περιορισμό ή ρύθμιση, όμως αυτή η προοπτική τρομοκράτησε τους περισσότερους ψηφοφόρους του Brexit, που δεν είναι φανατικοί του ελεύθερου εμπορίου.

 

Αυτό που θέλει να επιτύχει η Βρετανία είναι μια συμφωνία ελεύθερου εμπορίου που θα δίνει όσο το δυνατόν μεγαλύτερη πρόσβαση στην αγορά της Ε.Ε. Κάτι τέτοιο θα είναι πολύ δύσκολο να συμφωνηθεί και να επικυρωθεί. Σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες οι αντίπαλοι του ελεύθερου εμπορίου θα βάλουν εμπόδια. Οι διαπραγματεύσεις θα πάρουν χρόνια. Οι διαπραγματεύσεις για συμφωνία ελεύθερου εμπορίου μεταξύ Ε.Ε. και Καναδά άρχισαν το 2007 και ακόμη η CETA δεν ισχύει πλήρως. Σύμφωνα με τους κανονισμούς, η έγκριση μιας τέτοιας συμφωνίας ελεύθερου εμπορίου μεταξύ Ε.Ε. – Βρετανίας θα είναι πρόβλημα, αφού θα πρέπει να επικυρωθεί από όλα τα εθνικά κοινοβούλια στην Ευρωπαϊκή Ένωση.

 

 

Μόλις η Βρετανία φύγει από την ευρωπαϊκή ενιαία αγορά, οι διεθνείς τράπεζες που εδρεύουν στο Λονδίνο θα χάσουν το σχετικό «διαβατήριο» που τους επιτρέπει να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους σε πελάτες στις υπόλοιπες 27 χώρες. Εκτιμάται ότι μπορεί να εξακολουθήσει μια αμοιβαία αναγνώριση από Βρετανία και Ε.Ε. του ρυθμιστικού καθεστώτος της κάθε πλευράς. Όμως είναι πολύ πιθανό η μετάβαση του Brexit να μην είναι ομαλή. Έτσι οι μεγάλες τράπεζες προετοιμάζονται για κάθε ενδεχόμενο. 

 

Το Παρίσι, η Φρανκφούρτη και το Δουβλίνο προβάλλονται ως το αντίπαλο δέος του Σίτι στη μετά Brexit πραγματικότητα. Τον Φεβρουάριο οι Γάλλοι επισκέφτηκαν το Σίτι, όπου συναντήθηκαν με 80 ανώτατα στελέχη μεγάλων τραπεζών και χρηματοοικονομικών εταιρειών σε μια προσπάθεια να τους πείσουν να επιλέξουν το Παρίσι ως νέο ευρωπαϊκό «σπίτι» τους.

 

Η Φρανκφούρτη υπολογίζει ότι θα μπορούσε να δημιουργήσει επιπλέον 10.000 θέσεις εργασίας. Το Παρίσι εκτιμά ότι θα κερδίσει 10.000 θέσεις εργασίας στον χρηματοοικονομικό τομέα και άλλες 20.000 σε λογιστικό και νομικό τομέα. Η βρετανική τράπεζα HSBC ήδη ανακοίνωσε ότι θα μετακινήσει 1.000 θέσεις εργασίας από το Λονδίνο στο Παρίσι. Τέλος, η ελβετική UBS ήδη εκτιμά ότι κινδυνεύουν 1.000 δικές της θέσεις εργασίας στο Λονδίνο.