Μπρούνο Σουλτς

Άπαντα Πεζά

Μετάφραση: Αλεξάνδρα Ιωαννίδου

Εκδόσεις: Καστανιώτη

Σελ.: 467

Η αλήθεια είναι – και το έχουμε γράψει κατ’ επανάληψη – ότι οι σειρές της ξενόγλωσσης λογοτεχνίας των εκδόσεων Καστανιώτη είναι ίσως η πιο συγκροτημένη εκδοτική πρόταση του είδους. Οι τίτλοι που κυκλοφορούν από τις σειρές «Εικοστός Αιώνας» και «Συγγραφείς από όλο τον κόσμο», μεταφέρουν συστηματικά και μεθοδικά στη γλώσσα μας έναν εντυπωσιακά αντιπροσωπευτικό αριθμό έργων της παγκόσμιας λογοτεχνίας. Ανάμεσά τους, δε, γίνονται κατά καιρούς γνωστά στο ευρύτερο αναγνωστικό κοινό της χώρας μας κάποια σπάνιας ομορφιάς και αξίας λογοτεχνικά βιβλία.

Ένα από τα αριστουργήματα του παρελθόντος είναι και ο τόμος που κυκλοφόρησε και περιέχει τα Άπαντα του Μπρούνο Σουλτς, ενός Πολωνοεβραίου συγγραφέα του πρώτου ημίσεως του 20ού αιώνα. Ο Σουλτς γεννήθηκε το 1892 στο Ντροχόμπιτς της σημερινής Ουκρανίας, που εκείνη την εποχή ανήκε στην Αυστροουγγαρία, και δολοφονήθηκε το 1942 από έναν ναζί αξιωματικό της Γκεστάπο. Το έργο του άρχισε να προκαλεί το ενδιαφέρον και τον σταδιακό θαυμασμό ουσιαστικά μετά τον θάνατό του. Διαβάζοντας κανείς τα αριστουργήματα που άφησε πίσω του στη σύντομη ζωή του, εύλογα αναρωτιέται και για τα έργα που δεν πρόλαβε να γράψει… Δύο συλλογές διηγημάτων, «Τα μαγαζιά της κανέλας» και «Το σανατόριο κάτω από την κλεψύδρα», μαζί με μερικά ακόμα πεζά του, συγκροτούν όλο το έργο του, που φτάνει και περισσεύει για να τοποθετηθεί ανάμεσα στους κορυφαίους της ευρωπαϊκής λογοτεχνίας.

Πρόκειται για έναν εστέτ που ανακαλύπτει τον ρυθμό του κόσμου σε απίστευτες λεπτομέρειες, τις οποίες εξελίσσει μέσα από μιαν επαναστατική γραφή μεγάλων αισθητικών διαστάσεων. Πίσω από κάθε ανεπαίσθητη κίνηση, ο Σουλτς ξαναγράφει την ιστορία της ανθρωπότητας με μια διακριτικά θλιμμένη έκρηξη παιδικότητας. Περίκλειστος στη γενέτειρά του, ο συγγραφέας περιδιαβαίνει την πόλη, περπατά στους δρόμους ανάμεσα στα κτίσματα και τη φύση που τα περιβάλλει σαν ένα πνεύμα μυθικό, άχρονο, συχνά τρομακτικά ωραίο, ακολουθώντας τους παλμούς της ζωής και μαζί την τραγική της ουσία.

Από τις πρώτες λέξεις, κάθε κείμενό του σε παρασέρνει ανεπαίσθητα σε έναν κόσμο ονειρικής πραγματικότητας. Πρόκειται για μια σύμπραξη της ανείπωτης ευγένειας με την ομορφιά. Η γραφή του αποτελεί έναν ύμνο στην παιδικότητα, στην πρώτη ματιά που ζει την εμπειρία και την υπέρβασή της ταυτόχρονα – μυστικά, θεία κι επώδυνα. Ο Σουλτς παλεύει με την ψυχή του, την αίσθηση της διαύγειας, την απεραντοσύνη – αιχμαλωτίζοντας την πρώτη πνοή του κόσμου και των πραγμάτων.

Πρόκειται για μια σειρά απαιτητικών λογοτεχνικών κοσμημάτων, ένα απόσταγμα παιδικών εντυπώσεων, εκεί που η αθωότητα κινδυνεύει να γίνει εμπειρία.