Θεωρούμε πως τα ζώα συμπεριφέρονται βάσει των ενστίκτων τους, προσπαθώντας απλά να επιβιώσουν και να αναπαράγουν το είδος τους. Δεν έχουν συναισθήματα όπως ο άνθρωπος, δεν αγαπούν, δε σκέφτονται, δεν έχουν συνείδηση της εφήμερης ύπαρξής τους. Βάσει τούτου, ο θρήνος για τους νεκρούς θα έπρεπε να είναι ένα αποκλειστικά ανθρώπινο χαρακτηριστικό, αφού βασίζεται στην ενσυναίσθηση, το συναίσθημα και τη λογική.

Υπάρχουν όμως πολλές περιπτώσεις ειδών που θρηνούν όταν χάνουν κάποιος μέλος της κοινότητας ή της αγέλης τους.

Θα περιμέναμε πως τα οικόσιτα ζώα (σκύλοι και γάτες) και τα πιθηκοειδή (χιμπατζήδες, μπονόμπος, γορίλλες, κλπ.) θα είναι αυτά που εμφανίζουν τέτοιες συμπεριφορές. Πράγματι, γνωρίζουμε πως ένας σκύλος μπορεί να αρνείται την τροφή για μέρες μετά το θάνατο του ιδιοκτήτη του, ή ακόμα και κάποιου άλλου σκύλου της οικογένειας. Είναι όμως και άλλα είδη που έχουν αναπτύξει περίεργες συνήθειες όταν αντιμετωπίζουν το θάνατο, όπως οι λύκοι, οι αγριόχοιροι, οι ελέφαντες, τα δελφίνια, οι καμηλοπαρδάλεις, οι χελώνες, οι βίδρες, οι χήνες, οι θαλάσσιοι λέοντες, οι πιγκουίνοι και πολλά άλλα.

Πολυάριθμοι ερευνητές που μελετούν τις συμπεριφορές των πιθηκοειδών, πλάσματα που είναι οι άμεσοι πρόγονοί μας και μοιραζόμαστε μεγάλο ποσοστό του DNA μας, έχουν καταγράψει περιπτώσεις, που μόνο ως θρήνος για το θάνατο μπορούν να εξηγηθούν: Χιμπατζήδες και άλλα πρωτεύοντα θηλαστικά, είτε ελεύθερα είτε σε αιχμαλωσία, εμφανίζουν τελετουργικές συμπεριφορές έπειτα από το θάνατο ενός μέλους της φυλής. Αυτές περιλαμβάνουν το να συγκεντρώνονται γύρω από το νεκρό σώμα, να το κοιτάζουν, να το φροντίζουν και να το καθαρίζουν, να σιωπούν για ώρες, να το επισκέπτονται τακτικά, να μουρμουρίζουν ή να φωνάζουν, σε μορφή θρήνου.

Πολλές μητέρες αρνούνται να αποχωριστούν το νεκρό τους βρέφος, ακόμα και όταν αυτό έχει αρχίσει να αποσυντίθεται. Άλλα μέλη κοιμούνται δίπλα στο πτώμα, απογαλακτισμένα τέκνα προσπαθούν να θηλάσουν τη νεκρή μητέρα τους, ενώ κάποια νεαρά ζώα μπορεί να πεθάνουν από την πείνα, μένοντας δίπλα στο νεκρό σώμα της μητέρας τους. Μια θηλυκή μπαμπουίνος, η Σύλβια, μετά το θάνατο ενός μέλους με το οποίο είχε στενή σχέση, άρχισε να περνάει πολύ χρόνο μόνη, με το βλέμμα καρωμένο στα πόδια της, ενώ πολλοί χιμπαντζήδες έχουν παρατηρηθεί να είναι ληθαργικοί, να μην τρώνε, να μένουν ακίνητοι κοιτώντας εμμονικά την κενή φωλιά του αποθανόντος, πράξεις που παραπέμπουν σε καταθλιπτικά συμπτώματα. Τα επιστημονικά ευρήματα σε τέτοιες περιπτώσεις δείχνουν αυξημένα επίπεδα γλυκοκορτικοειδών, των ορμονών του στρες, ακόμα και μετά από ένα μήνα από το θάνατο κάποιου συγγενικού ζώου, ενώ τα ζώα αντισταθμίζουν αυτή την ορμονική διαταραχή με περισσότερο grooming (=φροντίδα) μεταξύ τους, διαδικασία που απελευθερώνει οξυτοκίνη, τη ζωική ορμόνη της χαράς.

Παρόμοιες παρατηρήσεις συμβαίνουν και με άλλα κοινωνικά είδη ζώων.

Οι ελέφαντες, για παράδειγμα. Αυτά τα ευγενή ζώα συχνά θάβουν τους νεκρούς τους με λάσπη, χώμα, φύλλα, φρούτα και λουλούδια, ενώ μπορεί να κάνουν το ίδιο και με άλλα είδη, όπως ρινόκερους, αγελάδες, βουβάλια ή και νεκρούς ανθρώπους, και συνεχίζουν να φροντίζουν τα οστά των νεκρών ελεφάντων, πολύ καιρό μετά το θάνατό τους. Όταν ένας ελέφαντας συναντά το κουφάρι ενός νεκρού ελέφαντα, μένει σιωπηλός και το εξερευνά για αρκετή ώρα με την προβοσκίδα και τα πόδια του. Αν πεθάνει ένα νεογέννητο ελεφαντάκι, η οικογένεια μπορεί να φυλάει το πτώμα του για μέρες, με το κεφάλι και τα αυτιά κατεβασμένα. Ορφανά που είδαν τη  μητέρα τους να πεθαίνει, συχνά ξυπνούν από τον ύπνο τους ουρλιάζοντας. Σε μια περίπτωση θανάτου ενός κυρίαρχου θηλυκού ελέφαντα το 2003, στο Εθνικό πάρκο Σαμπουρού της Κένυα, παρατηρήθηκε πως μέλη τριών διαφορετικών οικογενειών ελεφάντων, επισκέπτονταν για μέρες το πτώμα, μυρίζοντάς το, αγγίζοντάς το, καθώς άλλοι ελέφαντες έμεναν σιωπηλοί, άλλοι ταλαντεύονταν μπρος πίσω, ενώ έσπρωχναν το νεκρό σώμα ο ένας στον άλλο. Περίεργες συμπεριφορές, που θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν ως νεκρικές τελετές.

Άλλο ένα παράδειγμα είναι τα δελφίνια και οι φάλαινες, κοινωνικά είδη με υψηλό δείκτη νοημοσύνης. Συνήθως, όταν ένα μωρό πεθαίνει, η μητέρα κουβαλάει το πτώμα του, πολλές φορές ανεβάζοντάς το στην επιφάνεια και ξαναβυθίζοντάς το, προσπαθώντας ίσως να το κάνει να αναπνεύσει. Το 2018, μια μητέρα όρκα, ονόματι Tahlequah, είχε κουβαλήσει το νεκρό της βρέφος εκατοντάδες μίλια στα παγωμένα νερά του Ειρηνικού, κρατώντας το στην επιφάνεια, μέχρι τελικά να το αφήσει να βυθιστεί τη 17η μέρα. Παρατηρήθηκαν επίσης άλλες έξι θηλυκές όρκες, που τις πρώτες μέρες συνόδευαν την πενθούσα μητέρα. Νεκρικές πομπές είναι κοινές και στα δελφίνια, όπου μέχρι και 15 δελφίνια μπορεί να κολυμπούν σε αργή ταχύτητα, γύρω από μια μητέρα που κουβαλάει το νεκρό δελφινάκι της.

Οι καμηλοπαρδάλεις επίσης, είδος που δύσκολα παραμένει στατικό σε ένα σημείο, φυλάνε ακίνητες το νεκρό παιδί τους, χωρίς να τρέφονται, ενώ αν ένα κοπάδι από ύαινες πλησιάσει και φάει το νεκρό ζώο, στέκουν σε κάποια απόσταση και παρακολουθούν, μέχρι να φύγουν τα αρπακτικά ώστε να ξαναγυρίσουν στο μισοφαγωμένο παιδί τους. Συχνά, μια μεγάλη ομάδα από καμηλοπαρδάλεις συγκεντρώνεται γύρω από το νεκρό, σκουντώντας το με τις μουσούδες τους, μένοντας με τη μητέρα για λίγες μέρες.

Θαλάσσιοι λέοντες βγάζουν κραυγές όταν βλέπουν τις όρκες να τρώνε τα μωρά τους. Οι λύκοι μυρίζουν το νεκρό σύντροφό τους και έπειτα ουρλιάζουν, κρατώντας τις ουρές και τα κεφάλια τους χαμηλωμένα όταν φεύγουν, βαδίζοντας αργά. Σε ένα βίντεο από το National Geographic, ένας αγριόχοιρος θρηνεί για έναν άλλο νεκρό αγριόχοιρο με το να τον επισκέπτεται συχνά, σκουντώντας τον, δαγκώνοντάς τον, και με το να κοιμάται δίπλα του

Ακόμα και στα πουλιά συναντάμε απόκριση στο θάνατο ενός μέλους του σμήνους. Οι καρακάξες θάβουν τους νεκρούς τους με γρασίδι. Τα κοράκια συνωστίζονται και «κράζουν» όλα μαζί, αν δουν ένα νεκρό κοράκι. Τα μονογαμικά άλμπατρος, αν χάσουν το σύντροφό τους, περνούν μια μοναχική περίοδο ενός-δύο ετών, πριν αναζητήσουν νέο σύντροφο, διαδικασία που μπορεί να τους πάρει χρόνια. Στις χήνες, αν πεθάνει μια χήνα από το κοπάδι, οι υπόλοιπες μπορεί να εμφανίζονται με μάτια βυθισμένα στις κόγχες τους, με τα κεφάλια τους κρεμασμένα. Σε μια περίπτωση με δύο πάπιες που διασώθηκαν από ένα εκτροφείο για φουά γκρα, όταν η μία πέθανε, η άλλη έγειρε στο λαιμό της και παρέμεινε εκεί για ώρες.

Γενικώς, όσο πιο κοινωνικό είναι ένα ζωικό είδος και όσο πιο στενή σχέση έχει ένα ζώο με το αποθανόν, τόσο πιο πιθανό είναι να αναπτύξει τέτοιες συμπεριφορές, που θα περιγράφαμε ως θρήνο. Υπάρχουν και οι αντίθετες περιπτώσεις, όπως είναι τα λιοντάρια, που αν συναντήσουν κάποιο άλλο, νεκρό λιοντάρι, το μυρίζουν, το επεξεργάζονται και τελικά το τρώνε.

Οι ερευνητές που μελετούν τον –ανεπίσημο- κλάδο της συγκριτικής θανατολογίας, δεν έχουν καταλήξει αν όντως τα ζώα θρηνούν για τους νεκρούς τους ή αν εμείς προβάλουμε σε αυτά, ανθρώπινα χαρακτηριστικά (ανθρωπομορφισμός). Παρόλ’ αυτά, τα διαθέσιμα δεδομένα δείχνουν πως, στην εμπειρία του θανάτου, τα επιζώντα μέλη αντιδρούν με συναισθηματική ένταση, κοινωνική απομόνωση, καταθλιπτικές τάσεις, έντονες διαφοροποιήσεις στη σωματική στάση και τις φωνητικές εκφράσεις, που ξεπερνούν την απλή περιέργεια απέναντι σε ένα νεκρό σώμα.

Τα περισσότερα θηλαστικά, είναι κοινωνικά όντα, που εξαρτώνται από τους δεσμούς μεταξύ των μελών της κοινότητάς τους για να επιβιώσουν. Ο θάνατος είναι ένα σοβαρό συμβάν, το οποίο προκαλεί ανασχηματισμό των κοινωνικών δεσμών και αλλαγή της καθημερινότητας, όπως και στους ανθρώπους. Ίσως αυτές τους οι αντιδράσεις να είναι μια εξελικτική προσαρμογή, προκειμένου να αυξήσουν την πιθανότητα επιβίωσής τους, την οποία πιθανώς και εμείς οι άνθρωποι να κληρονομήσαμε.

Εξάλλου, από καθαρά επιστημονική σκοπιά, τα συναισθήματα και οι σκέψεις μας δεν είναι τίποτα παραπάνω από ορμονικές αντιδράσεις σε ηλεκτρικές κενώσεις των εγκεφαλικών κυττάρων. Ίσως η έντονη συναισθηματική φόρτιση απέναντι στο θάνατο να είναι ο τρόπος με τον οποίο, ασυνείδητα, εξετάζουμε το πώς θα τον αποφύγουμε, με απώτερο σκοπό, φυσικά, τη διαιώνιση του είδους μας.