Μέχρι την 6η Μαΐου 2020 ο επίσημος αριθμός των επιβεβαιωμένων κρουσμάτων του κορωνοϊού SARS-CoV-2 από το υπουργείο Υγείας της Συρίας ανερχόταν σε 44 (30 στην αγροτική Δαμασκό, 12 στη Δαμασκό, ένα στην επαρχία Νταραά και ένα κρούσμα σε άγνωστη περιοχή), ενώ οι ανθρώπινες απώλειες ανέρχονταν σε τρεις.

Το πρώτο θετικό κρούσμα ανακοινώθηκε στις 22 Μαρτίου, ενώ ο πρώτος θάνατος στις 29 Μαρτίου (ακολούθησαν άλλες δύο ανθρώπινες απώλειες, στις 30 Μαρτίου και στις 19 Απριλίου). 
Στο σημείο αυτό να τονίσουμε ότι πολλοί αναλυτές εκτιμούν πως ο συνολικός αριθμός των κρουσμάτων είναι πολύ υψηλότερος και αναφέρουν περιπτώσεις με συμπτώματα, τα οποία ομοιάζουν με αυτά της Covid-19, στη Δαμασκό, την Ταρτούς, τη Λαττάκεια, τη Χομς και την Ντέιρ Εζ Ζορ.

Το υπουργείο Υγείας της Συρίας ανακοίνωσε ότι, έως τις 29 Απριλίου, πραγματοποιήθηκαν περίπου 2.000 τεστ για την Covid-19 από το Κεντρικό Εργαστήριο Δημόσιας Υγείας (Central Public Health Laboratory – CPHL) της Δαμασκού. Στις 25 Απριλίου τεστ για Covid-19 ξεκίνησαν και στο εργαστήριο του πανεπιστημιακού νοσοκομείου Tishreen της επαρχίας Λαττάκεια.
Σύμφωνα με το Γραφείο των Ηνωμένων Εθνών για τον Συντονισμό των Ανθρωπιστικών Υποθέσεων στη Συρία και τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), περιοχές υψηλής επικινδυνότητας θεωρούνται οι πυκνοκατοικημένες περιοχές, όπως η Δαμασκός, οι αγροτικές περιοχές πέριξ της Δαμασκού, το Χαλέπι, η Χομς, η Ντέιρ Εζ Ζορ, καθώς και τα καταφύγια και οι καταυλισμοί.
Είναι προφανές ότι όπου διεξάγονται εχθροπραξίες η συλλογή δειγμάτων είναι από δύσκολη έως αδύνατη. Ευάλωτες ομάδες θεωρούνται οι ηλικιωμένοι (ηλικίας άνω των 60 ετών) και τα άτομα με υποκείμενες καταστάσεις υγείας, οι πρόσφυγες και οι εργαζόμενοι στην υγειονομική περίθαλψη με ανεπαρκή εξοπλισμό ατομικής προστασίας.

Στην παρούσα φάση παραμένουν ως στόχοι πρώτης προτεραιότητας:
● Η δυνατότητα εργαστηριακής ανίχνευσης των κρουσμάτων Covid-19 σε ολόκληρη τη Συρία.
● Η κατάρτιση των τεχνικών των εργαστηρίων ανίχνευσης κρουσμάτων και των ομάδων ταχείας επέμβασης.
● Η έγκαιρη διαβίβαση όλων των πληροφοριών που σχετίζονται με τη διαφύλαξη της δημόσιας Υγείας. 
Ο ΟΗΕ έχει δεσμευτεί να υποστηρίξει το συριακό υπουργείο Υγείας προκειμένου να επιτύχει τους παραπάνω στόχους και να πραγματοποιεί τεστ για Covid-19 και στις 14 επαρχίες της χώρας.
Πέραν όμως αυτών, στις 26 Απριλίου ο απεσταλμένος του ΟΗΕ για τη χώρα δήλωσε στο Συμβούλιο Ασφαλείας ότι η Συρία χρειάζεται απεγνωσμένα μια εκεχειρία σε εθνικό επίπεδο, προκειμένου να επιτρέψει στους πολίτες της, οι οποίοι έχουν κουραστεί από τον παρατεταμένο εμφύλιο πόλεμο, να έχουν πρόσβαση στον εξοπλισμό και τους πόρους που είναι απαραίτητοι για την καταπολέμηση της Covid-19. 
Ωστόσο καμία πλευρά δεν μπορεί να εφαρμόσει εκεχειρία, έστω και προσωρινά.

Ανυπέρβλητα προβλήματα
Είναι προφανές ότι ο συνεχιζόμενος δεκαετής εμφύλιος δεν αφήνει πολλά περιθώρια αντιμετώπισης της Covid-19 στη Συρία. Μικρό ποσοστό του πληθυσμού εμπιστεύεται τη συριακή κυβέρνηση, ενώ οι περισσότεροι δρώντες εντός της συριακής επικράτειας την κατηγορούν για την υφιστάμενη ανθρωπιστική κρίση και, φυσικά, δεν τη θεωρούν ικανή να διαχειριστεί την κρίση του κορωνοϊού.

Επιπροσθέτως η στοχοποίηση και η καταστροφή των νοσοκομείων και των κλινικών έχει επιφέρει σοβαρά πλήγματα στην υποδομή της υγειονομικής περίθαλψης της χώρας. Τα εμπόδια της πολιτικής ηγεσίας – και όχι μόνο – στις αποστολές ανθρωπιστικής βοήθειας του ΟΗΕ περιορίζουν τη μεταφορά του απαραίτητου υγειονομικού εξοπλισμού στις περιοχές υψηλού κινδύνου της συριακής περιφέρειας. 
Επειδή είναι βέβαιο ότι ο συριακός εμφύλιος δεν θα διακοπεί «λόγω της πανδημίας», εκτιμάται ότι οι κατακερματισμένες και περιορισμένες υπηρεσίες υγείας δεν θα καλύψουν αρκετές περιοχές προκειμένου να καταπολεμήσουν την εξάπλωση της Covid-19.

Στην παρούσα φάση η χώρα είναι κατακερματισμένη σε τρεις αντιμαχόμενες περιοχές. Σε γενικές γραμμές η συριακή κυβέρνηση ελέγχει την κεντρική και νότια Συρία, οι τουρκικές και φιλοτουρκικές ένοπλες δυνάμεις ελέγχουν τη βόρεια και βορειοδυτική Συρία (συμπεριλαμβανομένου του Ιντλίμπ), ενώ οι Συριακές Δημοκρατικές Δυνάμεις (Syrian Democratic Forces – SDF) ελέγχουν τη βόρεια και βορειοανατολική Συρία.
Αυτές οι περιοχές διοικούνται από αντιμαχόμενους πολιτικοστρατιωτικούς κρατικούς και μη κρατικούς δρώντες, που άλλοτε σέβονται και άλλοτε όχι τις κατά καιρούς προσωρινές εύθραυστες εκεχειρίες και συμφωνίες κατάπαυσης του πυρός, οι οποίες με τη σειρά τους είναι αποτέλεσμα διαμεσολάβησης ανταγωνιστικών διεθνών δρώντων, για τη διευκόλυνση της μεταφοράς ανθρωπιστικής βοήθειας στους 6,2 εκατομμύρια εσωτερικά εκτοπισμένους Σύρους (οι περισσότεροι εκτός των περιοχών που ελέγχουν οι ρωσο-σιιτικές δυνάμεις).

Σε μια χώρα που μαστίζεται από έναν δεκαετή εμφύλιο το σύστημα Υγείας δεν θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ούτε καν υποτυπώδες, ακόμη και στις περιοχές που ελέγχονται από τις κυβερνητικές δυνάμεις. Είναι σαφές ότι οι ελάχιστες υγειονομικές μονάδες εξυπηρετούν τις ανάγκες του εμφυλίου. 

Να προσθέσουμε ότι, από το 2016, ο ΠΟΥ έχει αναφέρει περισσότερες από 500 στρατιωτικές επιθέσεις σε ιατρικές εγκαταστάσεις στη Συρία, των οποίων η πλειονότητα πραγματοποιήθηκε στη βορειοδυτική Συρία. Αυτή η κατάσταση ανάγκασε πολλούς Σύρους γιατρούς να καταφύγουν σε γειτονικές χώρες εγκαταλείποντας σημαντικό μέρος του πληθυσμού σε περιορισμένη πρόσβαση στην υγειονομική περίθαλψη.

Μέτρα κατά του κορωνοϊού
Στις 15 Μαρτίου 2020 η κυβέρνηση Άσαντ, προκειμένου να αντιμετωπίσει την επερχόμενη εξάπλωση του νέου κορωνοϊού, αποφάσισε τη λήψη περιοριστικών μέτρων, όπως το κλείσιμο των πανεπιστημίων, των σχολείων, των κυβερνητικών γραφείων, των χώρων εστίασης και των αγορών, καθώς και το κλείσιμο όλων των υπεραστικών συγκοινωνιών σε ολόκληρη τη χώρα.
Στις 20 Μαρτίου η κυβέρνηση απαγόρευσε την είσοδο αλλοδαπών, αφού το πρώτο κρούσμα κορωνοϊού έφτασε στη Συρία οδικώς από τον Λίβανο μετά την επιστροφή του από την Ευρώπη.

Η διέλευση των συνόρων εξακολουθεί να επηρεάζεται από την εφαρμογή των προληπτικών μέτρων των γειτονικών χωρών. Τα περισσότερα χερσαία σύνορα προς τη Συρία είναι πλέον κλειστά, με κάποιες περιορισμένες εξαιρέσεις από την Ιορδανία, την Τουρκία και τον Λίβανο, για εμπορικές αποστολές και αποστολές βοήθειας, καθώς και μετακινήσεις προσωπικού ανθρωπιστικών οργανώσεων. 
Στη βορειοανατολική Συρία, μία φορά εβδομαδιαίως, οι τοπικές αρχές επιτρέπουν τη διέλευση των συνοριακών διαβάσεων Fishkabour / Semalka στις ΜΚΟ. Ενίοτε οι συνοριακές διαβάσεις Tell Abiad και Al-Bukamal-Al Quaem ανοίγουν για ορισμένες εμπορικές και ανθρωπιστικές αποστολές, ενώ η συνοριακή διάβαση του Ras al-Ain είναι κλειστή.

Υπάρχουν επίσης περιορισμοί στα περισσότερα άλλα σημεία διέλευσης εντός της Συρίας. Οι συνοριακές διαβάσεις Abu Zendin, Um Jloud και Awn Dadat στο Χαλέπι παραμένουν κλειστές, όπως και οι Akeirshi και Abu Assi στο Ar-Raqqa. Ωστόσο οι Al-Taiha, Ghazawiyet Afrin και Deir Ballut στο Χαλέπι, καθώς και η Bab Al-Hawa στο Ιντλίμπ παραμένουν ανοικτές με περιορισμούς.
Οι λιμένες της Ταρτούς και της Λαττάκειας υπολειτουργούν, καθώς έχουν ληφθεί περιοριστικά μέτρα και έχει μειωθεί το προσωπικό.

Οι διεθνείς και οι εσωτερικές εμπορικές πτήσεις παραμένουν σε αναστολή, εκτός από μια πτήση από την Κίνα, η οποία στις 15 Απριλίου προσγειώθηκε στη Δαμασκό μεταφέροντας 2.016 κιτ δοκιμής Covid-19 (τις επόμενες εβδομάδες αναμένονται πρόσθετες δωρεές από την Κίνα). 
Επιπλέον στις 28 Απριλίου πραγματοποιήθηκε η πρώτη πτήση επαναπατρισμού Σύρων υπηκόων από την Αρμενία στη Δαμασκό. Περίπου ακόμη 10.000 Σύροι υπήκοοι έχουν εγγραφεί και αναμένουν μελλοντικές πτήσεις επαναπατρισμού. Το υπουργείο Υγείας ζήτησε βοήθεια προκειμένου να αυξήσει τη δυνατότητα φιλοξενίας και καραντίνας 14 ημερών των επαναπατρισμένων.

Περιοχή του Ιντλίμπ
Οι περιοχές με αυξημένη συγκρουσιακή κατάσταση αντιμετωπίζουν σημαντική απειλή, χωρίς τους κατάλληλους πόρους για την πρόληψη της εξάπλωσης της Covid-19. Σύμφωνα με τον ΟΗΕ, στο Ιντλίμπ σχεδόν τρία εκατομμύρια Σύροι είναι ιδιαίτερα ευάλωτοι, ιδίως το ένα εκατομμύριο που ζει σε πολυπληθείς καταυλισμούς, κατά μήκος των συρο-τουρκικών συνόρων.
Ο ΠΟΥ έχει ήδη αποστείλει στο Ιντλίμπ 300 κιτ ανίχνευσης SARS-CoV-2 και αναμένονται επιπλέον 2.000 κιτ και ένα εργαστήριο δοκιμών στο Κεντρικό Νοσοκομείο του Ιντλίμπ.

Βορειοανατολική Συρία
Στη βορειοανατολική Συρία η συρο-κουρδική διοίκηση διέταξε το κλείσιμο των επιχειρήσεων, των εστιατορίων, καθώς και την απαγόρευση της κυκλοφορίας. Μόνο ένα από τα 16 νοσοκομεία είναι πλήρως λειτουργικό, ενώ δύο ακόμη νοσοκομεία, επιφορτισμένα με τη θεραπεία ασθενών και την καραντίνα, δεν είναι επαρκώς εξοπλισμένα, καθώς διαθέτουν μόνο 28 κλίνες ΜΕΘ, με μόνο 11 αναπνευστήρες και δύο γιατρούς, οι οποίοι έχουν εκπαιδευτεί να τους χρησιμοποιούν.

Η παρούσα κατάσταση στη βορειοανατολική Συρία έχει επιδεινωθεί περαιτέρω εξαιτίας των συνεχιζόμενων συγκρούσεων μεταξύ των φιλοτουρκικών ομάδων και των Συριακών Δημοκρατικών Δυνάμεων. 
Στις 24 Μαρτίου, οι φιλοτουρκικές ομάδες διέκοψαν την υδροδότηση της πόλης Αλ Χάσακα αυξάνοντας την πιθανότητα εμφάνισης νέων κρουσμάτων Covid-19 και άλλων επιδημικών νόσων στους περίπου 460.000 κατοίκους της, συμπεριλαμβανομένων και των δεκάδων χιλιάδων που ζουν στον καταυλισμό του Al-Hol.

*Ο Βασίλης Γιαννακόπουλος είναι γεωστρατηγικός αναλυτής. ([email protected])