Τους τελευταίους τρεις μήνες η – έστω και επισφαλής – κατάπαυση του πυρός στη Λιβύη επέτρεψε τη διεξαγωγή ενός πολιτικού διαλόγου, ο οποίος, αρχής γενομένης από την Τυνησία (9 Νοεμβρίου 2020), την Αίγυπτο και τελικά τη Γενεύη, είχε αποτέλεσμα την εκλογή μιας νέας μεταβατικής κυβέρνησης στις 5 Φεβρουαρίου 2021. 
Τα μέλη της δεσμεύτηκαν για την τήρηση ενός υπερφιλόδοξου χρονοδιαγράμματος, το οποίο, στις 24 Δεκεμβρίου του τρέχοντος έτους, θα οδηγήσει τη χώρα σε εθνικές εκλογές. Συγκεκριμένα το τριμελές Προεδρικό Συμβούλιο και ο πρωθυπουργός θα αναλάβουν να προετοιμάσουν το έδαφος αφενός για τη διεξαγωγή δίκαιων και διαφανών εθνικών εκλογών, αφετέρου για την ασφαλή συμμετοχή των Λίβυων πολιτών στην εκλογική διαδικασία.

Η μεταβατική κυβέρνηση, που ορίστηκε από το 75μελές φόρουμ πολιτικού διαλόγου της Λιβύης (Libyan Political Dialogue Forum – LPDF), υπό την αιγίδα των Ηνωμένων Εθνών, θα αντικαταστήσει την Κυβέρνηση Εθνικής Συμφωνίας (Government of National Accord – GNA), η οποία θεωρείται ότι δεν είναι ικανή να οδηγήσει τη χώρα σε εθνική συμφιλίωση. 
Αμέσως μετά την κατάπαυση του πυρός (23 Οκτωβρίου 2020) μέλη από τα δύο αντίπαλα Κοινοβούλια, το Δυτικό Ανώτατο Συμβούλιο της Επικρατείας (Western High Council of State – HCS) και η Ανατολική Βουλή των Αντιπροσώπων (Eastern House of Representatives – HoR) συναντήθηκαν και ζήτησαν τη διεξαγωγή ενός εθνικού δημοψηφίσματος για την έγκριση ενός νέου σχεδίου συντάγματος πριν από τις εκλογές του Δεκεμβρίου 2021. 
Το νέο σχέδιο συντάγματος θα καθορίσει το μελλοντικό λιβυκό πολίτευμα και τη διάκριση των τριών εξουσιών (νομοθετική, εκτελεστική και δικαστική). Το συνταγματικό δημοψήφισμα, του οποίου η ημερομηνία δεν έχει ακόμη ανακοινωθεί, έχει σκοπό να επιτρέψει στους Λίβυους να συζητήσουν τις αρχές του νέου συνταγματικού σχεδίου, αλλά και να αποφασίσουν εάν θα το αποδεχτούν ή θα το απορρίψουν. 

Το έλλειμμα εσωτερικής ασφάλειας
Από τα τέλη Οκτωβρίου του 2020 επικρατεί μια επισφαλής εκεχειρία, όταν οι δύο κύριοι διεκδικητές της εξουσίας, η GNA στην Τρίπολη και ο στρατηγός Χαλίφα Χαφτάρ στα ανατολικά, συμφώνησαν την παύση των εχθροπραξιών. 
Παρ’ όλα αυτά, το έλλειμμα εσωτερικής ασφάλειας, εξαιτίας του εμφυλίου που συνεχίζουν να συντηρούν εγχώριες αντιμαχόμενες δυνάμεις αλλά και εξωτερικοί κρατικοί και μη κρατικοί δρώντες, συνεχίζει να συνιστά την κύρια πρόκληση τόσο για τη χώρα όσο και για τους νεοεκλεγμένους Λίβυους ηγέτες. 

Σε γενικές γραμμές, για να διεξαχθούν οι εκλογές, η GNA θα πρέπει να διαλυθεί ειρηνικά και να παραδώσει την εξουσία στη νέα προσωρινή κυβέρνηση, οι διάσπαρτες ένοπλες οργανώσεις θα πρέπει να διαλυθούν και οι περίπου μισό εκατομμύριο εσωτερικά εκτοπισμένοι Λίβυοι πολίτες θα πρέπει να επιστρέψουν στις εστίες τους και να λάβουν μέρος στις εκλογές. 
Σύμφωνα με τη Στέφανι Ουίλιαμς, την απερχόμενη ειδική απεσταλμένη του ΟΗΕ για τη Λιβύη, «εάν τερματιστεί η ξένη παρέμβαση, τότε η προσωρινή κυβέρνηση θα είναι σε θέση να εφαρμόσει όλα τα παραπάνω, έως την ημερομηνία των εθνικών εκλογών». 

Πράγματι οι ισχυρισμοί της Ουίλιαμς αντικατοπτρίζουν την πραγματικότητα, καθώς η GNA στην Τρίπολη συνεχίζει να λαμβάνει κυρίως στρατιωτικό υλικό από τον κύριο σύμμαχό της, την Τουρκία, ενώ το απερχόμενο Προεδρικό Συμβούλιο δημιούργησε μια νέα υπηρεσία ασφαλείας από ένοπλες ομάδες, τις οποίες ελέγχει. Από την άλλη πλευρά οι δυνάμεις του Χαφτάρ συνεχίζουν να υποστηρίζονται από τη Ρωσία, την Αίγυπτο και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα. 
Ως εκ τούτου οι δύο αντιμαχόμενες πλευρές έχουν ήδη ανασυγκροτηθεί και είναι έτοιμες για την επανάληψη των εχθροπραξιών, εάν και όταν το αποφασίσουν. Ταυτόχρονα χιλιάδες ξένοι μαχητές παραμένουν στη χώρα, παρά την προθεσμία εξόδου που ορίστηκε με τη συμφωνία κατάπαυσης του πυρός, η οποία έληξε στις 23 Ιανουαρίου 2021.

Τα μέλη της νέας κυβέρνησης
Ως επικεφαλής του τριμελούς Προεδρικού Συμβουλίου επιλέχθηκε ο Μοχάμαντ Γιουνές Μένφι, ενώ ως μεταβατικός πρωθυπουργός της Λιβύης επιλέχθηκε ο Αμπντούλ Χαμίντ Ντμπεϊμπά. Αξίζει να τονίσουμε ότι τα μέλη της μεταβατικής κυβέρνησης δεν θα είναι υποψήφιοι στις επερχόμενες εθνικές εκλογές, ενώ το 30% της κυβέρνησης, που θα σχηματιστεί τον ερχόμενο Δεκέμβριο, θα αποτελείται από γυναίκες. 
Εκτός από τον Μένφι και τον Ντμπεϊμπά, τα άλλα δύο μέλη του Συμβουλίου είναι ο Μούσα Αλ Κόνι από τη νότια Λιβύη και ο Αμπντάλα Αλ Λάφι, που εκπροσωπεί τη δυτική Λιβύη.
Ο μεταβατικός πρωθυπουργός έχει στη διάθεσή του 21 ημέρες για να σχηματίσει υπουργικό συμβούλιο και άλλες τρεις εβδομάδες για να κερδίσει ψήφο εμπιστοσύνης στο λιβυκό κοινοβούλιο. Το αργότερο έως τις 19 Μαρτίου θα πρέπει να είναι έτοιμος να προχωρήσει σε μια δεκάμηνη μεταβατική περίοδο, με στόχο την προετοιμασία της χώρας για τις επερχόμενες εθνικές εκλογές της 24ης Δεκεμβρίου. 

Λίγο πριν από την ψηφοφορία, σε τηλεδιάσκεψη από τη Γενεύη, υποσχέθηκε να θέσει τις ένοπλες δυνάμεις υπό κρατικό έλεγχο, να δημιουργήσει ένα υπουργείο Εθνικής Συμφιλίωσης, να δημιουργήσει θέσεις εργασίας για τους νέους, αλλά και να τερματίσει εντός έξι μηνών τις καθημερινές διακοπές ρεύματος, που μαστίζουν τη Λιβύη εδώ και χρόνια. 
Ωστόσο δεν εμπνέει ιδιαίτερη εμπιστοσύνη ως μεταβατικός ηγέτης. Όπως δήλωσε στο Al Jazeera ο πολιτικός αναλυτής και πρώην αμυντικός ακόλουθος της Αυστρίας στη Λιβύη Γούλφγκανγκ Πουζτάι, «το παρελθόν του Χαμίντ Ντμπεϊμπά μπορεί να υπονομεύσει την αξιοπιστία του. (…) Ήταν ο επικεφαλής της Εταιρείας Επενδύσεων και Ανάπτυξης της Λιβύης υπό τον Καντάφι και φέρεται να εμπλέκεται σε διαφθορά, νομιμοποίηση εσόδων από παράνομες δραστηριότητες, χρηματοδότηση της Μουσουλμανικής Αδελφότητας, αγορά ψηφοφοριών και ούτω καθεξής…». 1 
Ο Αμπντούλ Χαμίντ Ντμπεϊμπά, που γεννήθηκε το 1958 στη Μισράτα (βορειοδυτική Λιβύη), είναι γνωστός και επιτυχημένος επιχειρηματίας στον κατασκευαστικό τομέα και κάτοχος μεταπτυχιακού στη Μηχανική από το πανεπιστήμιο του Τορόντο.

Κατά τη διάρκεια του καθεστώτος του Καντάφι ο Χαμίντ Ντμπεϊμπά υπήρξε για δύο δεκαετίες επικεφαλής μιας κρατικής κατασκευαστικής εταιρείας, της Λιβυκής Εταιρείας Επενδύσεων και Ανάπτυξης (Libyan Investment and Development Company – LIDCo), η οποία κατασκεύασε ορισμένα από τα μεγαλύτερα δημόσια έργα της χώρας, συμπεριλαμβανομένης της κατασκευής 1.000 κατοικιών στην πατρίδα του Λίβυου ηγέτη, τη Σύρτη. 
Έχοντας μεγάλη επιρροή στον τομέα των επενδύσεων, διερευνήθηκε για πιθανή υπεξαίρεση. Σύμφωνα με τον βρετανικό Τύπο, με βάση τις πληροφορίες που αποκαλύφθηκαν στα Panama Papers, η οικογένεια Ντμπεϊμπά κατείχε ακίνητα στο Ηνωμένο Βασίλειο, τα οποία αποκτήθηκαν μέσω εταιρικών κεφαλαίων. 2 Μετά την πτώση του Μουαμάρ Καντάφι (Φεβρουάριος 2011) ανέλαβε τη διοίκηση του παλαιότερου λιβυκού ποδοσφαιρικού συλλόγου Al Ittihad (Teha) της Τρίπολης. 

Μέχρι στιγμής ο Ντμπεϊμπά κινήθηκε ανεξάρτητα από τα γνωστά λιβυκά πολιτικά κόμματα, ενώ το 2020 ίδρυσε το κίνημα Libya al-Mustakbal (Λιβυκό Μέλλον) και συγκέντρωσε την υποστήριξη των δυτικών φυλών της Λιβύης. Τον περασμένο Νοέμβριο κατηγορήθηκε ότι προσπάθησε να δωροδοκήσει ορισμένους εκπροσώπους του 75μελούς φόρουμ πολιτικού διαλόγου της Λιβύης (LPDF) μέσω του ξαδέλφου του και πλούσιου επιχειρηματία Αλί Αλ Ντμπεϊμπά. 3 
Ο θείος του κατέχει το δορυφορικό κανάλι Salam, που βρίσκεται στην Τουρκία. Το γεγονός αυτό καταδεικνύει ότι οι σχέσεις των Ντμπεϊμπά και της Τουρκίας είναι στενές. Πράγματι το ισλαμιστικό προφίλ του και οι σχέσεις του με τη Μουσουλμανική Αδελφότητα είχαν αποτέλεσμα την έντονη υποστήριξη της υποψηφιότητάς του από την Άγκυρα. Μάλιστα, μιλώντας στο τουρκικό πρακτορείο ειδήσεων Anadolu, τόνισε την επιθυμία του να ενισχύσει τους δεσμούς της Λιβύης με την Τουρκία, την οποία θεωρεί «σύμμαχο, φίλη και αδελφική χώρα». 

Έλαβε συνολικά 39 ψήφους, πέντε περισσότερες από εκείνες των Ακίλα Σάλεχ Ίσσα και Φάθι Μπάσακα (γνωστού και ως Φάθι Αλί Πασά). Μάλιστα για τον Φάθι, νυν υπουργό Εσωτερικών της Κυβέρνησης Εθνικής Συμφωνίας, λέγεται ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες προσπάθησαν να τον ευνοήσουν στην ψηφοφορία, αλλά ο πρεσβευτής των ΗΠΑ αρνήθηκε οποιαδήποτε απόπειρα να επηρεάσει την εκλογική διαδικασία. 4
Ο διπλωμάτης και πολιτικός από το Τομπρούκ της Κυρηναϊκής Μοχάμαντ Γιουνές Μένφι υπηρέτησε ως πρεσβευτής της Λιβύης στην Αθήνα, απ’ όπου απελάθηκε τον Δεκέμβριο του 2019, αμέσως μετά τη σύναψη της παράνομης τουρκολιβυκής συμφωνίας για τα θαλάσσια σύνορα. 

Από το 2012 έως το 2014 ήταν μέλος της νομοθετικής αρχής του Γενικού Εθνικού Κογκρέσου της Λιβύης (Libyan General National Congress – LGNC). Αν και κατάγεται από την ανατολική Λιβύη, εξέφραζε ανοιχτά την υποστήριξή του στην κυβέρνηση του Φαγιέζ Αλ Σάρατζ, ενώ ταυτόχρονα απέρριπτε τον πολέμαρχο Χαλίφα Χαφτάρ. 
Μεταξύ άλλων έχει δηλώσει ότι «η ειρηνευτική διαδικασία στη Λιβύη απαιτεί περισσότερα βήματα από την κατάπαυση του πυρός» και ότι «η χώρα χρειάζεται ένα πολιτικό, διπλωματικό και κοινωνικό όραμα προκειμένου να ξεπεράσει τις προκλήσεις της». Τόνισε, επίσης, ότι «το στρατιωτικό κατεστημένο πρέπει να ελέγχεται από μια πολιτική αρχή, η οποία να εξυπηρετεί το συμφέρον του λιβυκού λαού».
Ο διπλωμάτης και πολιτικός Μούσα Αλ Κόνι, που κατάγεται από τη νότια Λιβύη (Fezzan) και ανήκει στη φυλή Τουαρέγκ, υπηρέτησε ως γενικός πρόξενος της Λιβύης στο Μάλι από το 2005 έως το 2011. Όταν ο Καντάφι του ζήτησε να στρατολογήσει μαχητές από τη φυλή Τουαρέγκ ενάντια στην επανάσταση, ο Αλ Κόνι δήλωσε την παραίτησή του. 

Σύμφωνα όμως με άλλες πληροφορίες κατηγορήθηκε από την κυβέρνηση του Μάλι ότι «προσπάθησε να στρατολογήσει μισθοφόρους Τουαρέγκ για να πολεμήσουν υπέρ του Καντάφι». 5 Στη συνέχεια προσχώρησε στη λιβυκή επανάσταση και ταξίδεψε στη Βεγγάζη προκειμένου να ενταχθεί στο Εθνικό Μεταβατικό Συμβούλιο (National Transitional Council – NTC), το οποίο ιδρύθηκε τον Φεβρουάριο του 2011 μετά την απελευθέρωση αρκετών περιοχών από το καθεστώς του Καντάφι. 

Αργότερα εκλέχθηκε στο Γενικό Εθνικό Κογκρέσο της Λιβύης (LGNC) και εξελέγη μέλος της Βουλής των Αντιπροσώπων (HoR) τον Αύγουστο του 2014. Το 2016, κατά τη σύσταση του λιβυκού Συμβουλίου Προεδρίας, διορίστηκε αντιπρόεδρος εκπροσωπώντας τη νότια Λιβύη. Ωστόσο παραιτήθηκε αργότερα λόγω της αποτυχημένης διακυβέρνησης του Αλ Σάρατζ.
Ο έμπειρος πολιτικός Αμπντάλα Χουσεΐν Αλ Λάφι προέρχεται από τη Ζαουίγια της δυτικής Λιβύης και υπήρξε μέλος της Βουλής των Αντιπροσώπων (HoR). Το 2019 εξέφρασε την απόρριψή του στην επιθετικότητα του Χαλίφα Χαφτάρ για την κατάληψη της Τρίπολης. Σε αρκετές περιπτώσεις έχει ζητήσει από τα αντιπολιτευόμενα κόμματα της Λιβύης να επιλέξουν τον δρόμο μιας ειρηνικής συνεννόησης, για το συμφέρον της χώρας και του λιβυκού λαού.

1. Al-Jazeera, «Abdul Hamid Dbeibah: Who is Libya’s new prime minister?», Feb 6, 2021
2. Diego Urteaga, Atalayar, «Who is Libya’s new prime minister?», February 7, 2021
3. AlMarsad (In Arabic), «Abdul Hmaid al-Dabaiba: All Libyans respect Ali al-Dabaiba, and bribes are not among our morals», November 16, 2020 
4. Sami Zaptia, Libya Herald, «U.S denies attempting to influence LPDF process», London, February 4, 2021
5. Jeune Afrique, «Des élus maliens affirment que Mousa Al-Koni est “un imposteur”», 09 Mars 2011

*Ο Βασίλης Γιαννακόπουλος ([email protected]) είναι γεωστρατηγικός αναλυτής