Σε κάτι παραπάνω  από μια δεκαετία οι υπηρεσίες διαρκούς ροής οπτικοακουστικού περιεχομένου (ξέρετε, Netflix, Hulu, Amazon TV, HBO Max, Disney+, YouTube κλπ) κατάφεραν να ταράξουν συθέμελα την οπτικοακουστική βιομηχανία, να κάνουν ισχνά τα όρια ανάμεσα σε κινηματογράφο και τηλεόραση να επανακαθορίσουν τις σχέσεις ανάμεσα στις εταιρείες παραγωγής και τους παραγγελιοδότες τους.

Σε πολλές περιπτώσεις οι συνδρομητικές υπηρεσίες οπτικοακουστικού περιεχομένου (SVOD το ξένο αρκτικόλεξο τους, από το Subscription Video On Demand)) κόμισαν αμερικανικού τύπου συμφωνίες και μισθώσεις τις οποίες οι Ευρωπαίοι απεχθάνονται.

Ακόμα περισσότερο άλλαξαν τον τρόπο που βλέπουμε τηλεόραση και με την πολυμορφικότητα τους και ανάπτυξή τους οι πλατφόρμες παροχής οπτικοακουστικού περιεχομένου οικιακής- και όχι μόνον τέτοιας- ψυχαγωγίας άρχισαν να προκαλούν κεφαλαλγίες σε κυβερνήσεις, ανα τον κόσμο.

Οι κυβερνήσεις στην Ευρώπη (και αλλού) θα μπορούσαν να είχαν οσμιστεί τον μετασχηματισμό που βρισκόταν καιρό τώρα σε εξέλιξη, αλλά πήρε περισσότερο χρόνο μέχρι να αποφασίσουν ποιο μέρος του προβλήματος θα αντιμετώπιζαν με ρυθμιστικό πλαίσιο.

Η νέα τεχνολογία στο χώρο του θεάματος έμοιαζε απροσδιόριστη. «Τί είναι τελικά οι OTT (Over The Top) υπηρεσίες; Μοιάζουν περισσότερο με ραδιοτηλεοπτικούς οργανισμούς ή μήπως είναι ηλεκτρονικά καταστήματα ενοικίασης βίντεο», εξέφρασε τον προβληματισμό της η Αμάντα Λοτζ, καθηγήτρια στο τμήμα σπουδών ΜΜΕ του τεχνολογικού πανεπιστημίου του Κουινσλαντ.

Καλό το ερώτημα αλλά η απάντηση δεν είναι απλή, πόσω μάλλον όταν οι εταιρείες στρίμινγκ είναι πλέον τεχνολογική κολοσσοί με πολυσχιδή δραστηριότητα: και παραγωγοί και εντολείς παραγωγής περιεχομένου και διανομείς και εξαγωγείς, διαμορφώνουν φεστιβαλ αλλά και δραστηριοποιούνται στο ηλεκτρονικό εμπόριο.

Οι αντιδράσεις των κυβερνήσεων σε διαφορετικά μέρη του κόσμου αντανακλούσαν τις κατά τόπους πολιτικές και γραφειοκρατικές παραδόσεις και προκαλούσαν απληστία και παράνοια σε διαφορετικούς βαθμούς.

Το νέο είδος θέασης οπτικοακουστικών παραγωγών προσεγγίστηκε από κάποιες κυβερνήσεις με όρους πολιτιστικής ταυτότητας, ενώ κάποιες άλλες επέλεξαν να το αξιοποιήσουν ως βραχίονα βιομηχανικής πολιτικής (για δημιουργία θέσεων εργασίας, κατανομή φάσματος συχνοτήτων, φορολόγηση και αδειοδοτηση).

Άλλες αντίκρυσαν έντρομες τις προκλήσεις των απεριόριστων επιλογών, της παροχής αδιαμεσολάβητων υπηρεσιών- που δεν υπόκειται από πατερναλιστικού τύπου κρατικό έλεγχο και εποπτεία- και της γοητείας που ασκούν τα ξένα προϊόντα. Η αντίληψη τους για κανόνες στις υπηρεσίες ροής  μπερδεύτηκε με εκείνη για τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης και τα fake news.

Το νέο ευρωπαϊκό κανονιστικό πλαίσιο

Στην Ευρώπη η περίφημη νόρμα «Τηλεόραση χωρίς Σύνορα»- ο ακρογωνιαίος λίθος του ρυθμιστικού πλαισίου για τον οπτικοακουστικό τομέα στην Ε.Ε.- αντικαταστάθηκε από την επικαιροποιημένη AVMSD (Audiovisual Media Services Directive) η οποία ολοκληρώνεται με ρήτρες που ικανοποιούν την αίσθηση της «πολιτιστικής εξαίρεσης» ορισμένων χωρών- μελών.

Κατόπιν αυτών, οι θέσεις μάχης έχουν σχεδιαστεί, οι κόκκινες γραμμές έχουν τεθεί και έχουν πέσει τα πρώτα «πυρά». Για την ώρα κάποιες ενέργειες φαίνεται να αποκρούστηκαν όμως δεν υπάρχει κάτι στον ορίζοντα ως προμήνυμα για επίλυση του ζητήματος.

To Netflix ήταν άφαντο στο φετινό κινηματογραφικό φεστιβάλ των Καννών, όμως τίποτα δεν αποκλείει την επανεμφάνιση του στην Κρουαζέτ στο κοντινό μέλλον.

Σε όλη την Ευρώπη οι συνδρομητικές πλατφόρμες υπηρεσιών διαρκούς ροής, όπως οι Netflix, Amazon, Disney, ενσωματώνονται όλο και περισσότερο στα οικοσυστήματος τηλεόρασης και κινηματογράφου.

Καθώς όμως η διείσδυση τους ταρακουνά τις αγορές αυτές και δρέπουν «καρπούς» από όλο και περισσότερους συνδρομητές στους κόλπους των 27 της Ευρώπης- όπου οι δουλειές στον οπτικοακουστικό χώρο ανθούν- η Ευρωπαϊκή Επιτροπή πιέζει τους τεχνολογικούς γίγαντες να κάνουν «παιχνίδι» με νέους κανόνες.

Μεταξύ πολλών νομοθετικών πράξεων της ΕΕ που πρόκειται να επηρεάσουν τους streamers,  πιο σημαντική είναι η Οδηγία AVMS, η οποία ήδη βρίσκεται σε διάφορα στάδια εφαρμογής σε όλη την Ευρώπη. Περιλαμβάνει επενδυτικές υποχρεώσεις στις περισσότερες χώρες και, σε ορισμένες, θα καθορίσει τους όρους συναλλαγών για τους streamers όταν συνεργάζονται με ευρωπαίους παραγωγούς, οι οποίοι καλωσορίζουν το έργο αλλά αντιτίθενται στο μοντέλο του Χόλιγουντ  (εκμίσθωση εργασίας).

Η Οδηγία AVMS κατά ειδικούς ερευνητές- αναλυτές της ευρωπαϊκής οπτικοακουστικής βιομηχανίας είναι ό,τι καλύτερο μπορεί να υπάρχει αυτή τη στιγμή θέτοντας «τους όρους ανταγωνισμού πιο ισότιμους μεταξύ των υπηρεσιών VOD (Video On Demand) και των τηλεοπτικών καναλιών”, αναφέρει η Λάουρα Σμποαρίνα επικεφαλής αναλύτρια ΜΜΕ στον ερευνητικό οργανισμό  Cullen Intl, μιλώντας στην ιστοσελίδα του Variety.

Στον πυρήνα της, η οδηγία AVMS ορίζει απλώς ότι οι επιχειρήσεις στρίμινγκ πρέπει να προσφέρουν ένα ποσοστό 30% ευρωπαϊκού περιεχομένου σε ευρωπαίους συνδρομητές. Συν τοις άλλοις, επιτρέπει στις χώρες της ΕΕ να θεσπίσουν νομοθεσία προσαρμοσμένη σε εθνικό επίπεδο, ώστε οι OTT  να επανεπενδύουν άμεσα ένα ποσοστό των εσόδων τους σε κάθε ευρωπαϊκή χώρα όπου δραστηριοποιούνται και να ρυθμίζουν επίσης τα επιχειρηματικά τους μοντέλα σε μεμονωμένες περιοχές.

Η… ζόρικη Γαλλία

Η Γαλλία – γνωστή για την έντονη υπεράσπιση του πολιτισμού και της βιομηχανίας της – είναι η χώρα όπου η εφαρμογή της οδηγίας AVMS θα μπορούσε να έχει τον μεγαλύτερο αντίκτυπο.

Η γαλλική κυβέρνηση μόλις εξέδωσε διάταγμα που ορίζει μια υποχρέωση επένδυσης που κυμαίνεται μεταξύ 20%-25% των εσόδων από τις γαλλικές δραστηριότητες των συνδρομητικών παρόχων περιεχομένου ροής.

Η απουσία του Netflix από τις Κάννες, λόγω του κανόνα του φεστιβάλ ότι όλες οι ταινίες που συμμετέχουν στο διαγωνιστικό τμήμα πρέπει να έχουν κυκλοφορήσει στους κινηματογράφους της Γαλλίας,  είναι μόνον η κορυφή του παγόβουνου όσον αφορά την προσπάθεια των ισχυρών διοργανωτών της Γαλλίας για μια αυστηρή πολιτική, η οποία, αν και ξεχωριστή, εξακολουθεί να σχετίζεται με τη συνολική ρυθμιστική προσπάθεια της χώρας.

Το Εθνικό Συμβούλιο Κινηματογράφου της Γαλλίας και οι κινηματογραφικοί και τηλεοπτικοί φορείς της χώρας βρίσκονται σε μια κινητικότητα, που όμως του «τρώει» χρόνο , σχετικά με τους νέους κανόνες σύμφωνα με τους οποίους οι εταιρείες ροής περιεχομένου δεν θα πρέπει απλώς να επανεπενδύουν ένα μέρος των ετήσιων εσόδων τους σε τοπικές ταινίες και τηλεοπτικές σειρές, αλλά θα μοιράζονται τα δικαιώματα με ανεξάρτητους παραγωγούς.

Οι συνδρομητικές πλατφόρμες, μετέχουν στις διαβουλεύσεις, θα πρέπει να καταλήξουν σε συμφωνία σε τις επιχειρήσεις της γαλλικής οπτικοακουστικής βιομηχανίας και τις ρυθμιστικές ραδιοτηλεοπτικές αρχές.

Στην Ιταλία– μείζον θέμα στους κόλπους της ΕΕ και της χώρας- οι πλατφόρμες απολαμβάνουν οφέλη από γενναιόδωρες φορολογικές εκπτώσεις (30%) στις κινηματογραφικές- τηλεοπτικές παραγωγές , τις οποίες λαμβάνουν μέσω των εταιρειών παραγωγής που συνεργάζονται όμως δεν αποδίδουν ένα αναλογικά δίκαιο ποσό από τα κέρδη τους.

Τα πράγματα στη Γερμανία κάθε άλλο παρα ειδυλλιακά είναι. «Γιατί πρέπει οι πάροχοι συνδρομητικών υπηρεσιών να υπόκεινται στους ίδιους εμπορικούς όρους με τους γραμμικούς τηλεοπτικούς οργανισμούς», είπε χαρακτηριστικά εκπρόσωπος του Netflix σε σχετικό ερώτημα του Variety και μια μυρωδιά από μπαρούτι έχει απλωθεί στον αέρα.

Το ελληνικό τοπίο

H Ελλάδα έχει κανονιστικό πλαίσιο που θεσπίστηκε πρώτη φορά στη νεωτερη πολιτική και πολιτιστική ιστορία της χώρας το 2017, πλην όμως ακόμα και τώρα που η συζήτηση έχει απλωθεί σε όλη την Ευρώπη οι συνδρομητικές πλατφόρμες «ξεγλιστρούν» του φορολογικού πλαισίου και δεν αποδίδουν φόρους καθώς δεν έχουν ΑΦΜ και επαγγελματική έδρα. Αντιθέτως επανήλθε η έμμεση φορολόγηση 10% στις εγχώριες συνδρομητικές πλατφόρμες (Νova, CosmoteTV, VodafoneTV κλπ).

Στην Ινδία η πρώτη αντίδραση ήταν να διαμορφώσουν ένα πολτό από ακρωνύμια και συντομογραφίες  για ρυθμιστικές αρχές και πλαίσια. Δύσκολο…

Στην Αυστραλία έπειτα από χρόνια αδράνειας, τούς έπιασε ξαφνική πρεμούρα με δόση αυστηρότητας (αν όχι επιθετικότητας) να υψώσουν ανάστημα απέναντι στους τεχνολογικούς γίγαντες από τους οποίους αξίωσαν σεβασμό ή έστω να καταβάλλουν ένα συμβολικό ποσό. Και όχι άδικα.

Στο σχετικά πρόσφατο παρελθόν η αυστραλιανή κυβέρνηση τα είχε βάλει με τις Google και Facebook (νυν Meta) με αφορμή την προστασία των πνευματικών δικαιωμάτων οργανισμών ειδήσεων, αλλά για την ώρα δεν υπάρχει ενιαία πολιτική για τις υπηρεσίες στρίμινγκ.

Διαβάστε επίσης:

Όλα τα μπινελίκια πυρόπληκτων σε δημοσιογράφους σε ένα βίντεο

ΕΡΤ1: Σε σκέψεις για το πρωινό – Τα πρόσωπα που εξετάζονται για το ΣΚ

ΑΝΤ1: «Κλείδωσε» η πρεμιέρα των «Ράδιο Αρβύλα» – Πότε επιστρέφουν