Σύμβολο μίσους και θανάτου, παρεξηγημένη και πολυσυζητημένη,
η σβάστικα είναι το θύμα της χιτλερικής εμμονής και μιας πολύ κακής χρήσης.

Σύμβολο μίσους και θανάτου, παρεξηγημένη και πολυσυζητημένη,
η σβάστικα είναι το θύμα της χιτλερικής εμμονής και μιας πολύ κακής χρήσης. Πώς ένα αρχαίο ιερό σύμβολο σε κάποια φάση της ιστορικής διαδρομής του έγινε ταμπού και κατάντησε συνώνυμο του κακού στο πέρασμα των αιώνων;

Οι περισσότεροι έχουμε συνδέσει τη σβάστικα με τον ναζισμό και τους χρυσαυγίτες. Ωστόσο το σύμβολο της σβάστικας θα ανακαλύψουμε σε βυζαντινά κτήρια, σε βουδιστικές επιγραφές, σε κελτικά χειρόγραφα, στο άγαλμα του Βούδα, σε τοιχώματα των πυραμίδων της Αιγύπτου, σε ελληνικά νομίσματα, ακόμη και σε φυλές Ινδιάνων. Οι αρχαίοι Έλληνες το ονόμαζαν Γαμμάδιον. Πρόκειται για ένα σύμβολο απλό και μεγαλοφυές στη σύλληψή του. Πήρε αυτήν την ονομασία επειδή μοιάζει με τέσσερα (Γ). Αναφέρεται επίσης ως τετράγαμμα ή τετρασκέλιο.
Για πρώτη φορά στον ελλαδικό χώρο συναντάμε τη σβάστικα στη διακόσμηση ενός αγγείου που χρονολογείται στην 5η χιλιετία π.Χ. – νεολιθική εποχή – και εκτίθεται στο Αρχαιολογικό Μουσείο της Ολυμπίας. Μπορντούρες αγκυλωτών σταυρών θα συναντήσουμε επίσης στη ρομανική και γοτθική τέχνη της Δύσης. Αρχαίες Ελληνίδες ιέρειες έκαναν τατουάζ το σύμβολο της σβάστικας στο σώμα τους.
Πολύ πριν εγκαθιδρυθεί ο χριστιανισμός, συναντάμε τη σβάστικα στα τύμπανα των σαμάνων. Η χρήση της σβάστικας παρουσιάζεται αρχικά στις σλαβικές φυλές (Μολδαβία, Βλαχία) και αντιπροσωπεύει τη δύναμη του Ήλιου και της φωτιάς. Την αποκαλούσαν «Τροχό του Σβαρόγ» και τη χρησιμοποιούσαν για θρησκευτικές τελετές. Για τους γερμανικούς λαούς η σβάστικα συμβόλιζε το σφυρί του θεού Θωρ και, αν ψάξουμε στις μέρες μας, θα τη συναντήσουμε στα διαζώματα του Καπιτωλίου στην Ουάσιγκτον.
Στη Δύση η σβάστικα αναβίωσε ως σύμβολο δύναμης μετά τις αρχαιολογικές ανασκαφές στην Τροία, στα τέλη του 19ου αιώνα. Ο Ερρίκος Σλήμαν ανακάλυψε το σύμβολο της σβάστικας στα ερείπια της Τροίας και το συνέδεσε με τις αρχαίες μεταναστεύσεις των Πρωτο-ινδοευρωπαίων. Στις αρχές του 20ου αιώνα, η σβάστικα είναι το αγαπημένο μοτίβο σε υφάσματα, ταπετσαρίες, ακόμη και ταμπακέρες. Κάπου εδώ, όμως, τελειώνουν και οι αθώες μέρες της.

Κι ύστερα ήρθε ο… ναζισμός

Στις 15 Σεπτεμβρίου 1935, στο 7ο συνέδριο των Γερμανών σοσιαλιστών στη Νυρεμβέργη, ο Χίτλερ θα καθιερώσει τη σβάστικα ως το επίσημο σύμβολο του ναζισμού. Την ίδια μέρα ψήφισε και τους φυλετικούς νόμους εναντίον των Εβραίων και έτσι η σβάστικα συνδέθηκε με το Ολοκαύτωμα και τη ναζιστική θηριωδία.
Όταν οι Γερμανοί κατακτητές θα μπουν στην Αθήνα, θα υψώσουν τη ναζιστική σημαία στον Ιερό Βράχο της Ακρόπολης. Οι Αθηναίοι θα νιώσουν στο πετσί τους τι σημαίνει κατακτητής. Οι αναμνήσεις είναι ακόμη νωπές. Ίσως κάποτε η σβάστικα ή τετρασκέλιο σταματήσει να ταυτίζεται με τον ναζισμό και ξαναβρεί τη χαμένη ταυτότητά της.