Στην πολωνική κωμόπολη Όσβιετσιμ, που στα γερμανικά ονομάζεται Auschwitz, (Άουσβιτς) και βρίσκεται περίπου 50 χιλιόμετρα από την Κρακοβία, συντελέστηκε ένα από τα φρικτότερα και πλέον διεστραμμένα εγκλήματα που καταγράφηκαν στην ιστορία του σύγχρονου κόσμου. 

Ήδη, αρκετά χρόνια πριν βάλει σε εφαρμογή τα αποτρόπαια σχέδιά του που οδήγησαν την ανθρωπότητα στον όλεθρο του Δευτέρου Παγκόσμιου Πολέμου, ο Αδόλφος Χίτλερ έλαβε μιαν από τις σημαντικότερες πρωτοβουλίες της εξωτερικής του πολιτικής μετά την ανάληψη της εξουσίας, που ήταν η υπογραφή της Συνθήκης μη Επίθεσης με την Πολωνία τον Ιανουάριο του 1934. Εκείνη την εποχή, η κίνηση αυτή του Χίτλερ δυσαρέστησε ένα μεγάλο μέρος των υποστηρικτών του στη Γερμανία καθώς έφεραν βαρέως το γεγονός ότι η Πολωνία προσάρτησε τις πρώην γερμανικές επαρχίες της δυτικής Πρωσίας, του Πόζναν και της Άνω Σιλεσίας, σύμφωνα με τη Συνθήκη των Βερσαλλιών. Βέβαια, δεν μπορούσαν να φανταστούν ότι η στρατηγικής σημασίας κίνηση του Χίτλερ απέβλεπε στο να αποδυναμώσει την πιθανότητα μιας γαλλοπολωνικής στρατιωτικής συμμαχίας εναντίον της Γερμανίας πριν η Γερμανία να έχει την ευκαιρία να επανεξοπλιστεί. 

Η πανέτοιμη για πόλεμο, πλέον, Γερμανία δεν θα διστάσει να φανερώσει τα σχέδιά της την 1η Σεπτεμβρίου του 1939 εισβάλλοντας στην Πολωνία. Στο μεταξύ, ο Χίτλερ είχε προχωρήσει στη διαπραγμάτευση της Συνθήκης μη Επίθεσης με τη Σοβιετική Ένωση. Η γερμανοσοβιετική συνθήκη του Αυγούστου 1939, γνωστή ως σύμφωνο Μολότοφ – Ρίμπεντροπ, η οποία συνοδευόταν με μια μυστική αναφορά στο ενδεχόμενο διαμελισμού της Πολωνίας μεταξύ των δύο δυνάμεων, επέτρεψε στη Γερμανία να επιτεθεί στην Πολωνία χωρίς τον φόβο της σοβιετικής παρέμβασης. Λίγες μέρες μετά, στις 17 Σεπτεμβρίου 1939, η Σοβιετική Ένωση εισέβαλε στην ανατολική Πολωνία. 

Τα τρία στρατόπεδα 
Άουσβιτς Ι, 1940: Η αποτρόπαιη ιστορία του Άουσβιτς ξεκινά στις 27 Απριλίου του 1940 όταν ο αρχηγός των SS Χάινριχ Χίμλερ επιλέγει τον χώρο παλιού στρατώνα του πυροβολικού στο Οσβιετσιμ, πόλη της νότιας Πολωνίας, ο όποιος θα μετατρεπόταν σε στρατόπεδο συγκέντρωσης. Η αποτρόπαιη ιστορία του Άουσβιτς ξεκινά λίγο αργότερα, στις 14 Ιουνίου 1940, όταν το στρατόπεδο υποδέχεται την πρώτη ομάδα από 728 Πολωνούς πολιτικούς κρατούμενους. Το αποτρόπαιο χρονικό του Άουσβιτς Ι είχε αρχίσει. 

Άουσβιτς ΙΙ, ή Άουσβιτς – Μπίρκεναου, 1940-41: Λίγο μετά, ο Χίμλερ διατάζει την επέκταση του Άουσβιτς και ξεκινά στην Brzezinka η κατασκευή του Άουσβιτς ΙΙ, ή Άουσβιτς – Μπίρκεναου. Το Άουσβιτς – Μπίρκεναου διέθετε τον μεγαλύτερο πληθυσμό φυλακισμένων. Διαιρείτο σε εννέα τμήματα, που χωρίζονταν μεταξύ τους με ηλεκτροφόρα συρματοπλέγματα και περιπολούνταν από φρουρούς των SS και σκυλιά. Το στρατόπεδο περιελάμβανε τμήματα για γυναίκες, άνδρες, Ρομά και οικογένειες που είχαν απελαθεί από το γκέτο του Τερεζίενσταντ. Το Άουσβιτς – Μπίρκεναου έπαιξε κεντρικό ρόλο στο σχέδιο των Γερμανών για την εξολόθρευση των Εβραίων της Ευρώπης. Τέσσερα μεγάλα κτήρια κρεματορίων κατασκευάστηκαν μεταξύ Μαρτίου και Ιουνίου του 1943. Κάθε ένα είχε τρία τμήματα: μια περιοχή έκδυσης, έναν μεγάλο θάλαμο αερίων και κλιβάνους κρεματορίου. Οι δολοφονίες με αέρια συνεχίστηκαν μέχρι τον Νοέμβριο του 1944.

Στις 22 Ιουνίου 1941 η Γερμανία επιτίθεται στη Σοβιετική Ένωση και λίγο αργότερα οι πρώτοι Σοβιετικοί αιχμάλωτοι στέλνονται στο Άουσβιτς. Τον Σεπτέμβριο του ίδιου έτους καταγράφεται η πρώτη ομαδική δολοφονία με αέριο Zyklon B εξακοσίων Σοβιετικών αιχμαλώτων και διακοσίων πενήντα Πολωνών.
Τον Ιανουάριο του 1942, στη διάσκεψη της Βάνζε, εγκρίνεται το σχέδιο «Τελική Λύση», που αφορούσε την εξόντωση των Ευρωπαίων Εβραίων. Από την άνοιξη της ίδιας χρονιάς ξεκινά το κυνήγι των Εβραίων στην κατεχόμενη Ευρώπη και η λειτουργία των θαλάμων αερίων στο Άουσβιτς.

Άουσβιτς ΙΙΙ ή Μόνοβιτς, 1942: Τα στρατόπεδα της φρίκης επεκτείνονται καθώς οι Γερμανοί αυτή τη χρονιά δημιουργούν το Άουσβιτς ΙΙΙ προκειμένου να εξασφαλισθεί εργατικό δυναμικό σε καταναγκαστικά έργα για λογαριασμό της γερμανικής κοινοπραξίας I. G. Farben που κατασκεύαζαν συνθετικά ελαστικά. Πρόκειται για μιαν υπόθεση στην όποια το Γ΄ Ράιχ είχε επενδύσει περισσότερα από 700 εκατομμύρια μάρκα στο Άουσβιτς ΙΙΙ. Οι κρατούμενοι που επιλέγονταν για καταναγκαστική εργασία, καταγράφονταν και σημαδεύονταν με τατουάζ.

Η εξέγερση της 7ης Οκτωβρίου 1944 
Στις 7 Οκτωβρίου 1944 εκατοντάδες κρατούμενοι, που βρίσκονταν στο Κρεματόριο 4 του Άουσβιτς – Μπίρκεναου, εξεγέρθηκαν όταν έμαθαν ότι θα θανατώνονταν. Κατά την εξέγερση οι κρατούμενοι σκότωσαν τρεις φρουρούς και ανατίναξαν το κρεματόριο και τον παρακείμενο θάλαμο αερίων. Οι κρατούμενοι χρησιμοποίησαν εκρηκτικά που είχαν περάσει κρυφά στο στρατόπεδο Εβραίες, τις οποίες είχαν υποχρεώσει σε καταναγκαστική εργασία σε κοντινό εργοστάσιο πυρομαχικών. Οι Γερμανοί κατέπνιξαν την εξέγερση και σκότωσαν σχεδόν όλους τους κρατούμενους που συμμετείχαν σε αυτή. Οι Εβραίες, που πέρασαν κρυφά τα εκρηκτικά στο στρατόπεδο, κρεμάστηκαν δημοσίως στις αρχές Ιανουαρίου 1945.

Οι δολοφονίες με αέρια συνεχίστηκαν, ωστόσο, μέχρι τον Νοέμβριο του 1944, όταν τα SS, με εντολή του Χίμλερ, έθεσαν εκτός λειτουργίας τους θαλάμους αερίων που λειτουργούσαν ακόμη. Τα SS κατέστρεψαν τους εναπομείναντες θαλάμους αερίων, καθώς πλησίαζαν οι σοβιετικές δυνάμεις, τον Ιανουάριο του 1945.

Το τέλος του εφιάλτη
Το πρώτο στρατόπεδο που απελευθερώθηκε ήταν το Άουσβιτς ΙΙΙ ή Μόνοβιτς. Το μεσημέρι της 27ης Ιανουαρίου 1945 εισήλθε στο στρατόπεδο η 60η στρατιά του Κόκκινου Στρατού, επικεφαλής της οποίας ήταν ο συνταγματάρχης Πάβελ Κουρότσκιν. 
Περισσότεροι από 1,1 εκατομμύρια άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους στο Άουσβιτς. Όσοι δεν είχαν σταλεί απευθείας σε θαλάμους αερίων, καταδικάστηκαν σε καταναγκαστική εργασία.
Υπολογίζεται ότι στα στρατόπεδα του Άουσβιτς έχασαν τη ζωή τους πάνω από 960.000 Εβραίοι. Ανάμεσα στα θύματα υπήρξαν περίπου 75.000 Πολωνοί, 21.000 Τσιγγάνοι, 15.000 Σοβιετικοί αιχμάλωτοι πολέμου, και περίπου 10 -15.000 πολίτες διαφόρων εθνικοτήτων.