3 εκατομμύρια νεκροί μέσα σε έναν χρόνο. Από αυτούς, κοντά 10.000 στην Ελλάδα. Μέσα σε έναν χρόνο, μέσα από συνεργασία εργαστηρίων από όλον τον κόσμο, δημιουργήθηκε εμβόλιο και εκατομμύρια συμπολίτες μας αποκτούν, μέσα από αυτό, ασπίδα προστασίας.

Απανωτά lockdown, σκληρά ή πιο μαλακά, σχολεία να ανοιγοκλείνουν, διαδικτυακή διδασκαλία, εργασία από το σπίτι, μάσκα πάντα και παντού, εστιατόρια και εστίαση κλειστά, απαγόρευση σε μετακινήσεις εκτός νομού. Χιλιάδες κόσμος κάνει jogging και απαντιέται σε πάρκα και πλατείες. Η οικονομία λειτουργεί με αναθυμιάσεις επιδοτήσεων και τρώγοντας το όποιο μαξιλαράκι. Και κάθε μέρα τα “πολεμικά ανακοινωθέντα” (νέα κρούσματα, διασωληνωμένοι, ποσοστό πληρότητας των ΜΕΘ, νεκροί). Τι απ’ όλα αυτά περίμενες πέρσι τέτοιον καιρό;

Οι πομπές των στρατιωτικών οχημάτων που μεταφέρουν φέρετρα στο Μπέργκαμο αποτελούν μακρινό παρελθόν, εξοικειωθήκαμε όμως με τους μαζικούς θανάτους. 500.000 νεκροί στις ΗΠΑ, όταν θεωρείτο κινδυνολογία η εκτίμηση για “πάνω από 100.000 νεκρούς ως αποτέλεσμα των χειρισμών σχετικά με τα μέτρα προστασίας στη χώρα”. Και στη μικρή Ελλάδα, θεωρούσαμε επικίνδυνους και εχθρούς του λαού τους επιστήμονες που το φθινόπωρο του 2020 έκαναν προβλέψεις για πανω απο 3.000 νεκρούς! Ευκαιρία για όλους και για τον καθένα να αναθεωρήσουμε το ποιούς ακούμε και ποιους εμπιστευόμαστε.

Εδώ, στα δικά μας, μετά από την πρώτη ηρωική φάση όπου θεωρήσαμε ότι “το δαμάσαμε το κτήνος” μας πήρε και μας σήκωσε, ως κυβέρνηση και ως κοινωνία. Ήρθε η κούραση του εγκλεισμού, σε συνδυασμό με την αβεβαιότητα της επόμενης ημέρας ως αποτέλεσμα μπρος-πίσω και λάθος επιλογών, και έτσι προέκυψαν τα ρεπορτάζ για τους απείθαρχους πολίτες που αποτελούν δημόσιο κίνδυνο. Ήρθε η ημερήσια ανακοίνωση προστίμων, ήρθαν τα παράνομα πάρτι (παρακάμπτω εκδρομές στην Πάρνηθα, γεύματα με “φίλους” και βαφτίσια από αυτούς που μας κουνάνε το δάχτυλο και ενοχοποιούν την καθημερινή συμπεριφορά μας ως υπαίτια της εξάπλωσης της πανδημίας). Ο σύγχρονος ιστορικός θα διασκεδάσει πολύ αν απλώς παραθέσει τα μέτρα που επιβλήθηκαν σε κάθε φάση, συνοδευόμενα από το σκεπτικό τους. Τρελά γέλια (αν δεν είχε να κάνει με τη ζωή και την καθημερινότητα όλων μας). Τι απ’ όλα αυτά περίμενες πέρσι τέτοιον καιρό;

Και μετά ήρθε το σωσίβιο σωτηρίας, η ελπίδα: το Ταμείο Ανάκαμψης! Η δυνατότητα να πάρουμε τις κατάλληλες αποφάσεις, να σχεδιάσουμε τις ανάλογες δράσεις και να χρησιμοποιήσουμε σημαντικά ποσά για να δώσουμε ώθηση στην κοινωνία και την οικονομία, εξασφαλίζοντας παράλληλα την προστασία του κλίματος και της βιοποικιλότητας. Γιατί, όπως μάθαμε, η κλιματική κρίση και η κατάρρευση της βιοποικιλότητας σχετίζονται άμεσα με τις επιδημίες που εκδηλώνονται κατά καιρούς και αποτελούν ωρολογιακή βόμβα για την παγκόσμια υγεία. Ευτυχώς, ξέρουμε πώς θα την απενεργοποιήσουμε. Δυστυχώς, μέχρι σήμερα δείχνουμε απρόθυμοι να εγκαταλείψουμε την “ασφάλεια” των προηγούμενων καταστροφικών “συνηθειών” μας (υπερκατανάλωση, χρήση ορυκτών καυσίμων, άνευ όρων και ορίων εκμετάλλευση της φύσης, ανισότητα) παρά το γεγονός ότι αυτές ακριβώς είναι το πρόβλημα. Μαζί βέβαια με τα επενδεδυμένα οικονομικά και πολιτικά συμφέροντα που τις στηρίζουν και στηρίζονται από αυτές. Αν και κάτι μου λέει ότι αυτο το περίμενες. Συνήθως επιλέγουμε την “ασφάλεια” μίας αποδεδειγμένα κακοποιητικής σχέσης από την ανασφάλεια του αγνώστου, ιδίως αν αυτό έχει ντυθεί με ανείπωτο φόβο και τεράστια αβεβαιότητα (απο τους θιασώτες και υπερασπιστές του σημερινού αδιέξοδου).

Το Ταμείο Ανάκαμψης θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί ως όχημα για τον ανασχεδιασμό της οικονομίας με στροφή στην αποκεντρωμένη παραγωγή, την ενεργό συμμετοχή των πολιτών (αντί της επιδότησης πελατών και πελατειακών σχέσεων), την αναγέννηση της πρωτογενούς παραγωγής μέσα από στάχτες δεκαετιών (πασπαλισμένες με δισεκατομμύρια επιδοτήσεων και διαγκωνισμούς για “όλα τα κιλά, όλα τα λεφτά”) καθώς και της τοπικής οικονομίας, την αποκέντρωση στην παραγωγή ενέργειας μέσα από τη δημιουργία ενεργειακών κοινοτήτων, με πολίτες και δήμους να αναλαμβάνουν ενεργό ρόλο. Γιατί καλή και άγια η απολιγνιτοποίηση και η απανθρακοποίηση της οικονομίας (μην ξεχνάμε το ορυκτό αέριο) αλλά η επόμενη ημέρα, εκτός από “πράσινη” πρέπει να είναι και δίκαιη, να μειώνει τις ανισότητες, να μην αφήνει κάποιους έξω και πίσω. Καλή και απαραίτητη η Πράσινη Ανάκαμψη αλλά πρέπει να γίνει για την κοινωνία, με την κοινωνία.

Αντ΄αυτού, η πολιτική ηγεσία επέλεξε επαγγελματική ομάδα η οποία συνέταξε τον πλήρη φάκελο, με όλες τις σωστές λέξεις που απαιτούνται για να περάσουμε τις εξετάσεις και να εξασφαλίσουμε τη χρηματοδότηση. Σχεδόν ανύπαρκτος κοινωνικός διάλογος. Μηδενική προθυμία από την αντιπολίτευση να μπει στην ουσία και να τολμήσει να παρουσιάσει ένα διαφορετικό όραμα, να προτείνει δράσεις, μηχανισμούς παρακολούθησης της εξέλιξης των δράσεων και ουσιαστικής εμπλοκής της κοινωνίας. Αναλωθήκαμε σε πυροτεχνήματα, εξυπνάδες και δεκάρικους. Μέχρι στιγμής, μία (ίσως μοναδική ευκαιρία) δεκάδων δισεκατομμυρίων φαίνεται να πηγαίνει χαμένη και απλώς να εκσυγχρονίζει το γνωστό προβληματικό πελατειακό κράτος και την επιχειρηματικότητα που στηρίζεται και εξαρτάται από αυτό. Μέχρι την επόμενη κρίση. Φοβάμαι όμως ότι αυτό το περίμενες, σωστά; 

Εκτός εάν, μέσα στο αμέσως επόμενο διάστημα, καταφέρουμε να βάλουμε την κοινωνία μέσα σε αυτή την εξίσωση, να την κάνουμε συμμέτοχο και όχι απλό παρατηρητή που περιμένει να γλύψει ενα κοκαλάκι που θα περισσέψει από τον χορό των δις, να την μετατρέψουμε από πελάτη σε υπεύθυνο πολίτη. Πρώτο βήμα λοιπόν για την κοινή πορεία προς ένα καλύτερο (πράσινο και δίκαιο) αύριο για όλους, και όχι για λίγους, είναι η συμμετοχή και η διαφάνεια. Τι περιμένεις λοιπόν; Ξεκίνα τώρα με τα βασικά. Μπες στο μανιφέστο!

*Ο Νίκος Χαραλαμπίδης είναι Διευθυντής του ελληνικού γραφείου της Greenpeace