«Άνδρες γαρ πόλις και ου τείχη ουδέ νήες ανδρών κεναί» έλεγε ο Θουκυδίδης κοινοποιώντας το γνωμικό του Αθηναίου στρατηγού Νικία, που ήθελε να τονίσει ότι τα τείχη και τα καράβια είναι άνευ αξίας όταν δεν υπάρχουν οι κατάλληλοι άνδρες για να τα χειριστούν… Οι «κατάλληλοι άνδρες» μπορούν επίσης να αναβαθμίζουν και να κοινωνούν το πνεύμα της πόλης, αρκεί βέβαια να είναι αναγνωρίσιμοι και να αποτελούν σημεία αναφοράς για την κοινωνική συνείδηση.

Αυτόν τον συλλογισμό θα μπορούσαμε να τον μεταφέρουμε «επαυξημένο και βελτιωμένο» στη σημερινή κατάσταση, αν παίρναμε συνολικά τους ανθρώπους που αποτελούν το «άλας» της πόλης: αν τους εξετάζαμε για τον ρόλο τους στα ήθη, για την πλάκα και το καλαμπούρι και το κοινό πνεύμα που εισάγουν. Τι θα γινόταν η Αθήνα χωρίς τον Αρμάνδο Δελαπατρίδη, τον Βασίλη Λεβέντη, τον Νίκο Κελεσίδη – Σαμψών ή τον Ανδρέα Νομικό, κατά κόσμον «φτερού»;

Προσωπογραφίες

Ο Ανδρέας Νομικός, γνωστός ως φτεράς, άφησε στον μάταιο κόσμο πολλά ανέκδοτα για αφήγηση: Άφησε πρωτίστως την εμπειρία του από τα τανκς του Πολυτεχνείου, όταν προσέγγισε τους στρατιώτες κάποιου άρματος και τους ρώτησε με τον αφελή και θηλυπρεπή τρόπο του: «Καλέ, τι παίζετε εδώ; Τον “Άγνωστο πόλεμο”;».

Δεν παρέλειψε να υποστηρίξει σε κάποιον κύριο την ομοιότητα που είχε το καρό σακάκι του με ένα δικό του τραπεζομάνδηλο (!), ενώ η ελευθεριότητά του τού εξασφάλισε συμμετοχή σε 51 ή κατ’ άλλους 37 ταινίες. Η φωνή του «φτερά και πούπουλα» δονούσε την Αθήνα και ήταν εξόχως καλλιεργημένη και διαπεραστική, δεσπόζουσα σε όλες τις κοινωνικές συνεδρίες που επί 50 χρόνια λάμβαναν χώρα στον χώρο του κέντρου.

Ο Σίμος Τσαπνίδης ο Υπαρξιστής ήταν μια άλλη μορφή που δέσποσε στην αθηναϊκή σκηνή, το διάστημα μιας τετραετίας, ανάμεσα στο 1950 και το 1954. Επίκεντρο της κίνησης ήταν μια παράγκα στου Ψυρρή, που έγινε γρήγορα διάσημη για την ελευθεριότητα ή ασυναρτησία της, που έγινε γνωστή για την επισκευή ελαστικών τον χειμώνα και σκηνών το καλοκαίρι.

Η εποχή της παρουσίας του Σίμου στο προσκήνιο – που διακρίθηκε στη μάχη για τη συλλογή ενός τεράστιου ποσού για την ενίσχυση των σεισμοπλήκτων στα Ιόνια νησιά – ήρθε στο τέλος της με αστυνομική διαταγή. Ας όψονται τα συντηρητικά ήθη που επικρατούσαν στην Αθήνα μετά τον εμφύλιο πόλεμο.

Πάντως το πνεύμα του υπαρξισμού που εκπροσωπούσε ο τσαγκάρης Σίμος επέζησε χάρις στους εκκεντρικούς συνεχιστές του, ανάμεσα στους οποίους θα τοποθετούσαμε τον Πιτ Κουτρουμπούση και τον Αντώνη Ευθυμιάδη, που τύπωναν στον πολύγραφο τα εκδρομικά προγράμματα των υπαρξιστών. Σημείωση: Η ρέγγα ήταν το αγαπημένο τους φαγητό και ταυτόχρονα το χιουμοριστικό μέσο αντιμετώπισης του καθωσπρεπισμού…

Ο Σαμψών ή Νίκος Κελεσίδης, που πέθανε πρόσφατα σε ηλικία 90 ετών, είχε κατά δήλωσίν του σπάσει στο κεφάλι του πολλούς τόνους από πέτρες και «ανεχθεί» ένα τριαξονικό φορτηγό να διέλθει εκ της σαρκός του, γεγονότα που οδήγησαν στην καταβύθισή του από το ύψος των 1,65 σε 1,58…

Η συμμετοχή του σε αυτοσχέδιους – και μάλιστα υπαίθριους – αγώνες ήταν ένα στοιχείο που αύξανε το κύρος του και δημιουργούσε μια αχλή εντυπώσεων. Βεβαίως είχε συμμετάσχει σε διοργανώσεις, αλλά το κύριο μέρισμά του οφειλόταν στη live παρουσία ενώπιον του πλήθους.

Ο Βασίλης Λεβέντης ήταν φαινόμενο πολιτευόμενου που αποτέλεσε είδος προς διασκέδαση, που ανέκαμψε για λίγα χρόνια παίζοντας έναν σοβαρό – ημι-σοβαρό ρόλο, για να παρακαμφθεί τελικά από την κίνηση των πραγμάτων. Επί 30 χρόνια ήταν η φωνή που διασκέδαζε την Αθήνα και το πανελλήνιο, ήταν ο πολιτικός κλόουν που παρείχε δωρεάν αναψυχή στο πόπολο με μια ευελιξία πραγματικά αξιοσημείωτη.

Κορυφαίο σημείο αυτής της ευελιξίας – εκτός από την περίπτωση της αντίδρασής του στη μαζική έξωθεν παραγγελία πίτσας προς τους Κεντρώους! – υπήρξε η αντίδρασή του σε «ιδεολογική νάρκη» που έθεσε ένας εχθρός του κινήματος. Την αντιγράφω, όπως περίπου την παρουσίασα σε ένα σχετικό άρθρο: Σε τηλεοπτική – τηλεφωνική στιχομυθία του Λεβέντη με φανατικό «οπαδό», ο δεύτερος υποβάλλει (μετά πλήθος εγκωμίων…) μια «φιλική παρατήρηση» προς τον πρόεδρο. Αυτός το χάβει και ρωτά ποια είναι η παρατήρηση, και επακολουθεί η απάντηση: «Σας τρέχουνε τα σάλια»!

Σ’ αυτή την απαρίθμηση είναι αδύνατο να μην κάνουμε μνεία του επίσης ιδρυτή κόμματος Αρμάνδου Δελαπατρίδη (Τηλέμαχος Νατάλακας) υπό τον τίτλο «Α’ Αναμορφωτικό Κόμμα των Κυανολεύκων». Λεπτομέρεια: Το πρόγραμμα του κόμματος περιλάμβανε και την ίδρυση υπουργείου Έρωτος!

Τοπόσημα της πόλης

Τα τοπόσημα «είναι αντικείμενα στον χώρο που χαρακτηρίζουν έναν συγκεκριμένο τόπο και μέσω αυτού ο άνθρωπος έχει στιγματίσει την περιοχή δράσης του και έχει εκφράσει τις βαθύτερες πνευματικές ή καλλιτεχνικές ανησυχίες του» λέει στη Βικιπαίδεια κάποιος ορισμός του Πολυτεχνείου.

Με βάση αυτόν τον ορισμό θα μπορούσαμε να μιλήσουμε για «ανθρώπινα τοπόσημα», που μας παρέχουν άνθρωποι με ιδιαίτερα εκκεντρική, δημιουργική, πνευματική, καλλιτεχνική διάθεση. Άνθρωποι που δεν μπορούμε να τους παρακάμψουμε σφυρίζοντας αδιάφορα.

«Οι γραφικοί ανθρώπινοι τύποι που αποτελούσαν μια ιδιαίτερη συνισταμένη και μια ιλαροτραγική πινελιά στην “τοιχογραφία” της Αθήνας» τείνουν να εκλείψουν – σύμφωνα με το βιβλίο του Χαρίλαου Πατέρα «100… και γραφικοί τύποι της παλιάς Αθήνας»… Είναι μια αλήθεια, αν εξετάσουμε σε βάθος τη διαδρομή αυτών των ανθρώπων από τον στενό αθηναϊκό χώρο.

Τώρα βέβαια συντρέχουν δύο γεγονότα: Η μεγέθυνση της πόλης και η υπαγωγή της σε αλυσίδα σχέσεων – με άλλα λόγια στην παγκοσμιοποίηση. Αντίστοιχα όμως υπάρχει ο ανθρώπινος «εγκλεισμός» σε περιορισμένο κύκλο, η αδιαφορία για τα συμβαίνοντα στα κοινά! Τα «ανθρώπινα τοπόσημα» είναι πλέον ευκρινή σε πόλεις μικρού αριθμού προσώπων, αλλά και εκεί το μέλλον είναι αόρατο…

Διαβάστε επίσης:

Το σκληρό δίλημμα Τσίπρα στην κυβέρνηση για την πανδημία

ΚΙΝΑΛ: Στην τελική ευθεία με υπόγειες εντάσεις

Το νέο εργαλείο μέτρησης τηλεθέασης από φορητές συσκευές