Η εκλογή προέδρου την ερχόμενη και την αμέσως επόμενη Κυριακή στο Κίνημα Αλλαγής / ΠΑΣΟΚ θα κρίνει πάρα πολλά για το μέλλον του. Πολλά τα προβλήματα των τελευταίων χρόνων, πολλά τα ζητούμενα από μια διαδικασία που, σε έναν βαθμό δικαιολογημένα, έχει τραβήξει πάνω της τα φώτα της δημοσιότητας.

Το ΚΙΝΑΛΛ είναι ένα δύσκολο κόμμα, καθώς σε αυτό συνυπάρχουν σήμερα στελέχη που είναι άγνωστο εάν θα συνεχίσουν να είναι μαζί ύστερα από την εκλογή του νέου προέδρου. Είναι επίσης ένα κόμμα που από κυρίαρχος του πολιτικού συστήματος έως και το 2009 (43,9%) εξέπεσε στο 4,7% τον Ιανουάριο του 2015, οπότε άρχισε η μερική ανασύνταξη που το οδήγησε στο 8,1% τον Ιούλιο του 2019.

Σήμερα πολλά λέγονται για τον ρόλο του στο πολιτικό σύστημα και πολλές είναι οι συζητήσεις για το αν θα μπορούσε να «αναστηθεί» και να μεταβληθεί πρώτα σε αξιωματική αντιπολίτευση και ύστερα να πάρει πίσω τον ρόλο που έχασε με την κήρυξη της χρεοκοπίας τον Απρίλιο του 2010 από τον Γιώργο Παπανδρέου.

Ήταν κάποτε ένα τεράστιο κόμμα

Όλες αυτές οι συζητήσεις πάντως φαίνεται να αγνοούν τη σημερινή κατάσταση του κόμματος. Ας βάλουμε λοιπόν τα πράγματα σε μια σειρά για να καταλάβουμε ίσως καλύτερα τι ακριβώς διακυβεύεται όχι μόνο στην εκλογή του νέου προέδρου του, αλλά και το αμέσως επόμενο διάστημα.

Κατ’ αρχάς θα πρέπει να θυμηθούμε τι ήταν αυτό που γιγάντωσε το ΠΑΣΟΚ από τη γέννησή του, στις 3.9.1974, και το οδήγησε θριαμβευτικά στην εξουσία τον Οκτώβριο του 1981 με το ιστορικό 48,1%.

● Πριν απ’ όλα υπήρξε μια τεράστια συνένωση δυνάμεων, που εκτείνονταν από την Άκρα Αριστερά έως το ιστορικό Κέντρο, με σημαία τον «σοσιαλισμό».

● Υπ’ αυτήν τη σημαία πορεύτηκαν πάρα πολύ ισχυρές συνδικαλιστικές και αυτοδιοικητικές δυνάμεις.

● Μεγάλα τμήματα της Αριστεράς επιχείρησαν μέσω του ΠΑΣΟΚ να κερδίσουν την ισότιμη συμμετοχή τους σε μια πολιτική και οικονομική πραγματικότητα από την οποία ήταν αποκλεισμένα επί δεκαετίες.

● Το σύνθημα «Η Ελλάδα στους Έλληνες», ύστερα από μερικές δεκαετίες απροκάλυπτα παρεμβατικής αμερικανοκρατίας στην Ελλάδα, της οποίας απόληξη ήταν η χούντα και η παράδοση της μισής Κύπρου στην Τουρκία, έμοιαζε με λύτρωση ύστερα από τη βαριά εθνική ήττα του 1974.

● Η πολιτικά εύστοχη επικέντρωση του ΠΑΣΟΚ στη μικρομεσαία δομή της ελληνικής οικονομίας, στον ισχυρό ακόμη τότε αγροτικό κόσμο, και η υπόσχεση μιας γρήγορης κοινωνικής ανόδου των χαμηλών κοινωνικών στρωμάτων έγειρε οριστικά την πλάστιγγα υπέρ του.

Στην πραγματικότητα δημιουργήθηκε ένα τεράστιο λαϊκό κόμμα, το οποίο τις επόμενες δεκαετίες είχε μόνο πραγματικά ισχυρό αντίπαλο τις χειρότερες εκδοχές του εαυτού του. Η παραδοσιακή Δεξιά (και μετέπειτα Κεντροδεξιά) ερχόταν στην εξουσία για περιορισμένα διαστήματα και μόνο για να γεμίσει τα κενά μεταξύ των περιόδων διακυβέρνησης του ΠΑΣΟΚ.

Βαριά κληρονομιά

Είτε ως ανδρεϊκό / «πατριωτικό» είτε ως σημιτικό / «εκσυγχρονιστικό», το ΠΑΣΟΚ υπήρξε ο φορέας που μετασχημάτιζε επί τριάντα χρόνια τη χώρα και τον εαυτό του και άφηνε ανεξίτηλο αποτύπωμα πότε με τις ευρύτατες μεταρρυθμίσεις του και πότε με τα τεράστιας έκτασης σκάνδαλά του. Παρέμενε ωστόσο πάντα ο πρωταγωνιστής του πολιτικού συστήματος με όλους τους τρόπους. Το ΠΑΣΟΚ:

● Ήταν αυτό που κορύφωσε τη λεγόμενη «κοινωνική κινητικότητα», ήταν αυτό που εκσυγχρόνισε όλες τις δομές του κράτους και, ταυτοχρόνως, αυτό που έβαλε τις βάσεις της μετέπειτα χρεοκοπίας.

● Ήταν αυτό που εφηύρε (και κατάργησε) το ενιαίο αμυντικό δόγμα Ελλάδας – Κύπρου και αυτό που αποσύρθηκε από τα Ίμια νομιμοποιώντας τα εν γένει συμφέροντα της Τουρκίας στο Αιγαίο.

Άγγελος και διάβολος σε συσκευασία του ενός.

Απ’ όλη αυτή την κληρονομιά, το σημερινό ΚΙΝΑΛΛ κουβαλάει κυρίως τα μυθικά χρέη του προς τις τράπεζες, την αγωνία του για επιβίωση και μια τεράστια ασάφεια για την επόμενη μέρα. Αποψιλωμένο εκλογικά, με απώλεια περισσότερων από 2,5 εκατομμύρια ψηφοφόρων μέσα σε μια δεκαετία (2009 – 2019), έχει έρθει η ώρα να αποφασίσει την ταυτότητα και τον ρόλο του.

Τεχνικοί της εξουσίας

Στη διάρκεια των τελευταίων δέκα χρόνων το ΠΑΣΟΚ / ΚΙΝΑΛΛ μετατράπηκε από ένα μεγάλο λαϊκό κόμμα (το οποίο αποκαλούσε και αποκαλεί τον εαυτό του «Κίνημα») σε μια μάλλον στενή ομάδα τεχνικών της εξουσίας, η οποία μάλιστα αποψιλώνεται συστηματικά κυρίως από τη Ν.Δ. και δευτερευόντως από τον ΣΥΡΙΖΑ, ο οποίος πάντως εισέπραξε το συντριπτικό μέρος της μετακίνησης των οπαδών του ΠΑΣΟΚ μεταξύ του 2012 και του 2015.

Ο ισχυρισμός αυτός, περί «τεχνικών της εξουσίας», είναι ακριβής αν υπολογίσουμε τα εξής:

● Το ΚΙΝΑΛΛ διατηρεί δυσανάλογα μεγάλες – ως προς το εκλογικό του μέγεθος – δυνάμεις στον συνδικαλισμό και την Αυτοδιοίκηση. Πολλοί θεωρούν βασίμως ότι, αν ένα μικρό μέρος τους είχε μεταναστεύσει στον ΣΥΡΙΖΑ, αυτός θα εμφάνιζε πολύ μεγαλύτερη κυβερνητική ικανότητα απ’ όση επέδειξε κατά τη δική του διακυβέρνηση (2011-19).

● Κατά τη συγκυβέρνησή του με τη Ν.Δ. το διάστημα 2012-14 ήταν αυτό που κατά βάση διαχειριζόταν το κράτος, αφού εμφάνιζε περισσότερα στελέχη ικανά να διοικήσουν από την κατά πολύ ισχυρότερη Ν.Δ.

● Ακόμη και σήμερα ο Μητσοτάκης αξιοποιεί ευρύ κύκλο στελεχών προσκείμενων στον Σημίτη ή αναδειχθέντων κατά την περίοδο της «εκσυγχρονιστικής» διακυβέρνησής του, προκαλώντας μάλιστα ισχυρή γκρίνια στο εσωτερικό του κόμματος για παραμέληση των δικών του στελεχών.

Προφήτες και διαψεύσεις

Η κατάσταση στην οποία βρίσκεται σήμερα ο ΣΥΡΙΖΑ – δημοσκοπική στασιμότητα, αν όχι καθήλωση – έχει προκαλέσει μια μεγάλη συζήτηση για τις δυνατότητες του ΚΙΝΑΛΛ να κερδίσει μέρος του χαμένου εδάφους και να ξεκολλήσει από τα μονοψήφια ποσοστά του. Ωστόσο η προτεραιότητα του επόμενου αρχηγού δεν μπορεί να είναι η υποτιθέμενη εκλογική εκτίναξη του κόμματος, αλλά η κατοχύρωση του ρόλου και της ύπαρξής του. Και εξηγούμαστε:

Η βουτιά στο 4,7% τον Ιανουάριο του 2015, στο εκλογικό ζενίθ του ΣΥΡΙΖΑ, ύστερα από τη συγκυβέρνηση με τη Ν.Δ., χρειάστηκε πολύ κόπο από τη Φώφη Γεννηματά και τους συνεργάτες της για να γίνει, έστω, 8,1% (αφού πρώτα, τον Σεπτέμβριο του 2015, είχε κάπως ανακάμψει ως Δημοκρατική Συμπαράταξη στο 6,3%). Χρειάστηκε να τηρηθούν πολύ εύθραυστες ισορροπίες μέσα σε ένα κομματικό ναρκοπέδιο, στο οποίο συνυπάρχουν στελέχη τα οποία δεν αντέχουν το ένα το άλλο.

Κυρίως όμως χρειάστηκε να υποχωρήσει ο ΣΥΡΙΖΑ. Χρειάστηκε να επέλθει μια σοβαρή ρήξη του κόμματος της Αριστεράς με ένα ισχυρό τμήμα της μεσαίας τάξης για φορολογικούς λόγους στη διάρκεια του τρίτου μνημονίου και μια ισχυρή συνέργεια από τη διαχείριση θεμάτων όπως το μεταναστευτικό / προσφυγικό και το «Μακεδονικό». Και πάλι όμως ο κατ’ εξοχήν κερδισμένος των εκλογών ήταν η Ν.Δ. (η οποία εκτοξεύθηκε από το 28,1% του Σεπτεμβρίου 2015 στο 39,9% το 2019) και όχι το ΚΙΝΑΛΛ.

Μάλιστα ο ΣΥΡΙΖΑ κατάφερε, παρά τις τεράστιες δυσκολίες εκείνων των εκλογών, να χάσει μόλις 4% συγκριτικά με τον Σεπτέμβριο του 2015, με συνέπεια η προσδοκία του ΚΙΝΑΛΛ για θεαματική ανάκαμψη και ποσοστό άνω του 10% να μείνει ένα ανεκπλήρωτο όνειρο. Παρότι ουκ ολίγοι «προφήτες» ανήγγελλαν τη θεαματική επιστροφή του κόμματος της Κεντροαριστεράς και την κατακρήμνιση του ΣΥΡΙΖΑ…

Η πραγματικότητα είναι σκληρή

Όλα τα παραπάνω καταδεικνύουν ότι μπορεί τα μεγάλα λόγια και οι ακόμη μεγαλύτεροι στόχοι να είναι εύκολοι, αλλά η πραγματικότητα είναι σκληρή. Και ότι το πρώτο μέλημα του ΚΙΝΑΛΛ την επομένη της ανάδειξης του νέου προέδρου είναι η διασφάλιση των κεκτημένων. Πρωτίστως να διασφαλιστεί ότι το κόμμα δεν θα υποστεί μια νέα «αιμορραγία» στελεχών που θα δίνει εικόνα διάλυσης.

Το αμέσως επόμενο ζητούμενο είναι η διαμόρφωση μιας διακριτής και ισχυρής ιδεολογικής και πολιτικής ταυτότητας. Δύσκολη υπόθεση, καθώς:

1. Οι δύο προηγούμενες κυβερνητικές θητείες του ΠΑΣΟΚ είχαν σκοπό την εφαρμογή μνημονίων: αυτού της χρεοκοπίας που έγινε επί των ημερών του και ενός συμπληρωματικού ύστερα από το «κούρεμα» του χρέους. Δύο μνημονίων που είχαν στο επίκεντρο της στοχοθεσίας τους την καταστροφή της μεσαίας τάξης και ήταν τα κατ’ εξοχήν υπεύθυνα για τη σαρωτική συρρίκνωση του ΠΑΣΟΚ.

2. Ο κυρίαρχος παίκτης στον χώρο της αντιπολίτευσης παραμένει ο ΣΥΡΙΖΑ, ο οποίος θα πρέπει να αυτοκτονήσει πολιτικά ως αντιπολίτευση για να αναδειχτεί – αν αυτό συμβεί – μια πολιτική δύναμη που θα τον αντικαταστήσει στον σημερινό του ρόλο. Άρα η προσπάθεια του ΚΙΝΑΛΛ απαιτεί και την ευγενή χορηγία του ΣΥΡΙΖΑ για να ευοδωθεί.

3. Η Ν.Δ., σε αυτή τη φάση, έχει αναλάβει τον ρόλο του «εκσυγχρονιστή» του κράτους – και μάλιστα με τη συνδρομή τέως στελεχών του ΚΙΝΑΛΛ σε πρώτο ρόλο –, ενός πεδίου μέχρι πρότινος προνομιακού για το ιστορικό ΠΑΣΟΚ. Επιπλέον είναι αυτή που έχει αναλάβει την αμυντική και διπλωματική ενδυνάμωση της χώρας έναντι της τουρκικής απειλής και την ενίσχυση της δημόσιας ασφάλειας.

4. Ο ΣΥΡΙΖΑ είναι αυτός που κατά κύριο λόγο έχει αναλάβει την υπεράσπιση των πλέον αδύναμων κοινωνικών στρωμάτων και του ρόλου του κράτους στην οικονομία ως αντίβαρου στην παράδοση κάθε είδους υπηρεσιών και δημόσιων αγαθών στις «δυνάμεις της αγοράς» από την κυβέρνηση της Ν.Δ.

5. Το Κίνημα Αλλαγής, την ίδια ώρα, ταλανίζεται από την αντιπαλότητα στους κόλπους του για το δέον γενέσθαι ως προς τις μελλοντικές κυβερνητικές συμπράξεις, παρότι δεν είναι βέβαιο ή, έστω, ορατό το ενδεχόμενο να του ζητηθεί, τα επόμενα χρόνια, να παίξει έναν ρόλο συγκυβερνήτη.

Ζητούμενο η ισχυρή ταυτότητα

Για να μπορέσει το ΚΙΝΑΛΛ της «επόμενης μέρας» να υπερβεί όλα αυτά τα αρνητικά για το ίδιο δεδομένα, θα πρέπει να αναδείξει μια ισχυρή πολιτική και ιδεολογική ταυτότητα, η οποία θα του επιτρέπει να αναλάβει την υπεράσπιση και προώθηση των συμφερόντων κάποιων κοινωνικών ομάδων ικανών να το αναδείξουν σε μια ισχυρή δύναμη.

Αυτό προϋποθέτει ότι θα καταφέρει να δώσει σαφές περιεχόμενο στις γενικόλογες επικλήσεις περί σοσιαλδημοκρατίας. Προϋποθέτει ακόμα ότι το ΚΙΝΑΛΛ θα έχει σαφείς και, κυρίως, ενιαίες θέσεις για τα ελληνοτουρκικά, το μεταναστευτικό, το κράτος, τη δημόσια διοίκηση, την Υγεία, την Παιδεία, τη δημόσια τάξη και τη Δικαιοσύνη.

Περισσότερο απ’ όλα όμως προϋποθέτει ότι θα είναι σε θέση να προβάλει ένα ευδιάκριτο και κατανοητό όραμα για τη χώρα. Οι ισορροπίες έναντι των διεκδικητών της εξουσίας, οι καυγάδες για τους μελλοντικούς εταίρους, οι προσεκτικά διατυπωμένες θέσεις που διασφαλίζουν αμφίπλευρες συμμαχίες είναι χαρακτηριστικά μικρών κομμάτων, τα οποία στριμώχνονται όταν έρχεται η ώρα της πόλωσης.

Για να λάβει «επιστροφές» ψηφοφόρων από τη Ν.Δ. και να πάρει πίσω το… αίμα του από τον ΣΥΡΙΖΑ, θα πρέπει να προβάλει μια πολύ ισχυρή ταυτότητα. Αυτό δηλαδή που διατηρούν σήμερα, παρά την πολυσυλλεκτικότητα και τις αντιφάσεις τους, οι δύο πόλοι του νέου δικομματισμού. Χωρίς ταυτότητα, δεν βάφεις αυγά στις μέρες μας…

Διαβάστε επίσης:

Εκλογές ΚΙΝΑΛ: Κάλπες με το βλέμμα στον δεύτερο γύρο – Οι «γραμμές» και οι στοχεύσεις

ΚΚΕ: «Όχι» στο πρόστιμο και την εμπορευματοποίηση της Υγείας

Η Τουρκία, ο Ερντογάν και το Αιγαίο