Είναι από τις ήρεμες δυνάμεις της οπτικοακουστικής δημιουργίας. Έχει μακρά πορεία στον κινηματογράφο, το θέατρο, την τηλεόραση, έγινε ευρύτερα γνωστός μέσα από την σειρά «Άγριες μέλισσες», στην οποία σκηνοθετούσε σε δύο σεζόν και τώρα ο Σπύρος Μιχαλόπουλος ετοίμασε το κοινωνικόιατρικό θρίλερ «Ο Όρκος» που έχει πρεμιέρα το Σάββατο στην ΕΡΤ1 στις 22.00.

Με καταβολές από την περίφημη σχολή κινηματογράφου του Λοτζ, του Κισλόφσκι– τον οποίον θεωρεί μέντορά του- του Βάιντα και του Πολάνσκι, ο πολυπράγμων σκηνοθέτης, μιλά στο topontiki.gr για τη νέα τηλεοπτική πρόταση του- σε σενάριο Τίνας Καμπίτση– η οποία φωτίζει την χαίνουσα πληγή της αστεγίας και τολμά να βάλει στο κάδρο τους «αόρατους» της κοινωνίας.

Παράλληλα κρούει κώδωνα κινδύνου για την ελληνική τηλεόραση. Θεωρεί πως είναι γερασμένη, την παρομοιάζει με μια ξεπεσμένη κόμισσα η οποία «ζει στο ένδοξο παρελθόν της» και επισημαίνει ότι «δεν έχει μέλλον,  έτσι όπως κινείται, σπασμωδικά».

Από τις «Άγριες μέλισσες» του ΑΝΤ1 στον «Όρκο» της ΕΡΤ1, τί μεσολάβησε; Στις «Άγριες μέλισσες» αισθανθήκατε ότι ολοκληρώθηκε ένας κύκλος;

 Οι «Άγριες Μέλισσες» είναι ένα τηλεοπτικό προϊόν που θα γίνει ή μάλλον έγινε σταθμός στο τηλεοπτικό τοπίο.

Κατάφερε να δημιουργήσει ένα περιβάλλον που κινείται ανάμεσα στη μυθοπλασία και στην έντονη καταγραφή ανισοτήτων που ακόμη και σήμερα υπάρχουν στην ελληνική κοινωνία.

Ωστόσο ένοιωσα ότι σε δύο σεζόν ολοκληρώθηκε ένας κύκλος που προσωπικά με προχώρησε τόσο σε επίπεδο σκηνοθεσίας,  όσο και σε επίπεδο δημιουργίας.

Έτσι ήρθε ο «Όρκος», ένα υπέροχο σενάριο της Τίνας Καμπίτση, που έθετε ζητήματα που τουλάχιστον έως τώρα η ελληνική τηλεόραση δεν είχε θέσει.

Τούς αόρατους ανθρώπους στη πόλη. Τους άστεγους ή τους νεοάστεγους. Τους ανθρώπους που σε μια μόλις μέρα μπορεί να έχασαν τα πάντα. Και κυρίως την εστία, την εργασία, και φυσικά την κοινωνική αναγνώριση. Αυτό το θέμα μαζί με το ιατρικό και αστυνομικό κομμάτι της σειράς, με έκαναν να πω το ναι.

Συνοψίζοντας, κίνητρο ήταν το  θέμα του σεναρίου και η ποιότητα της παραγωγής. Καθώς και η ανάγκη μου να κάνω κάτι διαφορετικό.

Πόσο κοντά στην πραγματικότητα είναι η διάσταση του κοινωνικού έργου που πραγματεύεται η σειρά;

Όπως είπατε είναι σειρά μυθοπλασίας. Δεν είναι ντοκιμαντέρ. Άρα υπάρχει υπόθεση που κινείται στα μονοπάτια του κοινωνικού, αλλά ταυτόχρονα αναδεικνύει τα βασικά χαρακτηριστικά της αστεγίας. Την ανάγκη για προσοχή και φροντίδα.

Υπάρχει μέσα σ όλο αυτό και μιά δυνατή ιστορία που διατρέχει όλη τη σειρά, που αναδεικνύει με τον καλύτερο τρόπο τις ανθρώπινες σχέσεις , καθώς και ένα αστυνομικό κομμάτι πολύ ενδιαφέρον.

Μία σειρά, όπως ο «Όρκος», σε ποιο βαθμό μπορεί να ευαισθητοποιήσει και να κινητοποιήσει την Πολιτεία, την κοινωνία για τους «αόρατους» συνανθρώπους μας;

Πιστεύω ότι ένας από τους βασικούς σκοπούς της τέχνης είναι η ευαισθητοποίηση. Όχι μόνο της πολιτείας, αλλά και του ατόμου. Η πολιτεία δεν χρειάζεται μια σειρά σαν τον «Όρκο» για να δει τους αόρατους.

Έχει υποχρέωση να το κάνει, όπως και εμείς έχουμε υποχρέωση να αναδεικνύουμε τα ζητήματα που προκύπτουν μέσα από τη μυθοπλασία.

Οι άνθρωποι αυτοί είναι εκεί έξω. Στο κρύο, στην αναζήτηση προστασίας, φαγητού, περίθαλψης υγειονομικής.

 Είναι υποχρέωση μας να τους φροντίσουμε. Είναι υποχρέωση της πολιτείας να τους συντρέξει.

Να δημιουργηθούν δράσεις, δομές, συσσίτια και επιτέλους υγειονομική περίθαλψη. Στοχευμένα και οργανωμένα.

Δεν είναι δυνατόν η πολιτεία να τα αφήνει στους πολίτες η σε κάποιες αξιόλογες οργανώσεις όπως η ιατρική του δρόμου. Χρειάζονται κονδύλια και καλή οργάνωση.

Συμβαίνουν τόσα γύρω μας όμως  η ελληνική τηλεόραση δίνει την αίσθηση ότι διστάζει να θίγει κοινωνικά θέματα έστω και μέσα από τη μυθοπλασία. Γιατί;

Η ελληνική τηλεόραση πάσχει από εσωστρέφεια και εμπορικότητα. Προτιμάει να δημιουργεί προϊόντα που θα φέρουν χρήματα στα ταμεία της, από το κοινωφελές έργο.

Είναι θέμα στόχων. Ασχολείται με κοινωνικά, κατ επίφαση, θέματα που δεν ανοίγουν δρόμους σκέψης, αλλά αντιθέτως ενισχύουν την εσωστρέφεια της κοινωνίας μας.

Θα δούμε βεντέτες, αλήθεια πόσες φορές, θα δούμε ιδιαίτερα οικογενειακά θέματα, αλλά ποτέ ένα σοβαρό κοινωνικό ζήτημα. Εθελοτυφλεί εσκεμμένα ίσως.

Η κρατική τηλεόραση όμως, κάνει αργά αλλά σταθερά βήματα προς ένα διαφορετικό περιεχόμενο που θίγει αυτά τα ζητήματα με προσοχή. Κι αυτό είναι ελπιδοφόρο.

Η συντηρητική τηλεόραση είναι αντικατοπτρισμός της συντηρητικής κοινωνίας;

Θα έλεγα ότι είναι ο καθρέφτης. Στον αντικατοπτρισμό κρύβεται και η ψευδαίσθηση. Στη κοινωνία μας δεν υπάρχουν ψευδαισθήσεις. Το συντηρητικό σχήμα συμφέρει. Συμφέρει γιατί δημιουργεί ανάγκες στον καταναλωτή.

Τα προϊόντα πλασάρονται και ο καταναλωτής καταναλώνει, κατά κανόνα άχρηστα και ασύδοτα.

Να θυμηθούμε την περίφημη “οικονομική άνθηση” και τον νεοπλουτισμό. Τι τηλεόραση είχαμε τότε. Σειρές που προήγαγαν τον νεοπλουτισμό, και κυρίως  χαρακτήρες που ζούσαν στην χλιδή και στην ανεμελιά.

Επομένως η τηλεόραση καθρέφτιζε αυτό που ο θεατής θα ήθελε να είναι. Ρηχά όμως , επιφανειακά.

Όταν η φούσκα έσπασε, η τηλεόραση παρουσιάστηκε αμήχανη. Ήταν η περίοδος από το 2010 και μετά, όπου δεν γίνονταν σειρές, αλλά βλέπαμε επαναλήψεις, και τούρκικες παραγωγές ιδίου τύπου. Και βέβαια reality. Δηλαδή μια κλειδαρότρυπα και τίποτε άλλο.

Η τηλεόραση αλληλεπιδρά με την κοινωνία θυμίζοντας την παροιμία της κότας με το αυγό.

Η ελληνική τηλεόραση και πιο συγκεκριμένα η ιδιωτική  βρίσκεται σε περίοδο παρατεταμένης εφηβείας κατά μία άποψη. Διαφωνείτε;

Διαφωνώ. Η τηλεόραση έχει γεράσει. Είναι μια ξεπεσμένη κόμισσα που ζει στο ένδοξο παρελθόν της. Δεν έχει μέλλον,  έτσι όπως κινείται. Και φαίνεται αυτό από τις σπασμωδικές της επιλογές.

Οπισθοδρομεί σε περιεχόμενο θεωρώντας ότι έτσι θα ξαναβρεί την αίγλη της. Δεν συμβαδίζει με τον δυνητικό θεατή. Τον θεατή που έχει πρόσβαση σε ότι προϊόν τηλεοπτικό έχει ανάγκη με τις πλατφόρμες που αναπτύσσονται. Θεωρώ ότι το τέλος της κλασσικής τηλεόρασης είναι εδώ πια.

Γίνεται λόγος για «άνθιση» της τηλεοπτικής μυθοπλασίας. Θα είναι άνοιξη διαρκείας;

Αν τα κανάλια δεν δουν με προσοχή τα ζητούμενα από τους θεατές, θα έρθει βαρύς χειμώνας.

Πρέπει να χρηματοδοτήσουν περιεχόμενο. Νέο , φρέσκο, με ευρύτητα.

Να μιλήσει σε όλες τις κοινωνικές ομάδες. Να ξαναβρεί την κοινωνία. Βέβαια γίνονται προσπάθειες, αλλά είναι πολύ νωρίς ακόμη για αποτελέσματα.

Είναι νωρίς για μια παραγωγή που θα «κοιτά»- θα θίγει-  όσα βιώσαμε και συμβαίνουν στην Ελλάδα του κορονοϊού;

 Ο κορονοϊός έφερε στην επιφάνεια άγνωστες πτυχές της ανθρώπινης ύπαρξης. Για αυτά πρέπει να μιλήσουμε οι δημιουργοί. Και η τηλεόραση να τα φέρει μπροστά. Υπάρχει όμως ο φόβος της μη αποδοχής του προϊόντος. Ο ρόλος της τηλεόρασης είναι να το πιστέψει και να το βγάλει προς τα έξω.

Ο αείμνηστος Κώστας Κουτσομύτης έλεγε «κάνω κινηματογράφο σε συνέχειες», για τις δουλειές του στην τηλεόραση. Γιατί  είναι δύσκολο να δημιουργεί ένας σκηνοθέτης στο ελληνικό σινεμά στις μέρες μας;

Ένας σκηνοθέτης είναι δύσκολο να δημιουργεί έτσι κι αλλιώς. Είναι η φύση της δουλειάς του τέτοια.

Μη ξεχνάμε ότι πρόκειται για μια δουλειά που χρειάζεται πολύ χρόνο, πολύ χρήμα  πολύ κόσμο. Επομένως από τη σύλληψη μιας ιδέας μέχρι την προβολή είναι ένας Γολγοθάς ατελείωτος.

Πρέπει να έχεις υπομονή, ενέργεια, ψυχραιμία, και γερό στομάχι. Μετά έρχεται η έκθεση του έργου σου.

Κι αρχίζει η κριτική, και ως γνωστόν το σινεμά, η τηλεόραση έχει έντονες κριτικές.  Από τον παραγωγό που “μπήκε μέσα”, από τον σεναριογράφο που δεν αποτυπώθηκε “σωστά” το έργο του, έως τον κάθε θεατή που θα το έκανε καλύτερα.

 Δεν συμβαίνει όμως το ίδιο με τις άλλες Τέχνες. Δεν θυμάμαι ποτέ κανείς να έκρινε έναν συγγραφέα ( που χρειάζεται μια λευκή σελίδα και ένα μολύβι) η έναν ζωγράφο ( που χρειάζεται ένα χαρτί και ένα πινέλο).

Η μαζικότητα της ψυχαγωγίας έχει μπλέξει τα πράγματα. Θα φέρω ένα παράδειγμα. Τον Θόδωρο Αγγελόπουλο.

Τού ασκήθηκε κριτική από το κοινό για τον «αργό ρυθμό» του. Κανείς όμως δεν άσκησε κριτική για τα νοήματα του. Ο «Θίασος» είναι επάξια στις 50 καλύτερες ταινίες του σινεμά.

Ο Λόγος λοιπόν που δεν είναι εύκολο να δημιουργήσει ένας σκηνοθέτης είναι γιατί έχει μπερδευτεί η Τέχνη με την εμπορικότητα. Αυτό δεν θα λυθεί. Πρέπει και εμείς οι δημιουργοί να ξέρουμε τι κάνουμε. Εμπόριο ή Τέχνη. Όταν αυτό απαντηθεί μέσα μας, θα είμαστε πιο σίγουροι.

Μη ξεχνάμε η Ελλάδα έχει βγάλει πολλούς ταλαντούχους και αξιόλογους σκηνοθέτες.

Θέατρο, κινηματογράφος, τηλεόραση. Πώς ιεραρχείτε τα πεδία δημιουργίας, σε ποιον από τους τρείς χώρους αισθάνεστε περισσότερη ελευθερία και ποιόν θεωρείτε φυσικό χώρο σας;

Είναι τρία διαφορετικά πεδία ενός συγκεκριμένου άξονα. Η σκηνοθεσία είναι μια ευρεία έννοια. Σκηνοθετείς όταν λες ένα ανέκδοτο, μια ιστορία, ένα παραμύθι στα παιδιά σου.

Η έκφραση είναι το ζητούμενο και το μέσον είναι  η επιλογή σου. Μπορώ να πω την ίδια ιστορία σε όποιο μέσον επιλέξω.

Κάθε μέσον όμως έχει κανόνες. Αλλιώς σκηνοθετείς στο θέατρο αλλιώς στη μικρή η στη μεγάλη οθόνη.

Πάντως σαν φυσικό χώρο μου αισθάνομαι το θέατρο πιο κοντά μου, γιατί είναι ζωντανός οργανισμός και ποτέ δεν είναι το ίδιο έργο όσες φορές παιχτεί.

Πώς είναι δυνατόν κάποιος  που ασχολείται με την Τέχνη, άρα καλλιεργημένος, να εκδηλώνει κακοποιητικές συμπεριφορές;

Δυστυχώς η καλλιεργημένη προσωπικότητα δεν είναι εξ ανάγκης και υγιής. Η κακοποιητική συμπεριφορά είναι ψυχοπαθολογική. Όχι άρρωστη κατ ανάγκη, αλλά άπτεται μιας συνείδησης αρρωστημένης. Αυτό λοιπόν πρέπει να απαντηθεί από τους ειδικούς.

Επίσης δεν υπάρχει καλλιεργημένη προσωπικότητα. Είναι αυταπάτη.

Επειδή έχω διαβάσει 100 βιβλία δεν θα γίνω καλύτερος. Μπορεί να τα έχω διαβάσει γιατί πρέπει, αλλά τα σκοτάδια μέσα μου δεν θα φωτιστούν αναγκαστικά.

Αμφισβητείτε το «ηθοποιός σημαίνει φώς»;

Ο Ηθοποιός είναι και φως και νερό και τηλέφωνο και νοίκι. Ο Ηθοποιός απο μόνος του δεν φωτίζει τίποτε. Το έργο φωτίζει μέσω του ηθοποιού.

Ο ηθοποιός είναι το μέσον να πεις αυτό που θέλεις. Κι όσο πετυχαίνει στην ερμηνεία του είσαι ευτυχής.

Από την άλλη ο ηθοποιός είναι μια πολυσχιδής προσωπικότητα. Δεν είναι καθόλου εύκολο να ενσαρκώνεις καλά διαφορετικές προσωπικότητες με την ψυχή σου, και να τις υπηρετείς σωστά. Εύκολα τρελαίνεσαι, εύκολα ξεφεύγεις.

Για μένα ο ηθοποιός είναι tabula rasa, άγραφο χαρτί που πάνω του γράφεις. Είναι ίσως ο σημαντικότερος παράγοντας μιας δουλειάς. Χωρίς τον ηθοποιό δεν περνάς τίποτα προς τα έξω. Είναι σαν τα μικρά παιδιά, για αυτό τους λατρεύω.

Χάρη  στις κοινωνικές πλατφόρμες έγιναν γνωστά γεγονότα που πιθανόν να μην μαθαίναμε στις πραγματικές τους διαστάσεις.  Εσείς ωστόσο έχετε την εμπειρία του αποκλεισμού και της φίμωσης. Υπάρχει, ουσιαστικά, Δημοκρατία των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης;

Οι έννοιες Δημοκρατία και δικτύωση είναι αντίθετες. Φαντάζομαι ότι όλοι το καταλαβαίνουμε αυτό. Η κοινωνία μας ζει δυστυχώς σε μια αυταπάτη. Ότι μπορεί μέσω των δικτύων να αποκτήσει λόγο. Είναι λάθος.

Ο λόγος που το θεωρεί είναι γιατί έχει «θεωρητικά» πρόσβαση στις πληροφορίες.

Είναι γνωστό ότι το μήνυμα από την εκπομπή του έως τον αποδέκτη γίνεται πολύπλοκο λόγω των πληροφοριών που αναπτύσσονται συγχρόνως.

Όταν λοιπόν παίρνεις μια πληροφορία δεν μπορείς να ελέγξεις την αλήθεια, γιατί μέχρι να φτάσει σε σένα αλλοιώνεται και φιλτράρεται μέσα από χιλιάδες χρήστες που την αναπαραγάγουν και την σχολιάζουν. Αυτό γίνεται κατά κόρον.

Είναι όμως και αλήθεια ότι κάποια σημαντικά γεγονότα δεν κρύφτηκαν και αναδείχτηκαν.

Σ αυτά λοιπόν που αναδείχτηκαν το σύστημα επεμβαίνει και σε αποκλείει, ή σε τιμωρεί με σιωπή και σίγαση.

 Άρα κάθε έννοια δημοκρατίας εξαφανίζεται. Είναι σαν να λέει κάποιος «θα σου δώσω όση δημοκρατία θέλω». Αυτόματα λοιπόν όταν το λέει αυτοαναιρείται.

Η εξέλιξη της τεχνολογίας μάς πάει μπροστά. Ταυτόχρονα με αυτή την πρόοδο αυξάνεται ο έλεγχος και όπως λέγεται ο κόσμος κάποια στιγμή θα αντιδράσει. Πιστεύετε ότι η επόμενη κοινωνική επανάσταση θα ξεσπάσει εξαιτίας αυτού του ελεγκτικού περιβάλλοντος; 

Η εξέλιξη της τεχνολογίας είναι ελεγχόμενη.  Άρα ότι εμείς ρομαντικά θεωρούμε ξέσπασμα και επανάσταση κοινωνική, είναι ουτοπία τουλάχιστον με τις παλιές παραδοσιακές έννοιες της επανάστασης.

Η κοινωνική επανάσταση θέλει και πολλές άλλες συνθήκες για να υπάρξει. Κατ’ αρχάς φυσική παρουσία, συνθήκες ώριμες, στόχους και τρόπους να τους πετύχει.

Μέσω κοινωνικών δικτύων, ίσως καταφέρουμε να παραιτηθεί ένας υπουργός, αλλά όχι ένα σύστημα.

Πιστεύω ότι ζούμε τις εποχές της εξατομίκευσης, της ιδιωτείας, και του γενικού ελέγχου. Και όσο το σύστημα είναι απρόσωπο πια, αυτό γίνεται πιο δύσκολο.

Θα ήταν «επικίνδυνη» μια πρόταση (για παράδειγμα τηλεοπτική) που να θίγει όσα συμβαίνουν στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης;

Επικίνδυνο δεν είναι τίποτα. Σημασία έχει αυτή η πρόταση να έχει απόλυτη ελευθερία. Πιστεύετε ότι γίνεται; Εγώ όχι.

Όταν δεν είστε στα γυρίσματα, τί γράφετε; Ποια είναι τα επόμενα σχέδια σας;

Όταν δεν είμαι στα γυρίσματα, κάνω βιολί, σπουδάζω ιστορία ελληνικού πολιτισμού στο Ανοιχτό Πανεπιστήμιο, και γράφω άλλα πράγματα.

Παλεύω με ένα βιβλίο που γράφω για τα 40 χρόνια στη δουλειά αυτή, και μια ποιητική συλλογή, από ποιήματα και στίχους που σκαρώνω χρόνια.

Εύχομαι και τα δύο να τελειώσουν σύντομα. Σχέδια μετά τον «Όρκο» έχω αλλά ακόμη είναι στα σπάργανα.

Η επόμενη θεατρική πρότασή σας;

Ελπίζω κάποια στιγμή να καταφέρω να ασχοληθώ με το αρχαίο δράμα.

Αν δεν ήσασταν σκηνοθέτης τί θα θέλατε να γίνετε;

 Δεν ξέρω ίσως συγγραφέας ή παγωτατζής σε τουριστικό θέρετρο. Και λέω παγωτατζής, με τη λογική του τελείως διαφορετικού . Αστειεύομαι βέβαια, πιστεύω ότι αν δεν ήμουν σκηνοθέτης, θα γινόμουν. Είναι, για μένα, ο μόνος τρόπος να εκφραστώ.

Αν δεν κάνω λάθος, συμπληρώνετε φέτος 40 χρόνια πορείας σε αυτό το επάγγελμα. Ποιες ήταν οι «κορυφές» που  «κατακτήσατε» και ποια/ες έχουν μείνει για να «κατακτηθούν»;

Η πορεία αυτή με τίμησε και την τίμησα. Μπήκα με σεβασμό και αγάπη. Αυτό δεν έφυγε μέχρι σήμερα. Αυτή είναι και η κατάκτησή μου.

Είχα την τύχη να δουλέψω με ανθρώπους σημαντικούς σε όλα τα επίπεδα. Και να παραμείνω φίλος τους. Αυτή είναι η κορυφή. Τίποτε άλλο.

INFO

«Ο Όρκος», δραματική αστυνομική σειρά, σενάριο Τίνα Καμπίτση, σκηνοθεσία Σπύρος Μιχαλόπουλος, (ΕΡΤ1, Σάββατο 5/2, 22.00). Πρωταγωνιστούν οι Γιάννης Στάνκογλου, Άννα Μαρία Παπαχαραλάμπους, Γιώργος Γάλλος, Λουκία Μιχαλοπούλου, Δημοσθένης Παπαδόπουλος, Προμηθέας Αλειφερόπουλος, Σήφης Πολυζωίδης, Νικολέτα Κοτσαηλίδου, Νίκος Πουρσανίδης, Μανώλης Εμμανουήλ, Αρετή Τίλη, Ντίνα Αβαγιανού, Γιώργος Μπανταδάκης, Αντριάνα Ανδρέοβιτς κ.ά..

 Επιμέλεια σεναρίου: Γιάννης Κώστας
Συγγραφική ομάδα: Σελήνη Παπαγεωργίου, Νιόβη Παπαγεωργίου
Διεύθυνση φωτογραφίας: Δημήτρης Θεοδωρίδης
Σκηνογράφος: Εύα Πατεράκη
Ενδυματολόγος: Δομνίκη Βασιαγέωργη

Διαβάστε επίσης:

Γιάννης Τσορτέκης στο topontiki.gr: «Στην Σκοτεινή Θάλασσα δεν παίζω τον Σάββα. Είμαι ο Σάββας» (Photos)

Καρυοφυλλιά Καραμπέτη στο topontiki.gr: Η αγράμματη Διαμάντω είναι πολύ μπροστά από πολλούς ασυνείδητους σύγχρονους μας (Photos)

Δημήτρης Πιατάς στο topontiki.gr: «Το θέατρο είναι σαν τα ναρκωτικά – Είναι σχέση εξάρτησης για τον θεατή»