Εξ αφορμής των τρεχόντων δραματικών γεγονότων στην Ουκρανία, επιτρέψτε μου να  θέσω κάποια ερωτήματα, ως απλός πολίτης και άρα ως εν πολλοίς απληροφόρητος πολίτης. Άλλωστε το μάθαμε: «στην πολιτική λέγονται πράγματα που δεν γίνονται και γίνονται πράγματα που δεν λέγονται» (Κωνσταντίνος Καραμανλής). Ενδεχομένως λοιπόν, το ζήτημα της ένοπλης και θανατηφόρου εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία, να είναι πολυπλοκότερο αυτού που φαίνεται, χωρίς αυτό να σημαίνει πως δεν τιθέμεθα εξ αρχής εναντίον του θανάτου.

Αρχικώς λοιπόν, νομίζω πως όλοι διερωτώμεθα για το τι είναι η Δύση. Έχουν γραφτεί και βιβλία γι’ αυτό, με αόριστες όμως και αμφιλεγόμενες απαντήσεις. Σύμφωνα με  τη  μέχρι προσφάτως πάντως άποψη, δηλαδή τη μέχρι την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης άποψη, «Δύση» ήταν οι τόποι με κοινωνίες  θεμελιωμένες στην αξία του ατόμου ως άτομο, αποτυπωμένη στον οικονομικό φιλελευθερισμό και στη Δημοκρατία. Δηλαδή η μη κομμουνιστική Ευρώπη και Αμερική, που άλλωστε ξεκίνησε ως «άγρια Δύση» (κυριολεκτικώς άγρια). Αυτό βρισκόταν σε απόλυτη αντίθεση με την εκ των πραγμάτων αποδειχθείσα υποκρισία του «δημοκρατικού συγκεντρωτισμού» της ΕΣΣΔ. Ο κόσμος υπήρξε έτσι πολιτικά «διπολικός», Δύση και ΕΣΣΔ. Αλλά υπήρξε και στρατιωτικά διπολικός, καθόσον το κάθε πολιτικό στρατόπεδο υπερασπιζόταν τον εαυτό του θεωρώντας το άλλο στρατόπεδο ως εχθρό. Η Δύση και η ΕΣΣΔ ανταγωνίζονταν σε στρατιωτικούς εξοπλισμούς και στρατούς, η Δυτική πολεμική μηχανή ήταν το ΝΑΤΟ. Αυτές οι δύο υπερδυνάμεις, αυτοί οι δύο δηλαδή «πόλοι», κυριαρχούσαν παγκοσμίως και επεδίωκαν παγκόσμια επιβολή τους, όλος ο  υπόλοιπος κόσμος ήταν «τρίτος». Τα δε ελάχιστα εναπομείναντα στη Δύση κομμουνιστικά κόμματα, αυτόν τον ιμπεριαλισμό τον διέκριναν σε καλό και  κακό.

Σήμερα όμως δεν ισχύει τίποτε από αυτά. Το 1991 η ΕΣΣΔ διαλύθηκε και έπαψε να είναι στρατιωτική υπερδύναμη,  αποκηρύχτηκε και το παλιό    πολιτικό καθεστώς της. Με την διάλυσή της,   οι   παλαιοί λόγοι διαφοροποίησής της από την «Δύση» εξέλειπαν. Με άλλα λόγια   η «Δύση» έμεινε χωρίς εχθρό, τόσο πολιτικά όσο και στρατιωτικά, ο δε στρατιωτικός της ηγέτης, οι ΗΠΑ,   κυριάρχησαν ως η μόνη παγκόσμια υπερδύναμη. Τι πιο απλό και φυσιολογικό, να ενσωματωνόταν η ομοσπονδιακή ΕΣΣΔ  στην υπόλοιπη Ευρώπη, συμμετέχοντας μελλοντικώς στη δημιουργία μιας μεγάλης πολιτικής, οικονομικής και στρατιωτικής Ένωσης, φιλελεύθερης και δημοκρατικής, ικανής να σταθεί, αυτοδυνάμως, στο σημερινό   ανταγωνιστικό διεθνές γίγνεσθαι.

Από εδώ αρχίζουν τα μεγάλα ερωτηματικά. Γιατί η νέα Ρωσία δεν εντάχθηκε ομαλά στην φιλελεύθερη Δύση; Με άλλα λόγια γιατί δεν έγινε και αυτή Δύση; Ζήτημα γεωγραφίας, χωρίς σημείο εκκίνησης του προσανατολισμού;  Γιατί το ΝΑΤΟ αφέθηκε να μετατραπεί σε πολεμική μηχανή υπό τον πλήρη έλεγχο των ΗΠΑ, που έδειχνε να είχε παραμείνει αντίπαλος και προς τη νέα αδύναμη και ακίνδυνη Ρωσία; Γιατί ο Πρόεδρος Τραμπ, που καταδήλως επεδίωκε συνεργασία με τη νέα αυτή Ρωσία, θέτοντας ως στόχο τον ρεαλισμό του συνθήματός του «πρώτα η Αμερική», πολεμήθηκε από τη βιομηχανία όπλων των ΗΠΑ και το στρατιωτικό της κατεστημένο;  

Εσχάτως, ο Πρόεδρος των ΗΠΑ διακήρυξε πως το ΝΑΤΟ δεν θα αφήσει απροστάτευτο «έδαφός του». Αλλά ως τι μίλησε; Ως ιδιοκτήτης του ΝΑΤΟ; Αλλά και το γεγονός πως σύντμησε  τη σωστή έκφραση   «έδαφος ενταγμένο στο ΝΑΤΟ» σε «έδαφος του ΝΑΤΟ», αφήνει περιθώρια παρεξηγήσεων. Το ΝΑΤΟ που προστάτευε  την τότε Δύση από τον σοβιετικό ιμπεριαλισμό,  μετά την πτώση της ΕΣΣΔ έχασε το αντικείμενό του. Θα μπορούσε όμως να παραμείνει ως   ευρωπαϊκής ιδιοκτησίας στρατιωτική μηχανή, για την άμυνα δηλαδή της Ευρώπης, όπως προβλέπει το καταστατικό της «Ενωμένης Ευρώπης». Το καταστατικό της Ε.Ε. προβλέπει κοινή άμυνα της Ευρώπης, όχι άμυνα που θα προστατεύει και τις ΗΠΑ. Γιατί ο Γάλλος Πρόεδρος   αποκάλεσε το ΝΑΤΟ  κλινικά νεκρό και άρα κάτι ξένο από αυτόν, ξένο προς την Ευρώπη, που δεν έχει λόγο ύπαρξης;  Η επέκταση του ΝΑΤΟ στην Ευρώπη, μετά το 1991, από τι προστατεύει τις ΗΠΑ;

Θα μπορούσε να τεθεί ως άποψη πως  οι ΗΠΑ και το ΝΑΤΟ, έκαναν   τα πάντα για να δημιουργήσουν εχθρό και τελικώς τον δημιούργησαν. Απέκλεισαν τη Ρωσία από τη «Δύση», ωθώντας την ενδεχομένως προς μία ευρασιατική συμμαχία με άγνωστες ακόμα προθέσεις (γιατί μόνη της   η Ρωσία δεν είναι ακόμη τόσο ισχυρή). Άλλωστε, φαίνεται πως ευχαρίστως  η Ρωσία αποδέχθηκε το ρόλο του εχθρού της «Δύσης», άλλωστε χρησιμοποιεί και τον όρο αυτόν. Ίσως γιατί αμέσως μετά την πτώση της ΕΣΔΔ, η νέα Ρωσία στόχευσε στην αποκατάστασή  της ως παγκόσμια υπερδύναμη, με παγκόσμιο ρόλο. Ίσως γιατί η παλαιά   (αυτοπροσδιοριζόμενη ως) κομμουνιστική   ηγεσία της, στόχευσε στη διατήρησή της ως ηγεσία και της νέας Ρωσίας, ομοίως απολυταρχικώς και ομοίως με επιδιώξεις παγκόσμιας κυριαρχίας.  Άλλωστε ο σημερινός Πρόεδρός της υπήρξε στέλεχος της KGB και   στέλεχος της σοβιετικής νομενκλατούρας και δεν  «…εξέχασεν τα έξεις του εκείνας, καίτοι προς άλλον στάδιον επίζηλον στραφείς…» (από ποίημα του Σουρή για κατσικοκλέφτη που έγινε βουλευτής).

Στην Ουκρανία, δεν χωρεί αμφιβολία πως οι «συνθήκες του Μινσκ» δεν εφαρμόστηκαν  και έδωσαν στη Ρωσία προσχήματα. Δεν αποκεντρώθηκε η κεντρική εξουσία όπως προβλεπόταν, δεν αποσύρθηκε ο στρατιωτικός εξοπλισμός,  δεν έπαψαν να υπάρχουν παράτυπες ένοπλες ομάδες. Η Ρωσία απάντησε με στρατιωτική εισβολή.   Είναι προφανές και πως καλλιεργήθηκαν φρούδες ελπίδες στον Πρόεδρο της Ουκρανίας από το ΝΑΤΟ. Ποιος φταίει περισσότερο;

Σε παλαιότερα κείμενά μας στο ΠΟΝΤΙΚΙ, επιμέναμε στην άποψη πως κυοφορείται μια νέα παγκόσμια Συνθήκη, τύπου   «Συνθήκης της Γιάλτας» , με νέους «πόλους», δηλαδή νέες κυρίαρχες υπερδυνάμεις. Οι εξελίξεις το επιβεβαιώνουν. Δυστυχώς  επιβεβαιώνουν και πως τούτο συμβαίνει εν πολλοίς ερήμην των λαών («στην πολιτική λέγονται πράγματα που δεν γίνονται και γίνονται πράγματα που δεν λέγονται»)  και με ανιδιοτελή συνέργεια «χρησίμων ηλιθίων».

Στα παραπάνω χρησιμοποιήσαμε πολλά «μάλλον» και πολλά «ίσως».   Τα ερωτήματα είναι πολλά και χρήζουν διερεύνησης. Ας αρκεστούμε στην συνειδητοποίηση πως  τα ιστορικής εμβέλειας φαινόμενα, δεν  είναι παρά κατάληξη πολύπλοκων διεργασιών και  δεν προδίδουν αμέσως την αλήθεια τους. Σε κάθε περίπτωση πάντως  σήμερα,  είμαστε όλοι με την Ουκρανία, χωρίς «ναι μεν αλλά», όπως λέει και το αγαπητό  μας «Άρδην».

Κλείνοντας το παρόν σημείωμα θα θέλαμε να εκφράσουμε και τις ακόλουθες ανησυχίες: 

1.Το ότι συνεχίζουν όλοι να χρησιμοποιούν τον όρο Δύση,  ελπίζουμε να μην είναι γιατί  θεωρούν ως μη-Δύση τις περιοχές όπου επικρατεί ο Ορθόδοξος Χριστιανισμός,  όπως πίστευε ο Huntington στην περίφημη «Σύγκρουση των Πολιτισμών». Κάτι τέτοιο άφησε να εννοηθεί και ο Υπουργός Εξωτερικών της Ρωσίας. Άποψη πάντως υποστηριζόμενη και από τη σημερινή εξάπλωση στις Ευρωπαϊκές χώρες της «κουλτούρας ακύρωσης» (οπαδός της οποίας δείχνει να είναι και ο δικός μας κ. Μόσιαλος, που χαριεντιζόταν με την γνωστή γελοιογραφία με την Παναγία και τον Ιωσήφ). Αν επικρατήσει μια τέτοια άποψη, τα πράγματα για την Ελλάδα θα περιπλακούν  ακόμη περισσότερο.

2.Η Ευρωπαϊκή Ένωση,  παρά το καταστατικό ιδρύσεώς της, που προέβλεπε ενιαία άμυνα,   δείχνει παραδομένη στο ΝΑΤΟ με αρχηγό τις ΗΠΑ. Άλλωστε ουσιαστική Ευρωπαϊκή Ένωση, υπό την έννοια της κοινωνικής, πολιτικής και οικονομικής συνοχής, δεν υφίσταται. Πέραν τούτου, η όποια άμυνά της επαφίεται στις χώρες που αποτελούν τα σύνορά της, δηλαδή στην Ελλάδα, προς την οποίαν οι υπόλοιπες ευρωπαϊκές χώρες κερδοσκοπούν παντοιοτρόπως. Εσχάτως ο Πρόεδρος της Γαλλίας δείχνει να επιδιώκει κοινή ευρωπαϊκή άμυνα, παρότι μέχρι τώρα ενισχύει (ευτυχώς και καθοριστικώς) τη χώρα μας  με το αζημίωτο.

3.Αποτελεί απαράδεκτη  υποκρισία της «Δύσης»,  η κατ’ ουσίαν αποδοχή της Τουρκικής εισβολής προς την Κύπρο, άνευ ιδιαιτέρων αντιδράσεων και κυρώσεων. Να υποθέσουμε γιατί η Κύπρος δεν αποτελούσε «έδαφος του ΝΑΤΟ» και της επετέθη μέλος του ΝΑΤΟ;  

* O Νικήτας Χιωτίνης είναι ομότιμος καθηγητής Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής

Διαβάστε επίσης:

Η συμπεριφορά του καθεστώτος Πούτιν δεν έχει καμία δικαιολογία

Ρωσική επέμβαση στην Ουκρανία: Ένα μέλλον σκοτεινό για όλους

Ουκρανία και τουρκικός αναθεωρητισμός