Υπάρχει μια παράμετρος του πολέμου στην Ουκρανία που δεν μας έχει απασχολήσει όσο έπρεπε. Πρόκειται για τις επιπτώσεις στο περιβάλλον, στο έδαφος, στο νερό, στον αέρα. Επιπτώσεις που δεν έχουν σύνορα και επηρεάζουν όλους μας.

Η Ουκρανή επίτροπος για τα Ανθρώπινα Δικαιώματα κατηγόρησε πριν από λίγες μέρες τη Ρωσία ότι χρησιμοποίησε απαγορευμένα πυρομαχικά φωσφόρου κατά τη διάρκεια μιας νυχτερινής επίθεσης εναντίον της πόλης Ποπάσνα, στην περιφέρεια Λουγκάνσκ.

Η Λιουντμίλα Ντενίσοβα έδωσε στη δημοσιότητα μια φωτογραφία που φέρεται να αποτυπώνει την επίθεση αυτή, όμως δεν είπε εάν η Ουκρανία διαθέτει απτές αποδείξεις. Το πρακτορείο ειδήσεων Reuters δεν έχει επαληθεύσει τις δηλώσεις της.

«Ο βομβαρδισμός μιας πόλης από τους Ρώσους επιτιθέμενους με αυτά τα όπλα συνιστά ένα έγκλημα πολέμου και ένα έγκλημα κατά της ανθρωπότητας βάσει της Συνθήκης της Ρώμης» ανέφερε η αξιωματούχος σε μια ανακοίνωση στο διαδίκτυο.

Τα όπλα και τα πυρομαχικά εκλύουν βλαβερές ουσίες. Μολύνουν τον υδροφόρο ορίζοντα, περνάνε βλαβερές χημικές ουσίες στην τροφική αλυσίδα. Εάν σκεφτεί κάποιος ότι η Ουκρανία είναι μεγάλη παραγωγός σιτηρών, καταλαβαίνει το μέγεθος του προβλήματος.

Ταυτόχρονα οι ψίθυροι για τη νόμιμη ή παράνομη χρήση και διασπορά όπλων μαζικής καταστροφής (πυρηνικών, χημικών, βιολογικών) καθώς και των σχετικών τεχνολογιών στον πόλεμο Ρωσίας – Ουκρανίας αποτελεί σήμερα μία από τις σοβαρότερες απειλές για τη διεθνή ειρήνη και ασφάλεια. Η χρήση των όπλων μαζικής καταστροφής έρχεται σε πλήρη αντίθεση με ό,τι πρεσβεύει το διεθνές δίκαιο. Και, ειδικότερα, το ανθρωπιστικό δίκαιο.

Για τον πυρηνικό φόβο θα μιλήσουμε παρακάτω. Δεν είναι όμως τα μόνα όπλα που μπορούν να προκαλέσουν ανεπανόρθωτη ζημιά.

Χημικά

Η σύμβαση αναγνωρίζει τα όπλα αυτά ως εξής: «Κάθε χημική ουσία η οποία, μέσω της χημικής της δράσης στις διαδικασίες της ζωής, μπορεί να προκαλέσει θάνατο, προσωρινή ανικανότητα ή μόνιμη βλάβη σε ανθρώπους και ζώα».

Ο ρυθμιστικός παράγοντας για τα όπλα αυτά είναι η «Σύμβαση για την απαγόρευση της ανάπτυξης, παραγωγής, αποθήκευσης και χρήσης χημικών όπλων και καταστροφής τους». Ο σκοπός της συμφωνίας αυτής είναι να εξαλειφθούν τελείως τα χημικά όπλα από τα οπλοστάσια μεγάλων δυνάμεων.

Τα όπλα αυτά είναι απεχθή, ιδίως μετά τη χρήση τους στον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο. Πολλά πρωτόκολλα, όπως η Συνθήκη της Γενεύης, περιορίζουν κατά πολύ τη χρήση χημικών όπλων στα πεδία μαχών. Ωστόσο επανήλθαν στην επικαιρότητα εξαιτίας της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία.

Βιολογικά

Παρασκευάζονται για να προκαλέσουν ζημιά – μόνιμη ή προσωρινή – ή και θάνατο στους οργανισμούς εναντίον των οποίων χρησιμοποιούνται μέσω βιολογικών (μικρόβια, τοξίνες, ασθένειες) παραγόντων.

Στο πλαίσιο του βιολογικού πολέμου τα βιολογικά όπλα δεν χρησιμοποιούνται μόνο ενάντια στους στρατιώτες. Αλλά και σε καλλιεργήσιμες εκτάσεις προκειμένου αυτές να μην μπορούν να θρέψουν τον πληθυσμό εναντίον του οποίου στρέφονται.

Η Συνθήκη της Γενεύης απαγορεύει τη χρήση βιολογικών όπλων μεταξύ εθνών, αλλά δεν αποτρέπει την αποθήκευση και ανάπτυξή τους. Το 1972 έγινε η Σύμβαση για τα Βιολογικά Όπλα, η οποία τερμάτισε πολλά μυστικά προγράμματα κρατών που έως τότε τα ανέπτυσσαν.

Πυρηνικά

Όσο για την πυρηνική απειλή, τα πράγματα είναι περίπλοκα. Ρωσικά πρακτορεία ειδήσεων, επικαλούμενα πηγή προσκείμενη στις ρωσικές υπηρεσίες πληροφοριών την οποία δεν κατονόμασαν, μετέδωσαν ότι η Ουκρανία βρισκόταν κοντά στην απόκτηση πυρηνικών «βρόμικων βομβών» βασισμένων σε πλουτώνιο.

Τα πρακτορεία ειδήσεων TASS, RIA και Interfax ανέφεραν ότι αξιωματούχος «αρμόδιας» ρωσικής υπηρεσίας είπε πως το Κίεβο κατασκεύαζε πυρηνικά όπλα στις εγκαταστάσεις του κατεστραμμένου πυρηνικού εργοστασίου στο Τσερνόμπιλ, που σφραγίστηκαν το 2000.

Η κυβέρνηση της Ουκρανίας διαβεβαιώνει πως δεν σκοπεύει να γίνει ξανά μέλος του κλειστού κλαμπ των χωρών με πυρηνικά οπλοστάσια. Εγκατέλειψε τα πυρηνικά όπλα το 1994, μετά τη διάλυση της πρώην Σοβιετικής Ένωσης.

Λίγο πριν διατάξει την εισβολή των ρωσικών ένοπλων δυνάμεων στην Ουκρανία, την 24η Φεβρουαρίου, ο Βλαντίμιρ Πούτιν υποστήριξε σε ομιλία του πως το Κίεβο αξιοποιεί σοβιετική τεχνογνωσία για να κατασκευάσει πυρηνικά όπλα και πρόσθεσε πως θεωρούσε ότι προετοιμαζόταν να εξαπολύσει επίθεση εναντίον της Ρωσίας. Ούτε ο Πρόεδρος της Ρωσίας παρουσίασε αποδείξεις για τον ισχυρισμό αυτό.

Ερώτημα η ασφάλεια

Στην Ουκρανία υπάρχουν όντως πυρηνικές εγκαταστάσεις, οι οποίες απειλούνται στη φάση αυτή. Μέχρι σήμερα δεν έχει τεθεί κάποιο θέμα πυρηνικής ασφάλειας και τα επίπεδα ραδιενέργειας αναφέρονται ως φυσιολογικά, σύμφωνα με τις συνεχείς ανακοινώσεις του Διεθνούς Οργανισμού Ατομικής Ενέργειας (IAEA) και τις χαμηλές τιμές ραδιενέργειας περιβάλλοντος που καταγράφονται σε πραγματικό χρόνο.

Φυσικά, όπως σημειώνουν οι ειδικοί, είναι απαραίτητη η συνεχής εγρήγορση και παρακολούθηση της κατάστασης, διότι και η ελάχιστη πιθανότητα πυρηνικού ατυχήματος εν μέσω πολέμου δεν μπορεί να αποκλειστεί.

Στην περίπτωση ενός τέτοιου ατυχήματος, σύμφωνα με τους επιστήμονες του ΕΚΠΑ, θα απαιτηθούν επείγοντα μέτρα προστασίας από τη ραδιενέργεια για τους κατοίκους της Ουκρανίας και των γειτονικών περιοχών. Η Ελλάδα βρίσκεται σε μεγάλη απόσταση από την Ουκρανία και για τη χώρα μας δεν θα απαιτηθούν τα περισσότερα από τα σχετικά μέτρα.

Σύμφωνα με το εθνικό σχέδιο έκτακτης ανάγκης εξαιτίας σοβαρού ατυχήματος σε πυρηνική εγκατάσταση εκτός συνόρων της Γενικής Γραμματείας Πολιτικής Προστασίας, αυτό που πιθανόν να χρειαστεί στην περίπτωση της Ελλάδας είναι ένα εκτεταμένο πρόγραμμα ελέγχων σε τρόφιμα και ζωοτροφές.

Είναι ενδεχόμενος ο περιορισμός στην κατανάλωση συγκεκριμένων προϊόντων που έχουν παραχθεί σε περιοχές κοντά στην περιοχή της πυρηνικής εγκατάστασης. Λόγω της απόστασης δεν θα χρειαστούν πιο δραστικά μέτρα, όπως η χορήγηση χαπιών ιωδίου, σημειώνουν οι ειδικοί.

Διαβάστε επίσης:

Τσίπρας: Σχέδιο έκτακτης ανάγκης για την επόμενη μέρα

Οι πόλεις σε εξέλιξη – Η αντιπαράθεση μεταξύ «ελεύθερης» και κεντρομόλου οικιστικής ανάπτυξης

Άλλη μια δικαίωση – Αναδρομική καταβολή επιδομάτων που κόπηκαν μετά το 2012