Δεν είναι τυχαίο που ο Ζαν Ανούιγ έγραψε την «Αντιγόνη» το 1942, κατά τη διάρκεια της ναζιστικής κατοχής στη Γαλλία, όταν οι συμπατριώτες του αντιστάθηκαν σθεναρά στις φρικαλεότητες του πολέμου.

Το έργο του αποτελεί μια αφορμή εξέγερσης απέναντι στις απάνθρωπες συνθήκες εκείνης της ιστορικής περιόδου, οι οποίες επαναλαμβάνονται τώρα στην Ουκρανία.

Από την άλλη, «σπάει» τους κανόνες του κλασικού θεάτρου. Γεγονός που γίνεται αντιληπτό ήδη από τον Πρόλογο (πρόκειται για έναν αφηγητή που παραπέμπει στον Κορυφαίο του Χορού της αρχαίας τραγωδίας), αλλά και από τα πρόσωπα τα οποία παρουσιάζονται εξ’ αρχής συγκεντρωμένα επί σκηνής.

Για τον Γάλλο συγγραφέα, που δανείζεται τον μύθο του Σοφοκλή για να εκφράσει τη δική του στάση απέναντι στα θέματα που πραγματεύεται, δεν ισχύει η σύγκρουση του θείου με τον ανθρώπινο νόμο. Αντίθετα οι ήρωες του, οικείοι αλλά τραγικοί, αντιπροσωπεύουν τους κοινούς θνητούς οι οποίοι, μέσα από τις λειτουργίες της καθημερινότητάς τους – η Ευρυδίκη πλέκει, οι φρουροί χαρτοπαίζουν – απομυθοποιούνται.

Ο απαισιόδοξος θεατρικός κόσμος του είναι σπαρμένος από πτώματα, μηχανορραφίες και πολιτικά «μαγειρέματα». Υπάρχουν όμως και λαμπερές εξαιρέσεις που αποπνέουν αγνότητα, όπως η δική του ασυμβίβαστη Αντιγόνη.

Και εκείνη, ένα σπάραγμα αιώνιας εφηβείας που αρνείται να ενηλικιωθεί, αλλά και σύμβολο αντίστασης απέναντι στη βάναυση επιβολή κάθε εξουσίας, μάχεται για το υπαρξιακό δικαίωμα της ελευθερίας της.

Με αυτή τη λογική θάβει τον αδελφό της, τον Πολυνείκη, έχοντας παραβεί τη βασιλική εντολή και υποχρεώνοντας τον Κρέοντα, που απεγνωσμένα προσπαθεί να τη σώσει, να ασκήσει εν τέλει το «επάγγελμά» του, οδηγώντας την στον θάνατο.

Η εξαιρετική παράσταση της Μαρίας Πρωτόπαππα, που διατρέχει όλη την υφολογική κλίμακα από την ειρωνεία ώς την τραγικότητα και σταδιακά αποκτά μια ιδιάζουσα ανάφλεξη, χρησιμοποιεί ως εργαλείο το θέατρο μέσα στο θέατρο. Κατ’ επέκταση μας κάνει συνένοχους σε μια ανοιχτή πρόβα, την οποία η ίδια διευθύνει και επί σκηνής, ενώ ταυτόχρονα επωμίζεται τον ρόλο της τροφού.

Μ’ αυτόν τον τρόπο αφενός εκθέτει τον θεατρικό μηχανισμό, και αφετέρου «ξεσκεπάζει» – συμβολικά – την εξουσιαστική σχέση σκηνοθέτη – ηθοποιού.

Η σκηνοθεσία της έχει τη δική της γεωγραφία: με διαυγή ματιά, χρησιμοποιώντας την ευθύβολη μετάφραση του Μάριου Πλωρίτη, τον αποστειρωμένο σκηνικό χώρο – όπου δεσπόζουν επτά πτώματα / κούκλες (Εύα Νάθενα) – και σεμνές αλλά καίριες μουσικές υποκρούσεις (Λόλεκ), αν και κρατάει τη γραμμή ενός μετωπικού στησίματος που εμποδίζει την απευθείας επικοινωνία των ερμηνευτών, κατακτά με χειρουργική ακρίβεια την ουσία του έργου.

Ο Χρήστος Στέργιογλου είναι ο ιδανικός Πρόλογος. Με απόλυτη φυσικότητα και πηγαία ειρωνεία διαχειρίζεται κάθε αμφίσημη φράση του Ανουίγ, παίρνοντας τα ηνία στη δομή της παράστασης.

Η Κίττυ Παϊταζόγλου, ως εύθραυστη, μικροκαμωμένη – «petite» κατά τον συγγραφέα – και ταυτόχρονα δυναμική Αντιγόνη, ανταποκρίνεται ακόμα και σωματικά στον ρόλο της, ψηλαφώντας πειστικά τις διαφορετικές εκφάνσεις της ισχυρής αντιπαράθεσής της με τον καλπασμό της εξουσίας και την κενότητα της αστικής ζωής. Ωστόσο, χρειάζεται να αποκτήσει περισσότερο έλεγχο στον έντονο χειρονομιακό της κώδικα.

Ας σημειωθεί εδώ – ως μοναδική αντίρρηση – ότι στη σκηνοθετική ανάγνωση συμπεριλαμβάνεται το εύρημα της νοηματικής γλώσσας, που, όμως, όχι μόνο δεσμεύει την έκφραση των ηθοποιών αλλά δεν έχει συνέπεια, καθώς σύντομα εγκαταλείπεται.

Η μόνη στιγμή στην οποία λειτουργεί απόλυτα είναι στον τελευταίο, συγκλονιστικό μονόλογο της ηρωίδας, που, θαμμένη πια στον τάφο της, τον αποδίδει μόνο με τις κινήσεις των δαχτύλων της. Και το αποτέλεσμα είναι ανατριχιαστικό γιατί αυτή η νεκρική σιωπή είναι πιο δυνατή από τον λόγο.

Από την άλλη, ο Κρέων του ταλαντούχου Γιάννη Τσορτέκη διαθέτει όλη τη φλέγουσα θερμοκρασία ενός άρχοντα που, πίνοντας ανέμελα τις μπύρες του, ακροβατεί ανάμεσα στον κυνικό υπηρέτη της πολιτείας και σε έναν γερασμένο «ναυαγοσώστη», ο οποίος πασχίζει να αποφύγει την τρικυμία που απειλεί να εκμαυλίσει την άψογη ηγετική εικόνα του.

Την επιτυχημένη διανομή συμπληρώνουν ο Δημήτρης Μαμιός (Αίμων), η Αντριάνα Ανδρέοβιτς (Ισμήνη), ο Δημήτρης Μαργαρίτης (φρουρός) και η Ηλέκτρα Μπαρούτα.

Διαβάστε επίσης:

Βίβλιο: Η πρόταση της εβδομάδας

Βιβλίο: Το διαλυμένο σπίτι

Βιβλίο: Η παγίδα