Η κατακόρυφη αύξηση της τηλεργασίας ήταν σίγουρα μία από τις σημαντικότερες τάσεις που επέβαλε η πανδημία της Covid-19 στην οικονομία σχεδόν σε ολόκληρο τον πλανήτη. Ήταν μία πρωτόγνωρη και οριακή κατάσταση καθώς όλοι, επιχειρήσεις και εργαζόμενοι, έπρεπε να προσαρμοστούν στις νέες συνθήκες στον ελάχιστο δυνατό χρόνο.

Και πραγματικά οι οικονομίες κατόρθωσαν να επιτύχουν αυτή την προσαρμογή με τόσο υψηλά ποσοστά επιτυχίας ώστε όλοι πίστεψαν ότι ύστερα από δύο χρόνια σχεδόν πλήρους λειτουργίας της η τηλεργασία θα παρέμενε σχεδόν στα ίδια ή ίσως λίγο χαμηλότερα επίπεδα και μετά τον κορωνοϊό.

Φαίνεται όμως ότι το επιχειρηματικό «κατεστημένο» δεν μπορεί να ξεπεράσει εύκολα εργασιακές πρακτικές που ισχύουν εδώ και πολλές δεκαετίες, ίσως και αιώνες. Ακόμα και κορυφαίοι εκπρόσωποι του τεχνολογικού κλάδου που θεωρητικά, αλλά και πρακτικά, είναι πολύ πιο μπροστά στην καινοτομία σε όλα τα επίπεδα, όπως η Tesla και η Google, δεν φαίνονται διατεθειμένοι να δώσουν «το ελεύθερο» στους εργαζομένους τους να διαλέξουν τον τρόπο που θα εργάζονται.

Μάλιστα ο επικεφαλής της Tesla Έλον Μασκ έφτασε στο σημείο να στείλει μέχρι και τελεσίγραφο στους εργαζόμενους του που αρνούνται να γυρίσουν στο γραφείο ότι, αν δεν επιστρέψουν άμεσα, «θα ψάχνουν σύντομα άλλη εταιρεία για να υποκρίνονται πως δουλεύουν».

Αλλά και η Google, που είχε ανακοινώσει ότι η πολιτική της τηλεργασίας θα συνεχιστεί, το τελευταίο διάστημα προσπαθεί να δελεάσει τους υπαλλήλους της με διάφορα προνόμια προκειμένου να εμφανιστούν στο γραφείο. Το πιο ελκυστικό είναι η παροχή μηνιαίας συνδρομής για ηλεκτρικό σκούτερ, με την προϋπόθεση ότι θα το χρησιμοποιούν για τη μετακίνησή τους προς το γραφείο τουλάχιστον εννέα φορές τον μήνα.

Πολλοί κολοσσοί στις ΗΠΑ εφαρμόζουν πολιτική παροχών προς το προσωπικό τους προσπαθώντας να συνέλθουν από τη λεγόμενη «μεγάλη παραίτηση», κατά την οποία πέρυσι 4 εκατομμύρια Αμερικανοί εγκατέλειψαν τη δουλειά τους με στόχο τη μεγαλύτερη ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής. Πώς συνέβη αυτή η μεταστροφή; Οι εργαζόμενοι σε όλο τον κόσμο έμειναν στο σπίτι κατά τη διάρκεια των λοκντάουν, βρήκαν χρόνο να σκεφτούν και αποφάσισαν ότι προτιμούν την προσωπική τους ευημερία από μία αγχωτική καριέρα, ακόμα κι αν παρέχει ανταγωνιστικούς μισθούς. Έτσι κι αλλιώς, με τα σημερινά δεδομένα ο πληθωρισμός ροκανίζει και τις πιο ελκυστικές αμοιβές.

Περιζήτητη η νέα ευελιξία

Πάντως όλο και περισσότεροι υποβάλλουν αιτήσεις για τηλεργασία εν μέσω εντεινόμενης ανησυχίας ότι η τρέχουσα τάση για επιστροφή στο γραφείο θα μπορούσε να μειώσει τις ευκαιρίες για εργασία στο σπίτι.

Η νέα ευελιξία που βίωσαν πολλοί εργαζόμενοι εν μέσω πανδημίας τους έμεινε ανεξίτηλη και δυσκολεύονται να επανέλθουν στο προηγούμενο καθεστώς. Η ικανότητα καλύτερης εξισορρόπησης της εργασίας και της προσωπικής ζωής, καθώς και η εξάλειψη των μετακινήσεων ήταν μια εξαιρετικά θετική παρενέργεια της χαοτικής περιόδου του κορωνοϊού – και τώρα εκατομμύρια εργαζόμενοι είναι ιδιαίτερα σκεπτικοί στο να επιστρέψουν.

Κατά συνέπεια η ζήτηση για θέσεις εργασίας που προσφέρουν τουλάχιστον κάποιο στοιχείο εξ αποστάσεως εργασίας έχει εκτιναχθεί στα ύψη. Ιδιαίτερα τους τελευταίους μήνες η αναζήτηση των εργαζομένων για απομακρυσμένους ρόλους έχει γίνει πιο επείγουσα. Στις ΗΠΑ το 50% όλων των αιτήσεων εργασίας που υποβλήθηκαν μέσω του LinkedIn τον Φεβρουάριο του 2022 αφορούσαν θέσεις που πρόσφεραν κάποιο ποσοστό εργασίας στο σπίτι – σηματοδοτώντας την πρώτη φορά που οι απομακρυσμένες θέσεις εργασίας προσέλκυσαν την πλειοψηφία των αιτήσεων.

Τον Απρίλιο, όταν η Airbnb ανακοίνωσε τη νέα της πολιτική «Live and Work Anywhere», επιτρέποντας σχεδόν σε όλο το προσωπικό να εργάζεται από οπουδήποτε στη χώρα όπου βρίσκονται χωρίς αλλαγή μισθού, η πλατφόρμα ενοικιάσεων κατοικιών είδε έναν κατακλυσμό ενδιαφέροντος από άτομα που αναζητούν εργασία. Δέχτηκε περίπου 800.000 επισκέψεις στη σελίδα σταδιοδρομίας της την εβδομάδα μετά την ανακοίνωση.

Με τη σταδιακή επιστροφή στην κανονικότητα, οι επιχειρήσεις καλούνται πλέον να υιοθετήσουν πιο μακροχρόνιο σκεπτικό και να εξετάσουν πώς η απομακρυσμένη εργασία επηρεάζει τη διαχείριση των υπαλλήλων, την ενίσχυση των ενδοεταιρικών δεσμών και την παραγωγικότητα. Τον Οκτώβριο του 2020, το 71% των εργαζομένων στις ΗΠΑ με δουλειές που μπορούσαν να γίνουν εξ αποστάσεως εργάζονταν από το σπίτι, σύμφωνα με έρευνα του Pew Research Center. Μέχρι τον Φεβρουάριο του 2022 το ποσοστό αυτό είχε μειωθεί στο 59%.

Στη Βρετανία συμβαίνει κάτι αντίστοιχο. Αν και περισσότερο από το ένα τρίτο (36%) των εργαζομένων περνούσε τουλάχιστον μία ημέρα την εβδομάδα δουλεύοντας από το σπίτι τον Ιανουάριο του 2022, το ποσοστό έχει υποχωρήσει σημαντικά από το 49% τον Ιούνιο του 2020.

Χάσμα προσφοράς και ζήτησης

Αν και οι εργαζόμενοι επιμένουν να ζητούν θέσεις τηλεργασίας, υπάρχει ήδη αρκετά σημαντική αναντιστοιχία μεταξύ ζήτησης και προσφοράς αυτών των θέσεων. Παρότι οι προσφορές για τηλεργασία προσέλκυσαν το 50% των αιτήσεων τον Φεβρουάριο, αντιπροσώπευαν λιγότερο από το 20% των συνολικών θέσεων εργασίας που διαφημίστηκαν στο LinkedIn. Αυτό το χάσμα θα μπορούσε να επιδεινωθεί προσωρινά, εν μέσω της διευρυνόμενης τάσης μεταξύ των εργαζομένων για αλλαγή δουλειάς.

Τα καλά νέα, ωστόσο, είναι ότι ορισμένοι ειδικοί προβλέπουν πως αυτή η αναντιστοιχία θα μπορούσε να είναι σχετικά βραχύβια – και θα μειωθεί σταδιακά καθώς οι εταιρείες κατασταλάζουν στις μακροπρόθεσμες πολιτικές τους. Η μείωση των θέσεων τηλεργασίας αποτελεί μια φυσική απάντηση στη σύγχυση σε πολλούς χώρους εργασίας σχετικά με τον καλύτερο τρόπο οργάνωσης και δομής της εργασίας εξ αποστάσεως.

Βραχυπρόθεσμα οι επιχειρήσεις που βασίζονται στη γνώση ή παρέχουν ψηφιακές υπηρεσίες είναι το καλύτερο στοίχημα για πλήρως απομακρυσμένες ή υβριδικές θέσεις εργασίας. Κάποιες επιλογές θα μπορούσαν να είναι σε θέσεις τεχνολογίας και μάρκετινγκ. Στη συνέχεια αναμένεται να ακολουθήσουν τομείς υπηρεσιών όπου μεγάλο ποσοστό εργαζομένων εργάζεται ήδη από απόσταση, όπως εταιρείες logistics ή εταιρείες κοινής ωφέλειας. Τελευταίοι στη λίστα είναι οι τομείς της μεταποίησης και του λιανικού εμπορίου.

Δεξιότητα και πείρα τα κριτήρια

Ωστόσο, το παράθυρο για απομακρυσμένη εργασία εξαρτάται επίσης από τις ιδιαίτερες δεξιότητες και το επίπεδο εμπειρίας των ίδιων των εργαζόμενων. Παράγοντες της αγοράς εργασίας προβλέπουν ότι οι ευκαιρίες για εργασία στο σπίτι είναι καλύτερες για άτομα με δουλειά που ενέχει μεγαλύτερο ποσοστό συγκέντρωσης παρά συνεργασίας. Με άλλα λόγια, οι εργαζόμενοι μπορούν να τα καταφέρουν εξίσου καλά μεμονωμένα χωρίς τον δημιουργικό θόρυβο μιας ομάδας – και με λιγότερη διοικητική εποπτεία.

Για τον ίδιο περίπου λόγο αυτό το παράθυρο απομακρυσμένης εργασίας θα μπορούσε να είναι μικρότερο για όσους είναι νέοι σε έναν συγκεκριμένο ρόλο ή κλάδο. Είναι ήδη σαφές ότι μακροπρόθεσμα η απάντηση για τις εταιρείες δεν είναι να φέρουν τους πάντες πίσω στο γραφείο. Αυτό σημαίνει ότι, ακόμα κι αν οι άνθρωποι δυσκολεύονται να εξασφαλίσουν απομακρυσμένους ρόλους αυτήν τη στιγμή, είτε λόγω κλάδου – τύπου εργασίας είτε διάρκειας σταδιοδρομίας, δεν υπάρχει λόγος να πανικοβάλλονται. Οι τεράστιες αλλαγές στην αγορά εργασίας τα τελευταία δύο χρόνια δεν πρόκειται να εκλείψουν, ακόμα κι αν χρειαστεί λίγος χρόνος για να καλυφθεί η απόκλιση σε ορισμένες εταιρείες.