Οι G7 ζητούν τρόφιμα από κράτη και εταιρείες, αλλά… χωρίς να ενοχληθούν οι αγορές. Ένα αγαθό με χρηματιστηριακή αξία, με το οποίο παίζουν άγρια οι «επενδυτές».

Μια ιστορία από την Τανζανία

Ο Λοσίμ Λαζάρο είναι αγρότης στην Αρούσα της Τανζανίας. Βλέπει σκεπτικός την καλλιέργεια τομάτας και ρίχνει λίγη κοπριά ελπίζοντας πως θα βοηθήσει τα φυτά να αναπτυχθούν. «Είναι δύσκολο να αγοράσω λιπάσματα από την αγορά. Το 2019 αγόραζα το σακί των 50 κιλών περίπου 25 δολάρια. Τώρα η τιμή έχει διπλασιαστεί» λέει.

Ο Λαζάρο ξέρει πως η φετινή σοδειά θα είναι μικρή, αλλά είναι μόνο ένα μικρό γρανάζι στο παγκόσμιο σύστημα της διατροφικής αλυσίδας.

Η σοδειά στην Αφρική θα είναι φέτος μικρότερη εξαιτίας της δραματικής αύξησης των τιμών των λιπασμάτων. Το Παγκόσμιο Πρόγραμμα Τροφίμων (WFP) προειδοποίησε ότι λόγω της έλλειψης λιπασμάτων η παραγωγή σιτηρών στην Αφρική θα πέσει στους 38 εκατομμύρια τόνους από τους 45 εκατομμύρια τόνους της περασμένης χρονιάς. Το 20% των νιτρικών λιπασμάτων στον κόσμο προέρχεται από τη Ρωσία, αλλά η Δύση έχει επιβάλει κυρώσεις με συνέπεια να εκτοξευτούν οι τιμές.

Μια ιστορία από την Αργεντινή

Στο Μπουένος Άιρες της Αργεντινής η 39χρονη Έντιθ Ελισάμπετ Πλου ταξιδεύει αρκετά χιλιόμετρα για να πάει στην κεντρική λαχαναγορά όπου αγοράζει φτηνότερα λαχανικά. «Δουλεύω οκτώ ώρες την ημέρα και η αλήθεια είναι ότι σκέφτομαι να βρω δεύτερη δουλειά για να καλύψω τα έξοδα» λέει. Τον τελευταίο χρόνο η τιμή του ψωμιού στην Αργεντινή αυξήθηκε κατά 69% και των λαχανικών κατά 66%.

Οι τιμές στην Αργεντινή έχουν πάρει την ανηφόρα πολύ πριν εισβάλουν οι Ρώσοι στην Ουκρανία.

Μια (+1) ιστορία από την Ουκρανία

Στις αρχές Φεβρουαρίου η Ναντίγια Στέτσιουκ έτριβε τα χέρια της. Είναι αγρότισσα στην περιοχή Τσερκάσι, στην κεντρική Ουκρανία. Ο καιρός είχε πάει καλά, τα χωράφια με τα καλαμπόκια προϊδέαζαν για καλή παραγωγή, οι τιμές ήταν καλές στις διεθνείς αγορές. Αλλά ξαφνικά έγινε η εισβολή. Σε λίγες μέρες θα αρχίσει η σοδειά. Αλλά… «Θα υπάρξει κρίση στην Ευρώπη και σ’ όλο τον κόσμο επειδή δεν μπορούμε να εξαγάγουμε την παραγωγή» εξηγεί ο Ουκρανός υπουργός Εξωτερικών Ντμίτρο Κούλεμπα κατηγορώντας τη Ρωσία για «εκβιασμό» επειδή μπλοκάρει τα λιμάνια απ’ όπου γίνονται οι εξαγωγές.

Στα ανοιχτά της Οδησσού, στον Εύξεινο Πόντο, βρίσκεται ένα μικρό νησάκι, το Φιδονήσι. Ο Βλαντίμιρ είναι Ρώσος στρατιώτης και περιπολεί στο νησάκι με το δάχτυλο στη σκανδάλη. Το νησάκι διεκδικούσαν Ρουμάνοι και Ουκρανοί, κατέληξε στους Ουκρανούς και το κατέλαβαν οι Ρώσοι τις πρώτες μέρες του πολέμου. Έχει μεγάλη στρατηγική σημασία, αφού από αυτόν τον βράχο ελέγχεται η Οδησσός, το μοναδικό λιμάνι στη Μαύρη Θάλασσα που παραμένει υπό τον έλεγχο των Ουκρανών.

Ένα ναρκοπέδιο

Οι Ουκρανοί σε λίγες εβδομάδες αρχίζουν τη συγκομιδή των σιτηρών. Από την ουκρανική παραγωγή αλεύρων εξαρτώνται πολλές αναπτυσσόμενες χώρες. Σύμφωνα με στοιχεία της Υπηρεσίας Τροφίμων και Γεωργίας (για το 2020) η Μολδαβία εισάγει το 92% των αλεύρων που καταναλώνει από την Ουκρανία, ο Λίβανος το 81%, η Τυνησία το 49%, το Πακιστάν το 48%, η Ινδονησία το 29%, η Αίγυπτος το 26%.

Το 95% της ουκρανικής παραγωγής διοχετεύεται στις διεθνείς αγορές μέσω της Μαύρης Θάλασσας. Άρα δεν μπορεί να βγει στην αγορά ούτε ένα κιλό σιταριού αν δεν συναινέσουν οι Ρώσοι που ελέγχουν το Φιδονήσι και τα άλλα ουκρανικά λιμάνια – πλην της Οδησσού.

Οι ηγέτες των G7, των επτά ισχυρότερων κρατών του κόσμου, στην πρόσφατη σύνοδό τους κατηγόρησαν τη Ρωσία ότι «επιδεινώνει δραματικά» την παγκόσμια επισιτιστική κρίση, που εκτιμάται ότι θα αφήσει 323 εκατομμύρια ανθρώπους σε καθεστώς διατροφικής ανασφάλειας. Η Ρωσία τους υπενθύμισε ότι, για να διοχετευθούν με ασφάλεια τα ουκρανικά σιτηρά στις αγορές, οι Ουκρανοί θα πρέπει να καθαρίσουν τη Μαύρη Θάλασσα από τις νάρκες που έχουν ποντίσει.

Το παιχνίδι του Ερντογάν

Η Μόσχα δίνει τη σκυτάλη στην Άγκυρα και έτσι εμφανίζεται ως πρωταγωνιστής ο Τούρκος Πρόεδρος Ερντογάν, ο οποίος αναλαμβάνει πρωτοβουλία για να δημιουργηθεί ένας «θαλάσσιος διάδρομος των σιτηρών», απ’ όπου θα περνούν με ασφάλεια τα πλοία.

Η Τουρκία «πουλάει» την εικόνα του στρατηγικού παίκτη στην περιοχή με τις ευλογίες της Δύσης και της Ουκρανίας και την ανοχή της Ρωσίας. Ο επικεφαλής της ρωσικής διπλωματίας Σεργκέι Λαβρόφ είπε πως η Μόσχα είναι έτοιμη να εγγυηθεί την ασφάλεια των πλοίων «σε συνεργασία με τους Τούρκους εταίρους».

Ασπιρίνες για το ντόμινο

Και η Δύση αντιλαμβάνεται ότι η επιχείρηση στραγγαλισμού της Ρωσίας έχει παράπλευρες απώλειες που μπορεί να έχουν απρόβλεπτες συνέπειες. Κι αυτό δεν αφορά μόνο την επισιτιστική κρίση, αλλά τις κοινωνικές αναταραχές που προκαλεί η πείνα, το ντόμινο στην πολιτική σκηνή και βεβαίως τα κύματα προσφύγων και μεταναστών που θα αναζητούν την ασφάλεια του δυτικού κόσμου.

Οι ηγέτες των G7, σε μία προσπάθεια να προλάβουν όλες αυτές τις συνέπειες, δεσμεύτηκαν ότι θα δώσουν 4,5 δισεκατομμύρια δολάρια για να στηρίξουν 47 ευάλωτες χώρες. Αλλά η αμερικανική ανθρωπιστική βοήθεια θα φτάσει, στην καλύτερη περίπτωση, το φθινόπωρο και πολλοί γερουσιαστές επικρίνουν την κυβέρνηση Μπάιντεν για παιχνίδι εντυπώσεων.

Οι εν λόγω ηγέτες απηύθυναν έκκληση στις χώρες και τις εταιρείες «με μεγάλα αποθέματα τροφίμων» να τα «καταστήσουν διαθέσιμα χωρίς να διαταράξουν τις αγορές». Αυτή η έκκληση δείχνει την πρόθεση των επτά ισχυρών του κόσμου να έχουν «τον σκύλο χορτάτο και την πίτα ολάκερη». Τι ζήτησαν; Να διοχετευθούν τρόφιμα από τα αποθέματα κρατών και εταιρειών, αλλά χωρίς να ενοχληθούν οι αγορές!

Τροφή για επενδυτές

Με άλλα λόγια οι ηγέτες των G7 είπαν ξεκάθαρα ότι τα τρόφιμα είναι ένα αγαθό με χρηματιστηριακή αξία, πάνω στο οποίο μπορούν να παίζουν οι διάφοροι «επενδυτές», τους οποίους δεν πρέπει να ταράξει κανένας, παρότι εκατοντάδες εκατομμύρια άνθρωποι πεινούν.

Κατά τα άλλα, ο επικεφαλής της Τράπεζας της Αγγλίας Άντριου Μπέιλι εμφανίστηκε θορυβημένος προ ημερών διαπιστώνοντας ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία επηρεάζει τη διατροφική αλυσίδα, γεγονός που του «προκαλεί μεγάλη ανησυχία» διότι οι αυξήσεις στις τιμές βασικών αγαθών θα προκαλέσουν «μεγάλο σοκ στα εισοδήματα». Και απέδωσε αυτή την κατάσταση στο ότι «υπάρχει μεγάλη αβεβαιότητα» λόγω της αύξησης των τιμών των σιτηρών.

Είναι πολύ εύκολο να αποδοθεί η επισιτιστική κρίση στον πόλεμο στην Ουκρανία, στην κλιματική αλλαγή και στις συνέπειες που έχουν στις σοδειές τα ακραία καιρικά φαινόμενα.

Οι τιμές των αλεύρων έχουν αυξηθεί κατά 59% από πέρυσι, του ηλιελαίου κατά 30% και του καλαμποκιού κατά 23%, σύμφωνα με τα στοιχεία του Παγκόσμιου Οργανισμού Εμπορίου. Ένα ερώτημα που προκύπτει είναι γιατί οι τιμές αυξάνονται ενώ τα παγκόσμια αποθέματα είναι 35% υψηλότερα από τις ποσότητες που χρειάζονται για να τραφούν οι κάτοικοι του πλανήτη. Μήπως λοιπόν το αφήγημα του πολέμου είναι η μισή αλήθεια;

Και η αλήθεια για την ακρίβεια

Όμως τα προβλήματα στη διεθνή αλυσίδα επισιτισμού είχαν αρχίσει πριν από τη ρωσική εισβολή. Η περσινή ξηρασία στην Αμερική επηρέασε την παραγωγή στον Καναδά και στη νότια Αμερική, η πανδημία προκάλεσε σοκ στις παγκόσμιες μεταφορές, η έλλειψη εργατικών χεριών στην Ινδονησία και στη Μαλαισία είχε ως συνέπεια να μειωθεί η παραγωγή…

Ήδη από την αρχή του χρόνου οι τιμές πολλών βασικών ειδών διατροφής είχαν φτάσει σε ύψος ρεκόρ και η ρωσική εισβολή δεν είχε ακόμη εκδηλωθεί.

Κατά τα άλλα, η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν από το βήμα του Νταβός κατηγόρησε τη Ρωσία ότι εργαλειοποιεί την πείνα. Πολλοί οικονομολόγοι εκτιμούν ότι αυτή η κρίση είναι πιο σοβαρή από εκείνη του 2008, που είχε προκαλέσει κοινωνική αναταραχή σε πολλές αναπτυσσόμενες χώρες. Οι τιμές των τροφίμων, με βάση τα στοιχεία του Οργανισμού Τροφίμων και Γεωργίας, βρίσκονται στο υψηλότερο επίπεδο από το 1990.

Ο πόλεμος όμως είναι ένα κομμάτι στο παζλ. Διότι τα αγροτικά προϊόντα, από τα οποία εξαρτάται η επιβίωση δισεκατομμυρίων ανθρώπων, αντιμετωπίζονται ως επενδυτικά προϊόντα από εταιρείες διαχείρισης χαρτοφυλακίων, που δεν διστάζουν να ποντάρουν στην αύξηση των τιμών για να κερδοσκοπήσουν, τροφοδοτώντας τον φαύλο κύκλο των ανατιμήσεων.

Τα κοράκια καραδοκούν

Η έλλειψη τέτοιων αγαθών αυξάνει τις τιμές και την όρεξη των κερδοσκόπων να μεγιστοποιήσουν τα κέρδη τους.

«Υπάρχουν οι φυσικές αγορές, που συνδέονται με πραγματικά στοιχεία, όπως η παραγωγή και η ζήτηση, αλλά και η αβεβαιότητα σε όλες τις πλευρές της εφοδιαστικής αλυσίδας, ενώ οι χρηματαγορές θέλουν πάντα να είναι ένα βήμα πιο μπροστά» εξηγεί ο Τζον Άουερς, αντιπρόεδρος της εταιρείας συμβούλων Turner, Mason & Co.

Την πραγματικότητα στις διεθνείς αγορές τροφίμων δείχνει το χρηματιστήριο Euronext στο Παρίσι. Εκεί βρίσκεται η μεγαλύτερη αγορά προθεσμιακών συμβολαίων σιτηρών της Ευρώπης. Στα συμβόλαια αυτά επενδύουν τα κοράκια από hedge funds, επενδυτικές τράπεζες και συνταξιοδοτικά ταμεία, που τα τελευταία δυο χρόνια έχουν τετραπλασιάσει τις θέσεις τους.

Οι περισσότεροι είναι κερδοσκόποι, που στοιχηματίζουν στην πείνα. Τα κεφάλαια που διαχειρίζονται είναι τεράστια και η κρίση στην Ουκρανία έδωσε την ευκαιρία για κερδοσκοπικά παιχνίδια. Υπολογίζεται ότι πίσω από την άνοδο των τιμών τα τελευταία δύο χρόνια βρίσκονται ακριβώς αυτά τα παιχνίδια, που τροφοδοτούν τις πληθωριστικές τάσεις, τις οποίες εξορκίζουν οι τραπεζίτες… Ουδείς όμως από αυτούς λογοδοτεί και τον λογαριασμό πληρώνουν οι πολίτες. Με άλλα λόγια, η ανθρώπινη ζωή παίζεται στον τζόγο των χρηματιστηρίων και στα πολιτικά παζάρια.

Διαβάστε επίσης:

«Καμπανάκι» για κόπωση και πολιτικά μηνύματα

Αρχίζει ο «πόλεμος» των αμβλώσεων

Τα τρία «αγκάθια» του καλοκαιριού