Ελάχιστοι θα διαφωνήσουν ότι η βασίλισσα Ελισάβετ ήταν μία ακούραστη υποστηρίκτρια της ενότητας της Κοινοπολιτείας. Αλλά ο θάνατός της επαναφέρει το ερώτημα κατά πόσο η Κοινοπολιτεία μπορεί να επιβιώσει επί των ημερών του Καρόλου.

Η Ελισάβετ στα 70 χρόνια που έμεινε στο θρόνο επισκέφθηκε σχεδόν όλες τις χώρες και τα εδάφη που απαρτίζουν την Κοινοπολιτεία, παρακολούθησε σχεδόν όλες τις συνόδους των επικεφαλής των κυβερνήσεων των μελών και έκανε ό,τι περνούσε από το χέρι της για να διασφαλίσει την ύπαρξή της.

Η συγκρότηση της Κοινοπολιτείας ανάγεται στα χρόνια της Βρετανικής Αυτοκρατορίας, που κάποτε έφτασε να καλύπτει το ένα τέταρτο του κόσμου και εκατοντάδες εκατομμύρια άνθρωποι τελούσαν υπό τη διοίκηση του στέμματος, προς όφελος ελάχιστων.

20^ος αιώνας: από τη Διακήρυξη του Μπαλφούρ, στη Διακήρυξη του Λονδίνου

Το 1926, με τη Διακήρυξη του Μπαλφούρ, συγκροτήθηκε η Βρετανική Κοινοπολιτεία, αναγνωρίζοντας στα κράτη-μέλη την αυτονομία τους. Όλα τα κράτη που συμμετείχαν είχαν ως επικεφαλής τους τον βρετανό μονάρχη.

Αλλά η Ινδία, που θεωρείτο «το διαμάντι του θρόνου», αγωνίστηκε για την ανεξαρτησία της, την οποία απέκτησε το 1947.

Το 1949, η Διακήρυξη του Λονδίνου αναγνώρισε μία νέα σχέση με τις πρώην αποικίες της Βρετανίας, αφαιρώντας την λέξη «Βρετανική» από την ονομασία της Κοινοπολιτείας, αλλά τα κράτη-μέλη υποχρεώνονταν να αναγνωρίσουν τον μονάρχη ως επικεφαλής της Κοινοπολιτείας.

Σήμερα 14 μέλη της Κοινοπολιτείας αναγνωρίζουν τον μονάρχη ως αρχηγό του κράτους τους, μεταξύ των οποίων η Αυστραλία, ο Καναδάς και η Νέα Ζηλανδία.

Η Κοινοπολιτεία είναι μία «εθελοντική ένωση 56 ανεξάρτητων και ισότιμων κρατών», των οποίων οι κυβερνήσεις «έχουν συμφωνήσει να μοιράζονται στόχους όπως η ανάπτυξη, η δημοκρατία και η ειρήνη».

21^ος αιώνας: νέα μέλη, αλλά και τάσεις φυγής

Μεταξύ των κρατών που εντάχθηκαν στην Κοινοπολιτεία, φέτος, είναι η Γκαμπόν και το Τόγκο, που δεν είχαν «ιστορική ένωση» με τη Βρετανία, καθώς κέρδισαν την ανεξαρτησία τους από τη Γαλλία στη δεκαετία του 1960.

Το 2009 επίσης, η Ρουάντα, η πρώην βελγική αποικία που είχε ανεξαρτητοποιηθεί από το 1962, αποφάσισε να ενταχθεί στην Κοινοπολιτεία στον απόηχο της δραματικής γενοκτονίας του 1994.

Η βασιλική οικογένεια θεωρεί την Κοινοπολιτεία ως «μία αξιοσημείωτη διεθνή οργάνωση», χαρακτηρισμός που απηχεί και την προσωπική άποψη που είχε η βασίλισσα Ελισάβετ.

Η Ελισάβετ ήταν επικεφαλής της Κοινοπολιτείας αντικαθιστώντας τον πατέρα της Γεώργιο, όταν εκείνος απεβίωσε.

Ο ρόλος της ήταν συμβολικός, αλλά οι επαφές που είχε με τους ηγέτες των κρατών-μελών ήταν ουσιαστικές.

Το ένα τρίτο των ταξιδιών που έκανε στο εξωτερικό ήταν στις χώρες της Κοινοπολιτείας, ενώ πολύ ενεργά ήταν και άλλα μέλη της βασιλικής οικογένειας για τη διατήρηση αυτών των δεσμών. Η Ελισάβετ δεν είχε επισκεφθεί μόνο τη Ρουάντα και το Καμερούν.

Ο διάδοχος της Ελισάβετ, βασιλιάς Κάρολος Γ΄ έχει επισκεφθεί πολλές από τις 56 χώρες της Κοινοπολιτείας, όπου κατοικούν δύο δισεκατομμύρια άνθρωποι- το ένα τέταρτο του πληθυσμού του πλανήτη.

Ωστόσο τα τελευταία χρόνια έχουν προκληθεί τριγμοί στους κόλπους της Κοινοπολιτείας. Το 2021, στον απόηχο της δολοφονίας του Τζορτζ Φλόιντ και των διαδηλώσεων που ακολούθησαν, ορισμένες χώρες της Καραϊβικής άρχισαν να επανεξετάζουν τις σχέσεις με τη μοναρχία.

Η πρώτη χώρα που απέρριψε την βασίλισσα ως επικεφαλής του κράτους ήταν τα νησιά Μπαρμπέιντος.

Μάλιστα η επανεξέταση των σχέσεων με το στέμμα συνοδεύτηκε από αξιώσεις για αποζημιώσεις, καθώς η Βρετανία έκλεινε τα μάτια, αν δεν υποστήριζε, τη συστηματική εκμετάλλευση των κρατών αυτών από τους Βρετανούς που έκαναν τεράστιες περιουσίες στις πλάτες των Αφρικανών σκλάβων.

Στη διάρκεια ενός ταραχώδους ταξιδιού που έκαναν στην Καραϊβική ο δούκας και η δούκισσα του Κέιμπριτζ, τον Μάρτιο του 2022, ο πρίγκιπας Ουίλιαμ κατέστησε σαφές ότι οποιαδήποτε απόφαση από τη Τζαμάικα, τη Μπελίζε και τις Μπαχάμες να σπάσουν τις σχέσεις τους με τη βρετανική μοναρχία θα υποστηριχθεί «με σεβασμό» εκ μέρους της Βρετανίας.

Αναχρονιστικό ή ευέλικτο σχήμα;

Το σύστημα των σχέσεων των κρατών –μελών με τον θρόνο θεωρείται πλέον από πολλούς αναχρονιστικό.

Κάποιοι ακαδημαϊκοί μάλιστα θεωρούν ότι η Κοινοπολιτεία λειτουργεί σε βάρος των κρατών-μελών, αφού επιβάλλονται αξίες που δεν λαμβάνουν υπόψη τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά των τοπικών κοινωνιών.

Αμέσως μετά τον θάνατο της Ελισάβετ ξεκίνησε συζήτηση στην Αυστραλία για το κατά πόσο η αλλαγή στον θρόνο δίνει την ευκαιρία και στον ίδιο τον βασιλιά Κάρολο να επανεξετάσει τον ρόλο του.

Ο νέος πρωθυπουργός της Αυστραλίας, Άντονι Αλμπανίζε απέκλεισε το ενδεχόμενο διεξαγωγής δημοψηφίσματος με το ερώτημα της διάρρηξης των σχέσεων με το στέμμα.

Στην ίδια γραμμή βρίσκεται και η πρωθυπουργός της Νέας Ζηλανδίας, Γιασίντα Άρντερν. Επίσης ο πρωθυπουργός της Αντίγουα και Μπαρμπούντα, ακολούθησε τη Τζαμάικα στην υπόσχεση για την διοργάνωση δημοψηφίσματος στο προσεχές μέλλον με στόχο να πάψει να θεωρείται αρχηγός του κράτους ο βασιλιάς.

Οι υποστηρικτές του θεσμού της Κοινοπολιτείας λένε πως παρά τα όποια προβλήματα, έχει ακόμα να προσφέρει πολλά στα κράτη-μέλη, ακόμα και με επικεφαλής τον βασιλιά Κάρολο, που δεν είναι το ίδιο δημοφιλής με τη μητέρα του

Η Δρ. Μίρα Σαμαρατνάμ, βοηθός καθηγητής διεθνών σχέσεων στο πανεπιστήμιο SOAS του Λονδίνου, λέει ότι πλέον δεν είναι σίγουρο πως η Κοινοπολιτεία θα εξακολουθήσει να έχει αρχηγό ένα μέλος της βασιλικής οικογένειας.

«Η Κοινοπολιτεία πρέπει να αντιμετωπίσει ένα θέμα που προκαλεί ένταση στους κόλπους της: από τη μία πλευρά οι άνθρωποι θεωρούν ότι το πλαίσιό της είναι χρήσιμο για συζητήσεις και συνεργασία και από την άλλη, όλα τα μέλη έχουν την τάση να πιστεύουν ότι (η Κοινοπολιτεία) αντιπροσωπεύει κάτι από το παρελθόν, στο οποίο κανένας δεν θέλει να επιστρέψει, δηλαδή στην αυτοκρατορική δομή», δήλωσε η Δρ. Μίρα Σαμαρατνάμ στο Skynews.

«Η ιδέα ότι η Κοινοπολιτεία θα πρέπει να επιλέξει κάποιον άλλο ως αρχηγό ήταν αδιανόητη κατά τη διάρκεια της βασιλείας της Ελισάβετ. Από την στιγμή που έφυγε από τη ζωή, το ερώτημα ανοίγει. Και νομίζω ότι θα τροφοδοτήσει σκέψεις για μία διαφορετική οργάνωση, εάν επιβιώσει ως θεσμός», πρόσθεσε, επισημαίνοντας μάλιστα ότι «δεν είναι σίγουρο ότι ο επόμενος ηγέτης της Κοινοπολιτείας θα είναι μέλος της βρετανικής βασιλικής οικογένειας».

Το ερώτημα που τίθεται, λένε οι αναλυτές είναι κατά πόσο θα αλλάξει η Κοινοπολιτεία μετά τον θάνατο της Ελισάβετ και εάν έχει θέση στον σύγχρονο κόσμο.

Η Κοινοπολιτεία δείχνει να μην έχει θέση στον σημερινό κόσμο που αλλάζει με βίαιο τρόπο. Αλλά ακριβώς επειδή είναι ένας οργανισμός χαμηλών τόνων, μπορεί να αποδειχτεί πως έχει την ευελιξία για να επιβιώσει. Υπό την προϋπόθεση ότι θα μεταρρυθμιστεί.

Διαβάστε επίσης:

Βασιλιάς Κάρολος: Του έδωσαν ελαττωματική πένα για να υπογράψει και εκνευρίστηκε – Λερώθηκε από το μελάνι (Video)

Αζερμπαϊτζάν-Αρμενία: Έκρυθμη η κατάσταση στα σύνορα – Νεκροί στρατιώτες – Ο «ρόλος» της Ρωσίας

Κορυφαίο στέλεχος του Πούτιν χάνει τη ζωή του σε «ατύχημα στη θάλασσα» – Η λίστα με τους μυστηριώδεις θανάτους Ρώσων ολιγαρχών