«Ο αστικός επί παραδείγματι πληθυσμός δεν εδιπλασιάσθη. Επολλαπλασιάσθη. Η Θεσσαλονίκη, τα Ιωάννινα, η Καβάλα, αι Σέρραι, η Νάουσα, η Βέροια, η Κοζάνη, τα Χανιά, η Χίος, η Μυτιλήνη, το Ηράκλειον, ήσαν πόλεις με παρελθόν εμπορικό, με ηθικήν ακμήν και πνευματικήν παράδοσιν. Η αστική τάξις ενισχύετο διά νέων προοδευτικών στοιχείων.

Η γεωργική οικονομία ήλλαξε σχεδόν όψιν. Είχεν εσχάτως καταντήσει να εξαρτάται από τη σταφίδα. Η καπνοπαραγωγή των βορείων περιφερειών, η ελαιουργία των νήσων, η δασοκομία της Μακεδονίας, της έδωκαν ευρωστίαν και ποικιλίαν.

Η βιομηχανία ήτο παράσιτος. Τώρα καθίστατο αληθής παράγων εθνικού πλούτου. Από 115 εκατομμύρια, η βιομηχανική εξαγωγή υπερέβη τα 200 εκατομμύρια χρυσών δραχμών.

Διά των μεγάλων νήσων του Αιγαίου, η Ελλάς επλησίαζε προς τας πηγάς της εθνικής της δυνάμεως. Η Ήπειρος και η Μακεδονία την έφεραν εις γεωγραφικήν επαφήν με τον πολιτισμόν της Δύσεως.

Η εσωτερική ανάπτυξις και ακμή της χώρας ωχυρώθησαν με εξωτερικάς ασφαλείας. Η συνθήκη του Βουκουρεστίου έδιδεν εις την Ελλάδα συμμάχους, οίτινες από κοινού μετ’ αυτής ηγγυώντο διά το νέον βαλκανικόν καθεστώς».

Βεντήρης Γ., «Η Ελλάς του 1910-1920. Ιστορική μελέτη», τ.1, Αθήνα 1931, σ. 180.

Στον Α’ Βαλκανικό Πόλεμο, οι συμφωνίες μεταξύ των βαλκανικών χωρών απέδωσαν και το ενιαίο βαλκανικό μέτωπο που σχηματίστηκε κυρίως από Βουλγαρία, Σερβία και Ελλάδα αποδείχτηκε νικηφόρο. Ωστόσο, αυτή η νίκη άνοιξε ένα νέο μέτωπο, αυτό μεταξύ των συμμάχων κρατών. Η νέα πραγματικότητα που δημιουργήθηκε με το αδιαμφισβήτητο δίκαιο του πολέμου αποδυνάμωσε εκ των πραγμάτων όλες εκείνες τις διμερείς συμφωνίες του 1912. Τα τετελεσμένα που δημιουργήθηκαν, άλλαξαν τις ισορροπίες σε βαλκανικό όσο και στο διεθνές επίπεδο. Ο καθοριστικός ρόλος της Ρωσίας στην κρίσιμη φάση της διαβαλκανικής προσεγγίσεως είχε υποτιμηθεί μετά την κατίσχυση των βαλκανικών κρατών και τη διεθνοποίηση που έλαβαν οι βαλκανικές εξελίξεις. Όπως γίνεται φανερό, η άποψη του Βενιζέλου, που υποστήριζε ότι η Ελλάδα έπρεπε με κάθε τρόπο να προσχωρήσει στο πολεμικό μέτωπο με τη σταθερή ελπίδα ότι ο ελληνικός στρατός με την προέλασή του θα απέτρεπε την εφαρμογή της σερβοβουλγαρικής συνθήκης, ήταν σωστή και στη ρητή της διατύπωση και στην προφανή προοπτική της.

Ο πρωταγωνιστικός ρόλος του Ελευθέριου Βενιζέλου στις επιτυχίες των βαλκανικών πολέμων

Παρά την καθοριστικής σημασίας συμβολή των ενόπλων δυνάμεων (…) καμία από τις πλευρές της ελληνικής επιτυχίας δεν θα ήταν εξασφαλισμένη, πολλώ δε μάλλον αυτονόητη, χωρίς τη σταθερή πολιτική κατεύθυνση που είχε χαράξει και τους άκρως επιδέξιους διπλωματικούς χειρισμούς που προέκρινε σε κάθε κρίσιμη καμπή των εξελίξεων ο Ελευθέριος Βενιζέλος. Προκειμένου να αποφύγει η χώρα το μοιραίο βήμα που θα μπορούσε να την οδηγήσει από τον θρίαμβο στην καταστροφή – όπως συνέβη στην περίπτωση της Βουλγαρίας –, ο Βενιζέλος χρειάστηκε να δώσει σειρά μαχών (…) τόσο με τον επικεφαλής του «στρατιωτικού κόμματος» (και του μιλιταριστικού αντικοινοβουλευτικού πνεύματος), που δεν ήταν άλλος από τον εξαιρετικά δημοφιλή στους στρατιώτες του διάδοχο Κωνσταντίνο (…), όσο και με την ποικίλων καταβολών και αποχρώσεων εθνικιστική αντιπολίτευση, που έσπευσε να συνταχθεί με τον Αρχηγό του Στρατού.

Γ. Γιανουλόπουλος, «Εξωτερική πολιτική. Ιστορία της Ελλάδας του 20ού αιώνα», Βιβλιόραμα, Αθήνα 1990, τόμ. Α2, σ. 121-122.

Οι αιτίες του Β’ Βαλκανικού Πολέμου

Οι εδαφικές απαιτήσεις των νικητών γρήγορα έφεραν στο φως τις μεγάλες εδαφικές διαφορές που τους χώριζαν – κυρίως στη Μακεδονία. Η Ελλάδα τότε διά του Λάμπρου Κορομηλά υπέβαλε σχέδιο διανομής των εδαφών της ευρωπαϊκής Τουρκίας. Η πρόταση Κορομηλά, που στην ουσία συμπλήρωνε τη σερβοβουλγαρική, ήταν να τεθεί η Κωνσταντινούπολη και τα Στενά υπό διεθνές καθεστώς, η περιοχή ανάμεσα στον Νέστο και στον Έβρο θα δινόταν στη Βουλγαρία, η Καβάλα, η Θεσσαλονίκη και η Αυλώνα στην Ελλάδα. Η Σόφια, ωστόσο, έμενε προσηλωμένη στην ανάμνηση της συνθήκης του Αγίου Στεφάνου και απέρριψε τις εισηγήσεις της Ελλάδας, όπως αυτές διατυπώθηκαν έπειτα από τις πρώτες νίκες στον Α’ Βαλκανικό Πόλεμο. Η Θράκη και η Μακεδονία μέχρι το Μοναστήρι θα περιέρχονταν στην κυριαρχία της Βουλγαρίας και η Ελλάδα έπρεπε να μείνει ικανοποιημένη με την προσάρτηση της Κρήτης και των νησιών. Οι Βούλγαροι δεν επικαλέστηκαν εθνολογικά κριτήρια για τη μοιρασιά αλλά το ότι η στρατιωτική τους συμβολή υπήρξε μεγαλύτερη. Η Ελλάδα, ωστόσο, αντέτεινε ότι συνεισέφερε σε δύο μέτωπα, της ξηράς και της θαλάσσης, όπου η κυριαρχία του ελληνικού στόλου στο Αιγαίο είχε εκμηδενίσει την επικοινωνία των τουρκικών στρατευμάτων με τη Μικρά Ασία.

Ο ακήρυκτος πόλεμος

Μαζί με τη δυσπιστία ανάμεσα στην Ελλάδα και τη Βουλγαρία ήρθε να προστεθεί κι αυτή ανάμεσα στη Σερβία και τη Βουλγαρία, η οποία έδειχνε φανερά ότι πίστευε πως είχε έρθει η ώρα να πραγματοποιήσει τα σχέδιά της για τη Δημιουργία της Μεγάλης Βουλγαρίας. Οι εξελίξεις αυτές είχαν ως συνέπεια να φέρουν πιο κοντά την Ελλάδα με τη Σερβία και στις 24 Φεβρουαρίου / 9 Μαρτίου άρχισαν διπλωματικές προσεγγίσεις και συνεννοήσεις μεταξύ των δύο κρατών, οι οποίες κατέληξαν στην ελληνοσερβική συμμαχία. Έτσι στις 22 Απριλίου / 5 Μαΐου στην Αθήνα οι εντεταλμένοι των δύο πλευρών υπέγραψαν πρωτόκολλο προορισμένο να αποτελέσει βάση για την προετοιμαζόμενη διμερή συνθήκη φιλίας και αμυντικής συμμαχίας.

Το απόγευμα της 15ης Ιουνίου του 1913 διαβιβάστηκε από την ανώτατη βουλγαρική στρατιωτική διοίκηση προς τους διοικητές της 4ης και της 2ης στρατιάς να επιτεθούν αιφνιδιαστικά εναντίον των απέναντι σερβικών και ελληνικών στρατευμάτων. Οι Βούλγαροι αποσκοπούσαν στον αιφνιδιασμό, καθώς σχεδίαζαν να καταλάβουν όσα περισσότερα εδάφη προλάβουν πριν την επέμβαση των Μεγάλων Δυνάμεων. Ένα εικοσιτετράωρο μετά τη μυστική διαταγή, όπως προβλεπόταν το απόγευμα της 16ης Ιουνίου εκδηλώθηκε συντονισμένη επίθεση των Βουλγάρων εναντίον των ελληνικών θέσεων. Το ίδιο και οι Σέρβοι δέχτηκαν επίθεση αιφνιδιασμού το πρωί της επόμενης μέρας.

Συμπερασματικά ο Β’ Βαλκανικός Πόλεμος ξέσπασε σχεδόν αμέσως μετά τη λήξη του Πρώτου στις 29 Ιουνίου και κράτησε έως την 31η Ιουλίου. Ο λόγος που οι πρώην σύμμαχοι βρέθηκαν αντιμέτωποι ήταν ότι η Βουλγαρία πίστευε πως μπορούσε να αποσπάσει περισσότερα εδάφη για λογαριασμό της κυρίως στοχεύοντας την εδαφική έξοδό της προς το Αιγαίο. Ο πόλεμος αυτός διεξήχθη ανάμεσα στη Βουλγαρία και τις υπόλοιπες χώρες του βαλκανικού συνασπισμού (με τις οποίες είχε συμμαχήσει κατά τον Α’ Βαλκανικό Πόλεμο), τη Σερβία, την Ελλάδα και το Μαυροβούνιο. Αν και διήρκεσε πολύ λιγότερο από τον πρώτο πόλεμο, αποδείχτηκε φονικότερος και καταστροφικότερος. Τα αποτελέσματα των δύο αυτών πολέμων αποτυπώθηκαν στη Συνθήκη του Βουκουρεστίου [1913 / 10 Αυγούστου (ν.ημ.)], με την οποία η Ελλάδα προσάρτησε το μεγαλύτερο μέρος της Μακεδονίας (έκταση ίση με το 52,4% της συνολικής έκτασής της) με σημαντικότερες πόλεις τη Θεσσαλονίκη, τη Βέροια, τις Σέρρες, τη Δράμα και την Καβάλα μέχρι τις εκβολές του Νέστου ποταμού, το μεγαλύτερο μέρος της Ηπείρου, με σημαντικότερη πόλη τα Ιωάννινα, την περιοχή της Ελασσόνας και την Κρήτη. Επίσης έναν χρόνο αργότερα αποδόθηκαν στην Ελλάδα με το Πρωτόκολλο της Φλωρεντίας (13 Φεβρουαρίου 1914) και τα νησιά του Βορειοανατολικού Αιγαίου (Θάσος, Σαμοθράκη, Λήμνος, Λέσβος, Χίος, Σάμος, Ικαρία, Φούρνοι, Ψαρά και Άγιος Ευστράτιος).

Διαβάστε επίσης:

«Γαλάζιος ΣΥΡΙΖΑ η κυβέρνηση» – Με την ταύτιση των αντιπάλων του το ΠΑΣΟΚ θα αναδείξει τη διαφορετικότητά του

Χρονιά του ρίσκου

«Όχι» στους πολιτικούς «Μεσσίες» από το ΚΚΕ